(Thanh tra) - Ngày 27/9, Ủy ban Tư pháp của Quốc hội tiếp tục thẩm tra dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự (BLHS) 2015. Tại phiên họp toàn thể lần thứ 3 này, vấn đề tội phạm môi trường, có hay không “khoảng trống” pháp luật vẫn còn có nhiều ý kiến khác nhau.
Không xử lý được hình sự?
Điều 235 BLHS 2015 quy định các mức định lượng cụ thể đối với hành vi chôn, lấp, đổ, thải ra môi trường đối với chất thải rắn, nước thải, chất phóng xạ, bụi, khí thải… làm căn cứ truy cứu trách nhiệm hình sự.
Tuy nhiên, theo bà Nguyễn Thị Phương Hoa, Thứ trưởng Bộ Tài nguyên Môi trường, hiện trong quá trình soạn thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của BLHS có nhiều quan điểm cho rằng cần giảm định lượng tối thiểu đối với các hành vi xả thải, chôn lấp, đổ thải ra môi trường nhằm bảo đảm xử lý trách nhiệm hình sự được trên thực tế.
Với mức định lượng quy định như vậy là quá cao, không xử lý hình sự được. “Bộ Tài nguyên Môi trường cho rằng ý kiến này rất xác đáng, đặc biệt là trong bối cảnh hiện nay, vi phạm pháp luật về môi trường đang diễn ra khá rộng rãi và đang rất phức tạp”, bà Hoa nói.
Bà Hoa đề xuất, để làm được việc này cần có sự nghiên cứu kỹ cơ sở khoa học nào để xác định mức định lượng tối thiểu và các hậu quả của việc thay đổi định lượng này.
Trao đổi lại, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Công Hồng nêu, dự thảo BLHS 2015 trước đây khi Chính phủ trình ra, mức định lượng còn cao hơn so với bây giờ. Thời điểm đó, tôi cũng nghi ngờ, thậm chí còn phải hỏi lại.
“Tôi đã tham gia làm vụ Vedan, tổng công suất xả thải của nhà máy mỗi ngày khoảng 5.000m3 nhưng dự thảo lúc đó tôi không nhớ chính xác nhưng, quy định 9.000 hay 12.000m3. Sở dĩ có mức cao như vậy vì dựa trên một nghị định của Chính phủ năm 2013. Mức cao thế này đúng là mức trên trời. Hạ thấp xuống rồi tôi vẫn áy náy”.
Cuối cùng, Ủy ban Tư pháp phải hỏi ý kiến Tổng Cục trưởng Tổng cục Môi trường và kết quả có một công văn của Bộ trưởng Bộ Tài nguyên Môi trường với mức độ thế này.
“Chúng tôi đã hạ thấp xuống rồi, dựa trên chính đề xuất của Bộ Tài nguyên Môi trường. Bây giờ lại đề xuất hạ thấp xuống tiếp?”, ông Hồng nói.
Ủy viên Ủy ban Khoa học công nghệ và Môi trường Trần Thị Quốc Khách cho biết, tội phạm môi trường đang là vấn đề rất nóng, rất bức xúc. Vi phạm thì tràn lan mà thực tế xử lý rất hạn chế. Ngay trong báo cáo của Bộ Công an cho thấy, xử lý tội phạm về môi trường rất ít ỏi, không đủ sức răn đe.
Dẫn ví dụ chôn, lấp, đổ, thải ra môi trường chất thải nguy hại hoặc chất hữu cơ khó phân hủy cần phải loại trừ 3 tấn đến dưới 5 tấn chỉ xử phạt tiền từ 100 triệu đồng đến 1 tỷ đồng hoặc phạt tù từ 1 năm đến 5 năm, theo bà Trần Thị Quốc Khánh, hình phạt này chỉ mang tính “gãi ghẻ”. Cho nên, cần phải có những sửa đổi để xử lý nghiêm minh nếu không thì “không thể thở được, không thể sống được”.
Không để “khoảng trống” pháp luật
Nêu quan điểm, BLHS không chỉ vạch trần, trừng trị mà còn phải phòng ngừa, ngăn chặn tội phạm, Bộ trưởng Bộ Công an Tô Lâm băn khoăn khi thấy có “khoảng trống” trong các quy định của pháp luật. Thể hiện trong việc định lượng ở một số điều khoản, kể cả tội phạm về tham nhũng, kinh tế. Đến tội trộm cắp tài sản cũng khó khăn trong vận dụng pháp luật.
“Tội phạm hoành hành, nếu luật không xử lý, cơ quan công quyền không giải quyết sẽ nảy sinh luật rừng, tự xử, rất đau lòng. Nhưng bắt tên ăn trộm, ăn cắp đưa lên công an nhưng lập tức phải thả ra ngay vì hành vi đó chưa đến mức độ phạm tội. Điều đó khiến người dân mất lòng tin, nghĩ khác về công an, về bộ máy Nhà nước”, Bộ trưởng nói.
Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu trấn an: “Anh Lâm băn khoăn những trường hợp trộm cắp tài sản dưới 2 triệu đồng thì như thế nào? Xem lại Điều 173 Quốc hội quy định rất hay”.
Điều 173 đã quy định nếu trộm tài sản dưới 2 triệu đồng mà rơi vào 1 trong 4 trường hợp thì vẫn xử hình sự. Đó là, đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi chiếm đoạt tài sản mà còn vi phạm; đã bị kết án về tội này hoặc về một trong các tội quy định tại các Điều 168, 169, 170, 171, 172, 174, 175 và 290 của Bộ luật này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm; gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội; Tài sản là phương tiện kiếm sống chính của người bị hại và gia đình họ; tài sản là kỷ vật, di vật, đồ thờ cúng có giá trị đặc biệt về mặt tinh thần đối với người bị hại.
“Như vậy nếu rơi vào những trường hợp này thì ta vẫn xử được hình sự có bó tay đâu”, Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu nhấn mạnh và đề nghị Bộ Công an báo cáo với Bộ trưởng để giữ những điều này.
BLHS 2015, Điều 235 tội gây ô nhiễm môi trường, khoản 1 quy định người nào thực hiện một trong các hành vi sau đây, thì bị phạt tiền từ 100 triệu đồng đến 1 tỷ đồng hoặc phạt tù từ 1 năm đến 5 năm:
a) Chôn, lấp, đổ, thải ra môi trường chất thải nguy hại hoặc chất hữu cơ khó phân hủy cần phải loại trừ theo quy định tại Phụ lục A Công ước Stockholm về các chất ô nhiễm hữu cơ khó phân hủy trái quy định của pháp luật từ 3.000 kilôgam đến dưới 5.000 kilôgam; b) Xả thải ra môi trường từ 5.000 mét khối (m3)/ngày đến dưới 10.000 mét khối (m3)/ngày nước thải có các thông số môi trường nguy hại vượt quy chuẩn kỹ thuật về chất thải từ 10 lần trở lên; c) Xả nước thải ra môi trường có chứa chất phóng xạ gây nhiễm xạ môi trường vượt quy chuẩn kỹ thuật từ 02 lần đến dưới 04 lần; d) Xả ra môi trường từ 5.000 mét khối (m3)/ngày đến dưới 10.000 mét khối (m3)/ngày nước thải có độ PH từ 0 đến dưới 2 hoặc từ 12,5 đến 14; đ) Thải ra môi trường từ 300.000 mét khối (m3)/giờ đến dưới 500.000 mét khối (m3)/giờ bụi, khí thải vượt quá quy chuẩn kỹ thuật về chất thải 10 lần trở lên; e) Chôn, lấp, đổ, thải ra môi trường chất thải rắn thông thường trái quy định của pháp luật từ 200.000 kilôgam đến dưới 500.000 kilôgam; g) Chất thải có chứa chất phóng xạ, gây nhiễm xạ môi trường thuộc nguồn phóng xạ loại có mức độ nguy hiểm trung bình theo quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về an toàn bức xạ - phân nhóm và phân loại nguồn phóng xạ vượt quy chuẩn cho phép; h) Phát tán ra môi trường bức xạ, phóng xạ vượt quá quy chuẩn kỹ thuật hoặc vượt mức giới hạn theo quy định từ 02 lần đến dưới 04 lần. |
Thảo Nguyên
