(Thanh tra) - Nhấn mạnh tình trạng khẩn cấp là trường hợp đặc biệt, Đại tướng Phan Văn Giang, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng đồng thời nêu thực tế, khi xảy ra thảm họa phải sơ tán và “nhà giàu có thể trở thành nhà nghèo”.
Thực tế khi xảy ra thảm họa “nhà giàu cũng có thể trở thành nhà nghèo”, được Đại tướng Phan Văn Giang, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng nêu khi giải trình ý kiến đại biểu Quốc hội tại phiên thảo luận Dự thảo Luật Tình trạng khẩn cấp, chiều 27/10.
Theo dự thảo luật, tình trạng khẩn cấp là trạng thái xã hội được cấp có thẩm quyền ban bố, công bố tình trạng khẩn cấp tại một hay nhiều địa phương hoặc trên phạm vi cả nước khi có thảm họa hoặc nguy cơ xảy ra thảm họa đe dọa nghiêm trọng đến tính mạng, sức khỏe con người, tài sản của Nhà nước, cơ quan, tổ chức và cá nhân hoặc có tình hình đe dọa nghiêm trọng đến quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội.
Tình trạng khẩn cấp gồm: tình trạng khẩn cấp về thảm họa; tình trạng khẩn cấp về an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội; tình trạng khẩn cấp về quốc phòng.
Nhất trí chia tình trạng khẩn cấp thành 3 nhóm, nhưng đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (TP HCM) đề nghị làm rõ tiêu chí kích hoạt tình trạng khẩn cấp về quốc phòng, đặc biệt trong trường hợp chưa đến mức thiết quân luật nhưng đã có nguy cơ xâm phạm chủ quyền, an ninh biên giới hoặc đe dọa các cơ sở hạ tầng chiến lược.
“Việc làm rõ này sẽ giúp thống nhất nhận thức và chỉ huy điều hành giữa các lực lượng vũ trang, chính quyền và nhân dân ở địa phương”, ông Hùng nêu quan điểm.
Đại biểu Dương Khắc Mai (đoàn Lâm Đồng) cho rằng, quy định thế nào là tình trạng khẩn cấp mới dừng ở việc mô tả định tính, chưa nêu rõ tiêu chí định lượng, ngưỡng kích hoạt và cơ chế thẩm định liên ngành.
Trong khi, pháp luật hiện hành đã có nhiều đạo luật điều chỉnh các tình huống khẩn cấp khác nhau, như Luật Phòng thủ dân sự; Luật Quốc phòng; Luật An ninh quốc gia; Luật Phòng, chống thiên tai…
“Nếu không làm rõ ranh giới giữa các loại khẩn cấp rất dễ xảy ra xung đột về thẩm quyền”, ông Mai nói.
Từ đó, ông đề nghị bổ sung tiêu chí định lượng và định tính cụ thể hoặc giao Chính phủ quy định chi tiết tiêu chí định lượng, định tính, ngưỡng kích hoạt, cấp độ về tình trạng khẩn cấp, như phạm vi tác động, tỷ lệ dân cư bị ảnh hưởng, thiệt hại về kinh tế, mức độ đe dọa đến an ninh, quốc phòng.
Vấn đề nữa, dự thảo nêu: Người ra quyết định trong tình trạng khẩn cấp không phải chịu trách nhiệm khi quyết định đó dựa trên thông tin có được tại thời điểm ra quyết định, có mục đích chính đáng và không có động cơ vụ lợi.
Ông Mai cho rằng, quy định này cần thiết để khuyến khích cán bộ dám hành động nhanh chóng trong tình huống khẩn cấp, đồng thời bảo vệ người dám nghĩ, dám làm vì lợi ích chung.
Song theo ông, phạm vi “miễn trách nhiệm” như dự thảo hiện nay còn khá rộng, trong khi chưa có cơ chế hậu kiểm rõ ràng. Bởi nhiều quyết định trong tình trạng khẩn cấp có thể ảnh hưởng lớn đến kinh tế, xã hội, thậm chí quyền con người. Vì vậy, ông đề nghị quy định cụ thể hơn việc miễn trách nhiệm chỉ áp dụng nếu người ra quyết định đúng thẩm quyền, dựa trên thông tin khách quan, có kiểm chứng, không vượt quá giới hạn...
Phát biểu giải trình sau đó, Đại tướng Phan Văn Giang, Bộ trưởng Quốc phòng nhấn mạnh, đã là tình trạng khẩn cấp nghĩa là đặc biệt, không xảy ra thông thường.
Trước ý kiến đại biểu đề nghị xác định nhóm đối tượng người già neo đơn, người yếu thế để sẵn sàng ủng hộ và giúp đỡ khi không có cơm ăn, nước uống trong tình trạng khẩn cấp, Đại tướng Phan Văn Giang cho biết, thực tế cho thấy, khi xảy ra thảm họa phải sơ tán, đưa đi hết và "nhà giàu cũng có thể trở thành nhà nghèo", sau thảm họa, nhà giàu có khi còn khổ hơn.
Bộ trưởng khẳng định, sẽ nghiên cứu, tham mưu, báo cáo Thủ tướng và các cơ quan có thẩm quyền sớm ban hành các chỉ đạo, quyết định kịp thời, mục tiêu làm sao để việc huy động lực lượng, phương tiện và áp dụng các biện pháp một cách hiệu quả, nhanh nhất và đáp ứng yêu cầu cụ thể tại hiện trường.
Bộ trưởng cho biết thêm, Luật Phòng thủ dân sự đang được áp dụng rất hiệu quả trong các mùa mưa bão vừa qua. Theo ông, lực lượng vũ trang đã tham gia hỗ trợ tại nhiều địa bàn. Như Quân khu 4 vừa báo cáo, ở Huế mưa ngập rất nặng.
“Tình trạng ngập vẫn còn đang hoành hành ở Khánh Hòa, một phần ở Quảng Trị, nhưng nặng nhất là ở Huế”, Bộ trưởng Phan Văn Giang thông tin.
Đại tướng Phan Văn Giang đồng tình với đề nghị luật sẽ có hiệu lực từ ngày 1/7/2026. Bộ trưởng Bộ Quốc phòng xin tiếp thu tối đa các ý kiến để cùng các cơ quan có liên quan chỉnh sửa dự thảo luật, bảo đảm ngắn gọn, dễ hiểu, dễ thực hiện và dễ vận dụng trong các trường hợp.
Luật Tình trạng khẩn cấp dự kiến sẽ được Quốc hội biểu quyết thông qua vào đầu tháng 12.
