Sáng 12/5, Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải trình Quốc hội Tờ trình dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND.

Việc sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND là cần thiết, nhằm tạo cơ sở pháp lý cho việc thực hiện sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, thực hiện mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, theo bà Hải.

Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND sửa đổi lần này cũng đảm bảo thống nhất, với việc sửa đổi, bổ sung Hiến pháp cùng các luật có liên quan.

Đề xuất cấp xã lập khu vực bỏ phiếu mà không cần cấp trên phê chuẩn

Bà Hải nhấn mạnh, luật được sửa theo hướng điều chỉnh giảm thời gian thực hiện một số quy trình, thủ tục trong công tác bầu cử (trọng tâm là khoảng thời gian từ thời điểm nộp hồ sơ ứng cử đến ngày khai mạc kỳ họp thứ nhất của Quốc hội, HĐND các cấp khóa mới), nhưng vẫn phải bảo đảm chặt chẽ, công khai, dân chủ, khả thi.

Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải. Ảnh: P.Thắng

Theo đó, dự thảo luật sửa đổi các quy định liên quan đến việc tổ chức chính quyền địa phương theo mô hình 2 cấp, lược bỏ toàn bộ các quy định có nội dung liên quan đến HĐND và đại biểu HĐND cấp huyện; UBND cấp huyện; các tổ chức phụ trách bầu cử cấp huyện…

Khi không thực hiện mô hình cấp huyện, bà Hải cho biết, dự thảo luật đề xuất quy định UBND cấp xã quyết định việc thành lập khu vực bỏ phiếu mà không cần cấp trên phê chuẩn. Vì sau khi tổ chức lại đơn vị hành chính, số lượng đầu mối cấp xã trực thuộc cấp tỉnh sẽ tăng lên rất nhiều.

“Việc giao cấp tỉnh phê chuẩn sẽ tăng nhiều thủ tục hành chính, tầng nấc trong triển khai công tác bầu cử ở địa phương, tăng khối lượng công việc quá nhiều cho cấp tỉnh”, Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu nêu.

Tuy nhiên, để bảo đảm trách nhiệm và sự kiểm soát của cấp trên trực tiếp, dự thảo quy định “trường hợp cần thiết, UBND cấp tỉnh điều chỉnh việc xác định khu vực bỏ phiếu”. 

Số lượng thành viên của Ủy ban bầu cử ở cấp xã cũng được đề xuất tăng từ 9 đến 15 người, thay vì 9/11 người như hiện hành, do số lượng tổ bầu cử ở cấp xã có thể tăng lên do sáp nhập.

Rút ngắn thời gian thực hiện quy trình, thủ tục bầu cử

Cũng trong lần sửa đổi này, dự thảo luật dự kiến quy định từ thời điểm cuối cùng nộp hồ sơ ứng cử đến ngày diễn ra bầu cử là 42 ngày, rút ngắn 28 ngày so với luật hiện hành.

Quốc hội nghe tờ trình, thẩm tra Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND. Ảnh: P.Thắng

Dự thảo luật điều chỉnh thời gian từ khi nộp hồ sơ ứng cử đến ngày cuối cùng tổ chức Hội nghị hiệp thương lần thứ hai xuống còn 2 ngày thay vì 5 ngày như hiện hành; thời hạn cuối cùng tổ chức Hội nghị hiệp thương lần thứ hai đến ngày cuối hiệp thương lần thứ ba được đề xuất giảm xuống còn 17 ngày thay vì 30 ngày như hiện hành…

Với khoảng thời gian kể từ sau ngày bầu cử đến ngày khai mạc kỳ họp đầu tiên của Quốc hội khóa XVI, HĐND nhiệm kỳ 2026-2031, dự thảo luật điều chỉnh thời hạn công bố kết quả bầu cử, danh sách trúng cử đại biểu Quốc hội là chậm nhất 10 ngày sau bầu cử thay vì 20 ngày như hiện hành.

“Sau khi thực hiện đủ các bước, thời gian khai mạc kỳ họp thứ nhất của Quốc hội khóa XVI sớm nhất có thể là 22 ngày sau ngày bầu cử. Với các quy định mới này, khoảng cách thời gian ngắn nhất từ hạn cuối nộp hồ sơ ứng cử đến ngày khai mạc kỳ họp thứ nhất của Quốc hội, HĐND khóa mới dự kiến rút ngắn được khoảng gần 40 ngày”, bà Hải thông tin.

Cân nhắc giảm thời gian ở một số bước

Nêu quan điểm của cơ quan thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Dân nguyện và Giám sát Dương Thanh Bình cho biết, đa số ý kiến Ủy ban tán thành giảm thời gian thực hiện quy trình, thủ tục nhằm phục vụ cuộc bầu cử sớm đại biểu Quốc hội khóa XVI và đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2026-2031. 

Chủ nhiệm Ủy ban Dân nguyện và Giám sát Dương Thanh Bình. Ảnh: P.Thắng

Việc này, theo cơ quan thẩm tra, góp phần tiết kiệm thời gian, ngân sách cho Nhà nước cũng như chi phí chung của toàn xã hội.

Tuy nhiên, Ủy ban này đề nghị cân nhắc việc rút ngắn thời gian ở một số bước, ví dụ giảm thời gian từ khi nộp hồ sơ ứng cử đến ngày cuối cùng tổ chức Hội nghị hiệp thương lần thứ hai từ 5 ngày xuống còn 2 ngày.

Theo cơ quan thẩm tra, cần cân nhắc chỉnh này để bảo đảm thời gian cho cơ quan có thẩm quyền tiếp nhận, hướng dẫn, bổ sung hồ sơ của người tự ứng cử, người được giới thiệu ứng cử, nhất là việc hướng dẫn chuẩn bị hồ sơ đối với người tự ứng cử, người được giới thiệu ứng cử lần đầu.

Đồng thời bảo đảm thời gian cho việc xem xét tính hợp lệ của danh sách, hồ sơ ứng cử trước khi chuyển đến Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp để đưa vào danh sách hiệp thương.

Ngoài ra, theo ông Bình, một số ý kiến trong Ủy ban Dân nguyện và Giám sát cho rằng mục tiêu của việc điều chỉnh giảm thời gian là nhằm phục vụ cuộc bầu cử sớm đại biểu Quốc hội khóa XVI và đại biểu HĐND nhiệm kỳ 2026-2031.

Vì thế, các cuộc bầu cử ở nhiệm kỳ tiếp theo cần xem xét tùy vào tình hình thực tế để xác định thời gian thực hiện quy trình, thủ tục về bầu cử cho phù hợp; đồng thời việc quy định về mốc thời gian đối với từng bước, công đoạn của quy trình bầu cử thuộc thẩm quyền của Hội đồng bầu cử quốc gia.

Cơ quan thẩm tra đề nghị nghiên cứu chỉ quy định trong luật về nguyên tắc nội dung này, khoảng thời gian tối thiểu, tối đa cho từng bước, từng công đoạn và giao Hội đồng bầu cử quốc gia hướng dẫn chi tiết theo từng cuộc bầu cử.

Phạm vi sửa đổi, bổ sung luật liên quan đến 47/98 điều của Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND năm 2015. Quốc hội thảo luận tại tổ dự thảo luật này chiều nay, thảo luận tại hội trường vào ngày 21/5; biểu quyết thông qua vào ngày 24/6.