Đầu tư đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam “vay vốn phải rẻ hơn trong nước và cơ chế không ràng buộc để khi thi công không bị phụ thuộc và ràng buộc công nghệ” được Bộ trrưởng Bộ Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thắng khẳng định khi phát biểu tại tổ thảo luận về chủ trương làm dự án này, ngày 13/11.

Tìm nhà thầu chất lượng tốt, giá cả hợp lý

Làm rõ vấn đề đại biểu Quốc hội quan tâm, Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thắng cho biết tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam có tốc độ thiết kế lên đến 350 km/h, chỉ vận tải hành khách. 

Dự án này, đáp ứng yêu cầu lưỡng dụng phục vụ quốc phòng, an ninh, có thể vận tải hàng hóa khi cần thiết.

Dẫn kinh nghiệm của Nhật Bản có tàu Shinkansen chạy 300 km/h, Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải nói tàu này cũng chỉ chở khách do chở hàng hóa “rất rủi ro, mất an toàn”.

Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải khẳng định khi đầu tư đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, nếu có vay cũng không quá 30% tổng mức đầu tư. Ảnh: P.Thắng

Theo ông Thắng, các nước đều khuyến cáo không nên chạy chung tàu khách và tàu hàng do rủi ro về an toàn và hiệu quả vận tải giảm rất lớn. Nếu chở hàng, tốc độ tàu chỉ còn 80-100 km/giờ, nên ông Thắng cho rằng phương án phù hợp là nâng cấp đường sắt hiện hữu để chuyên chở hàng hóa. 

Với lo ngại về tình trạng đội vốn, chậm tiến độ, Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải cho biết, cá nhân ông đã nghiên cứu rất kỹ các nguyên nhân gây chậm trễ từng gặp phải khi triển khai một số tuyến metro. Theo ông, có 3 nguyên nhân chính gây chậm tiến độ, là công tác chuẩn bị đầu tư, giải phóng mặt bằng và lựa chọn đối tác. 

“Với đường sắt tốc độ cao, lựa chọn đối tác phải theo hướng tìm được nhà thầu có chất lượng tốt, giá cả hợp lý và buộc phải chuyển giao công nghệ, không phụ thuộc vào vốn vay nước ngoài”, ông Thắng nói.

Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải khẳng định thêm khi đầu tư đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, nếu có vay cũng không quá 30% tổng mức đầu tư, chia theo năm khoảng 46.000 tỷ đồng (1,85 tỷ USD/năm). Tiêu chí là "vay vốn phải rẻ hơn trong nước và cơ chế không ràng buộc để khi thi công không bị phụ thuộc và ràng buộc công nghệ”.

Còn liên quan vấn đề chuyển giao công nghệ, Bộ Giao thông Vận tải thống nhất lựa chọn một số doanh nghiệp lớn thuộc Bộ Quốc phòng và một số doanh nghiệp tư nhân, chỉ định đây là các doanh nghiệp quốc gia nhận chuyển giao công nghệ và tham gia dự án.

Làm đường sắt tốc độ cao “không thể muộn hơn nữa”

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính Ngân sách Phạm Thúy Chinh cho biết khi nghiên cứu tài liệu và trao với nhiều đại biểu Quốc hội khóa XII, rất nhiều người tiếc nuối vì không bấm nút để thông qua dự án đường sắt tốc độ cao với tổng mức đầu tư giai đoạn đó là 56 tỷ USD và đã lỡ mất cơ hội phát triển ngành công nghiệp đường sắt.

Vì thế, theo bà Chinh, việc đầu tư đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam không thể muộn hơn được nữa. Bà đồng thời nhấn mạnh, ngay từ bây giờ phải quan tâm đến đào tạo nhân lực, nếu không chúng ta sẽ rất bị động. 

“Cùng với chuyên gia nước ngoài, chúng ta phải làm chủ công nghệ, vận hành”, bà Chinh đề xuất cần quy định riêng về đào tạo nhân lực cho tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam. 

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính Ngân sách Phạm Thúy Chinh. Ảnh: P.Thắng

Bên cạnh đó, đại biểu cho rằng cần tính toán kỹ để cân đối nguồn lực, và quan tâm việc chống lãng phí, không chỉ lãng phí về tiền, mà còn lãng phí về thời gian.

Đại biểu Nguyễn Huy Thái (đoàn Bạc Liêu) cũng cho rằng cần tính nguồn nhân lực khi đầu tư đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam. 

“Siêu dự án này đòi hỏi yêu cầu rất cao về nguồn nhân lực và nguồn nhân lực của Việt Nam hiện chưa đáp ứng được vì trình độ chưa đủ sức vận hành và khai thác đảm bảo an toàn tuyệt đối cho tuyến đường sắt tốc độ cao”, ông Thái nhận định.

Dự án đường sắt tốc độ cao có chiều dài tuyến khoảng 1.541km, đi qua địa phận 20 tỉnh, TP. Chính phủ khẳng định hướng tuyến của đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam được nghiên cứu và lựa chọn “ngắn nhất có thể”.

Nhưng ông Thái cho biết dư luận đang đặt câu hỏi vì sao dự án khi đi qua Nam Định lại đi vòng và tạo nên đường gấp khúc. “Việc này cần kiểm chứng, giải trình và minh bạch trước dư luận để tạo sức thuyết phục cao ngay trước khi quyết định đầu tư dự án”, đại biểu đoàn Bạc Liêu nêu quan điểm.