Giấy nộp tiền đền bù của 2 hộ dân vào Kho bạc từ tay cá nhân để… đối phó

Tòa Phúc thẩm ngoài việc xử theo một ủy quyền đã hết hiệu lực của bên nguyên, lẽ ra khi phát hiện Bản án Sơ thẩm số 162/2013/DS-ST vi phạm nghiêm trọng tố tụng, trong đó có việc “không đủ điều kiện thụ lý vụ án” phải dũng cảm tuyên hủy bản án sơ thẩm, đình chỉ vụ án chứ không thể tuyên nửa vời “hủy án sơ thẩm” giao về cho sơ thẩm điều tra, xét xử lại theo thủ tục chung. 

Điều này vô tình đã bảo vệ cái sai, đẩy các đương sự tiếp tục cuốn vào vòng xoáy tranh chấp, gây chia rẽ thêm sâu sắc trong đời sống nhân dân; xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của hộ ông Lê Bá đã được luật pháp bảo hộ. 

Mặt khác, các phán quyết của Tòa liên quan rất nhiều đến quyền lợi người dân, nhất là trong vụ này liên quan đến việc thu hồi đất, đền bù. 

Dự án cải tạo tuyến quốc lộ 19, đoạn từ Cảng Quy Nhơn đến giáp quốc lộ 1A, đi qua Khu B, C thuộc Khu đô thị và Thương mại Bắc sông Hà Thanh vào năm 2010 tuy ảnh hưởng không nhỏ đến đời sống của các hộ dân nuôi trồng thủy sản tại khu vực 4 phường Nhơn Bình, TP Quy Nhơn, nhưng bà con ở đây hiểu, nhất trí với chủ trương của tỉnh, chấp nhận nhận tiền bồi thường hoa màu, hỗ trợ chuyển đổi nghề nghiệp. Tuy nhiên, trong việc đền bù, hỗ trợ, những đồng tiền để người dân chuẩn bị thay đổi cuộc sống mới lại bị quá nhiều áp lực can thiệp.

Tranh chấp giữa hộ bà Lê Thị Thương và hộ ông Lê Bá đã được chúng tôi đề cập trong các số báo trước, hầu hết từ Tòa cho đến Ban Quản lý Giải phóng Mặt bằng (GPMB) và Phát triển Quỹ đất đều ngại phân xử, đều hòa giải theo cách “khuyên ép” chia 50/50. 

Ông nông dân Lê Bá chỉ hiểu đất đai của ông có giấy chứng nhận chính quyền cấp, ông canh tác gần chục năm trời không ai tranh chấp, thì việc nói ông chia 50/50 là vô lý, là trái pháp luật. Ông và mấy người con cũng không giỏi ăn nói để biện minh giành lại công lý cho mình.

Các Văn bản số 82/TB-BQL và 292/BQL-GPMB được ban hành với những nội dung còn chưa thuyết phục được người liên quan

Ở đây, có căn cứ để nói rằng, một số tiền đền bù đã bị tạo chứng cứ nhập nhèm để không về tay người dân trực tiếp canh tác, mà đi lòng vòng trong túi cá nhân của những người nhận trách nhiệm đền bù, hỗ trợ cho bà con.

Bà con Khu vực 4 phường Nhơn Bình phản ánh, đất đai bà con sản xuất từ lâu nay, có “sổ đỏ” thời hạn 20 năm, nhưng khi đền bù, lãnh đạo phường lại tuyên bố phường có 2.000m² là đất công ích. 

Vấn đề phường có đất hay không bà con không quan tâm, nhưng đương nhiên, 2.000m² nào đó của phường không thể nằm trong “sổ đỏ” của bà con được. Mặt khác, ai cấp 2.000m² cho phường nuôi tôm cá? Cấp cho thì ai nuôi? Chắc chắn thành phố không cấp “sổ đỏ” cho bà con nếu là đất công ích. Diện tích đã cấp sổ phải là của các hộ chứ không thể chồng lấn lên diện tích 2.000m² công ích của phường. 

Như thế, đất của ai người đó nhận đền bù, tại sao lại có chuyện 2.000m² đất của phường nằm trên diện tích đất của ông Bá? Thế mà từ lần đền bù năm 2005 khi có dự án xây dựng tuyến Quy Nhơn - Nhơn Hội, bà con cũng phản ánh phường nhận đền bù 2.000m² cấn vào phần đất của các hộ nông dân. 

Đến năm 2010, tiền đền bù cho các hộ đang nuôi trồng trên đầm hồ cũng có những trở ngại. Nhiều lý do được viện ra để bắt bẻ khiến nhiều hộ khóc dở mếu dở. Đơn cử, hộ ông Bá được đền bù hoa màu trên diện tích 20.295,7m² năm 2010, trị giá 52.767.000 đồng, nhưng gia đình không hề được nhận tiền. Khiếu nại mãi thì được Ban Quản lý GPMB và Phát triển Quỹ đất trả lời bằng Văn bản 292/BQL-GPMB do Phó trưởng Ban Trần Kim Trọng ký ngày 30/7/2013 rằng, Ban đã chi trả hết, gia đình đã nhận đủ tiền và ký tá đầy đủ, có sự chứng kiến của nhiều hộ dân tại UBND phường Nhơn Bình; nếu hộ ông Bá còn cản trở thi công sẽ bị cơ quan chức năng xử lý theo pháp luật.

Ấy thế mà sau khi gia đình ông Bá thưa gửi, cầu cứu cơ quan các cấp, thì lại có chuyện ngày 15/11/2013, cũng tại UBND phường Nhơn Bình, hộ ông Bá mới được nhận số tiền 52.767.000 đồng hỗ trợ đền bù hoa màu của năm 2010, gọi là “đền bù bổ sung”. 

Như vậy, Văn bản 292/BQL-GPMB nói lên điều gì, nếu không phải là dối trên, lừa dưới? Nếu hộ ông Lê Bá không kêu cứu, bức xúc thì sẽ không được nhận, mấy năm qua ai đã giữ và sử dụng số tiền đó? 

Riêng tiền đền bù đất bị thu hồi, ngày 05/7/2013, Ban Quản lý GPMB và Phát triển Quỹ đất tỉnh Bình Định ra Văn bản 82/TB-BQL do Phó trưởng Ban Trần Kim Trọng ký, thông báo tới các hộ dân rằng, do 2 hộ ông Bá và ông Hùng còn đang tranh chấp tại tòa chưa thống nhất nhận tiền nên Ban Quản lý sẽ gửi số tiền 1.892.714.000 đồng của hộ ông Bá và 988.870.000 đồng của hộ ông Hùng, tổng cộng 2.881.584.000 đồng vào ngân hàng để công trình có thể thi công.

Nói là gửi ngân hàng, nhưng khi 2 hộ gia đình kia đang tranh chấp, được phân xử qua 2 cấp tòa chưa ngã ngũ, thiệt hại đời sống là rất lớn, thì gần 3 tỷ đồng kia có chân đi lòng vòng “ngoài luồng”. Nói như vậy là vì những đồng tiền từ ngân sách này phải nằm trong hệ thống ngân hàng, kho bạc cho tới khi chi trả thực tế, chứ không nằm ở bất cứ quỹ riêng nào bên ngoài. 

Thế nhưng mãi 2 năm sau, ngày 11/6/2015 mới có một giấy nộp tiền mặt một cách đối phó vào tài khoản của Ban Quản lý GPMB và Phát triển Quỹ đất tỉnh tại Kho bạc Nhà nước tỉnh Bình Định. Người gửi là cá nhân tên Nguyễn Thị Thìn. Nội dung nộp là “gửi tiền bồi thường, hỗ trợ GPMB của 02 hộ dân Lê Bá và Hồ Văn Hùng đang tranh chấp thuộc Dự án Khu Đô thị - Thương mại Bắc Sông Hà Thanh, TP Quy Nhơn vào Tài khoản tiền gửi”. Số tiền gửi lúc này là 2.924.016.000 đồng. 

Cách "chiếm dụng" và sử dụng tùy tiện đồng tiền là kế sinh nhai của nhân dân khi chuyển đổi nghề nghiệp, nơi ở là vấn đề không thể xem nhẹ. Cơ quan Thanh tra tỉnh có thể từ đây kiểm tra lại trình tự và chi tiết số tiền đền bù cho dân, không chỉ ở dự án này. Đặc biệt là kiểm tra danh sách cụ thể, giá đền bù, tổng số tiền chi trả cho từng dự án mà Nhà nước đã phê duyệt so với thực tế chi trả đến từng hộ dân xem độ “vênh” ở đây là ở mức nào?

Do các khiếu nại không được giải quyết minh bạch và thỏa đáng nên những người nông dân ít học bức xúc, phản ứng theo cách riêng, trong đó chứa đựng sự ngay thẳng nhưng thiếu am hiểu pháp luật nên không tự bảo vệ được quyền lợi của mình. Chính quyền ở đây là đại diện UBND phường Nhơn Bình đã không thực hiện trách nhiệm của mình một cách thấu đáo là giải thích các vấn đề công khai minh bạch, vận động bà con nhận tiền, bàn giao mặt bằng để thi công, chứ chưa nói đến việc hỏi han, chuẩn bị gì cho cuộc sống tiếp theo của người dân. 

2 bản án không phải vô tình có thiếu sót vì trình độ của các “quan tòa” không phải không cao. Ban Quản lý GPMB và Phát triển Quỹ đất tỉnh không phải không biết ai đáng ra phải được nhận bao nhiêu tiền. Lãnh đạo phường Nhơn Bình không phải không biết diện tích đất nào là của ai (vì cứ thử vi phạm xem, họ có mặt ngay!); UBND TP Quy Nhơn phải biết “sổ đỏ” nhà ông Lê Bá được cấp có đúng pháp luật không (nhưng họ không bao giờ nói trước tòa), vì nếu cấp sai, chính quyền TP phải chịu trách nhiệm.

Kết thúc câu chuyện buồn của hộ ông Lê Bá, chúng tôi phải nói lại: Khi có dự án, người dân tuân thủ và chấp nhận giao đất, mặc dù nhiều hộ còn chưa biết sẽ tổ chức cuộc sống mới ra sao, thì đại diện của chính quyền các cấp không được có bất cứ hành vi nào làm hại đến đời sống của bà con. Từ mặt đầm hồ, họ sẽ làm gì ở nơi tái định cư? Cho là nhận được đủ tiền đền bù liệu họ đã sống ổn định chưa? Thế mà gần 5 năm nay, gia đình ông Lê Bá nhọc nhằn đòi công lý, nếu như có thành công, liệu những đồng tiền đền bù kia có còn nguyên vẹn trở về tay ông?

Quốc Trung