Từ đầu năm 2009, Sacombank đã tổ chức triển khai thực hiện các hướng dẫn về việc cho vay theo HTLS. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện gặp phải những sai sót như: Sử dụng vốn không đúng mục đích theo phương án kinh doanh; kiểm tra, kiểm soát việc sử dụng vốn và xác định HTLS không đúng với nhu cầu thực tế; cho vay không đủ căn cứ pháp lý. Các sai phạm ở Sacombank tập trung ở nhóm vi phạm quy định về thẩm định trước khi cho vay và thiếu chặt chẽ trong việc kiểm tra, kiểm soát việc sử dụng tiền vay của khách hàng.

Kết quả thanh tra cho thấy: Xác định thời gian cho vay, số lượng vốn cho vay HTLS lớn hơn nhu cầu thực tế của doanh nghiệp (DN). Cụ thể, có 86 hồ sơ thiếu sót, sai phạm: Phương án vay vốn chưa phù hợp với chu kỳ sản xuất kinh doanh tương ứng với những khoản vay; thẩm định cho vay chưa đủ căn cứ để xác định thời hạn sử dụng vốn vay phù hợp với thực tế DN; chưa nghiêm túc kiểm tra tình hình kinh doanh của khách hàng sau khi vay được tiền; bỏ qua khâu kiểm tra các khoản thu, trả của khách hàng dẫn đến việc HTLS không phù hợp với nhu cầu thực tế... Có 12/87 DN được vay vốn lưu động lớn hơn nhu cầu thực tế hoạt động kinh doanh đã sử dụng vốn vay gửi tiết kiệm có kỳ hạn hưởng lãi trong thời gian được hưởng HTLS từ ngân sách Nhà nước. Tổng hợp kết quả tính toán từ 86/158 hồ sơ xác định thời gian cho vay, số lượng vốn vay lớn hơn nhu cầu vốn lưu động thực tế của khách hàng, dẫn đến việc HTLS cho cả những khoản vay không có nhu cầu sử dụng vốn; số tiền đã HTLS ở 86 DN là 26.291 triệu đồng.

 Thủ tướng chấp thuận đề nghị của Thanh tra Chính phủ về xử lý sau thanh tra: Yêu cầu  Sacombank phải thu hồi từ khách hàng vay và hoàn trả ngay ngân sách Nhà nước số tiền HTLS không đúng là 29.991 triệu đồng, trong đó 26.291 triệu đồng thuộc nhóm khách hàng có số lượng vốn vay HTLS lớn hơn nhu cầu thực tế của DN và 3.700 triệu đồng thuộc nhóm khách hàng có hồ sơ không đủ căn cứ pháp lý; kiểm điểm, xử lý nghiêm đối với tập thể, cá nhân có sai phạm; tăng cường kiểm tra, kiểm toán nội bộ đối với hoạt động cho vay HTLS; chấn chỉnh kịp thời và bảo đảm việc tuân thủ các quy trình cho vay theo quy chế cho vay của Thống đốc NH Nhà nước Việt Nam và báo cáo Thủ tướng trong tháng 3/2011.

Về những sai phạm trong lĩnh vực HTLS đối với những hồ sơ cho vay không đủ căn cứ pháp lý, Thanh tra Chính phủ chỉ rõ: Cty TNHH Thương mại - Dịch vụ Hoàng Phong (TP HCM) hưởng lãi suất được hỗ trợ 859,5 triệu đồng, trong đó HTLS không đúng quy định là 229 triệu đồng; Cty TNHH Tôn tráng kẽm Việt Nam (Đồng Nai), số tiền lãi suất được hỗ trợ là 716,5 triệu đồng, trong đó HTLS không đúng quy định là 338 triệu đồng; Cty TNHH Tae Yang Việt Nam (Hưng Yên) số tiền lãi suất được hỗ trợ là 498 triệu đồng, trong đó HTLS không đúng quy định là 394,5 triệu đồng; Cty TNHH Sản xuất và Thương mại Đại Uy (Hà Nam) số tiền lãi suất được hỗ trợ là 544 triệu đồng, trong đó HTLS không đúng quy định là 46 triệu đồng; Cty Cổ phần Dinh dưỡng Phương Đông (Hà Nội) số tiền lãi suất được hỗ trợ là 561 triệu đồng, trong đó HTLS không đúng quy định là 30 triệu đồng; Cty Đầu tư và Phát triển đường cao tốc Việt Nam (Hà Nội) số tiền lãi suất được hỗ trợ 8.091,6 triệu đồng, nhưng Sacombank chưa xác định được số dư tiền gửi của Cty này tại NH trong năm 2009 khi xác định HTLS. Số tiền HTLS phải thu hồi của các khoản vay trên là 2.669 triệu đồng. Tổng tiền HTLS không đúng quy định ở nhóm khách hàng, hồ sơ không đủ căn cứ pháp lý là 3.700 triệu đồng.

Theo Thanh tra Chính phủ HTLS là chính sách mới, chưa có tiền lệ, ban hành và thực hiện gấp nên việc tổ chức thực hiện gặp khó khăn, đặc biệt là việc xác định đối tượng được hưởng chính sách. Tuy nhiên, về chủ quan, Sacombank và khách hàng vay không tuân thủ nghiêm các quy định, quy chế cho vay của tổ chức tín dụng, đặc biệt lợi dụng khe hở của cơ chế để trục lợi. Đây là bài học lớn đối với các cơ quan quản lý, soạn thảo văn bản cũng như các NH thương mại và khách hàng của NH về việc chấp hành các quy định của pháp luật trong hoạt động cho vay HTLS.

Thế Lữ