Bán đất, chiếm dụng vốn
Bà Chu Thục Đoan, 81 tuổi, cùng bà Nguyễn Thị Thường, ông Đỗ Công Bằng cho biết: Chúng tôi nguyên là xã viên HTX May Biên Hoà. Từ những năm 60 của thế kỷ trước, chúng tôi đã góp tiền, vật liệu và máy khâu vào HTX làm nghề may trong ban kiểm soát HTX, cho đến hết tuổi lao động. Hiện nay, tài sản của chúng tôi góp vàp HTX đã bị bà Trần Thị Sâm là Chủ nhiệm HTX trong nhiều năm bán để trục lợi bất chính. Bà Sâm cũng không thực hiện thanh toán chế độ phân chia tài sản cho tôi và 41 xã viên và có nhiều dấu hiệu chiếm dụng tài sản của HTX. Đáng nói là, nhiều sai phạm của ban quản trị HTX May Biên Hoà đã được Thanh tra tỉnh Thái Nguyên làm rõ. Tuy nhiên, việc xử lý không tận gốc các sai phạm này khiến các xã viên không tán đồng và tiếp tục khiếu kiện lên các cơ quan T.Ư.

HTX May Biên Hoà được hợp nhất năm 1968 từ 7 HTX: Vi Bắc, Việt Tiến, Tiền Tiến, Đội Cấn, Quang Trung, Chiến Thắng, Bình Minh. Tại thời điểm hợp nhất, HTX May Biên Hòa có 165 xã viên tham gia góp vốn. Đây là HTX của những xã viên làm nghề may gia công cho các cá nhân, đơn vị và cung cấp hàng cho các cửa hàng bách hóa. Thời kỳ đầu, HTX tổ chức cho một số xã viên làm việc theo tổ tại các cửa hàng và một số xã viên mang hàng về nhà làm.

Khi Nhà nước chuyển đổi cơ chế quản lý kinh tế, hoạt động sản xuất kinh doanh của HTX gặp rất nhiều khó khăn. Đến năm 1993, hầu như các xã viên còn lại tự đi tìm việc làm. HTX chỉ còn cho thuê cửa hàng để trang trải cho khoản chi phí chung.

Năm 2004, HTX quyết định chuyển nhượng 109,5m2 đất để trả một số khoản nợ và giải quyết chế độ cho xã viên theo tháng, năm công tác tại HTX. Việc làm này phát sinh khiếu kiện.

Để giải quyết các khiếu kiện này, năm 2007, Thanh tra tỉnh Thái Nguyên đã vào cuộc. Kết luận thanh tra số 238 chỉ rõ nhiều tồn tại, sai phạm về quản lý, tài chính và hoạt động của HTX, cụ thể: Từ năm 1989 - 1999, HTX không tuân thủ điều lệ HTX thủ công nghiệp, không tổ chức đại hội xã viên hàng năm, không có kế hoạch sản xuất. Từ năm 1999 đến nay, sự tồn tại của HTX cũng bất chấp các qui định của Luật HTX: Không tính lại vốn cổ phần do xã viên đó góp trước đây trong quá trình cổ phần hóa; không thực hiện điều lệ của HTX, không thực hiện phương án sản xuất kinh doanh, phương án trả nợ đã xây dựng, hàng năm không tổ chức đại hội xã viên.

Về quản lý tài chính, HTX May Biên Hoà không chấp hành tốt các nguyên tắc, chính sách và chế độ tài chính kế toán của Nhà nước. Việc quản lý tài chính chỉ được phản ánh bằng sổ ghi chép thu chi hàng năm mà không hạch toán được kết quả sản xuất kinh doanh, không thực hiện qui định về quản lý quỹ tiền mặt, thủ quỹ không có sổ theo dõi quỹ, không có sổ theo dõi tiền gửi ngân hàng, không có két tiền mặt… Điều đó dẫn đến hàng loạt sai phạm: Chênh lệch số liệu về quỹ tiền mặt số lượng lớn, thiếu quỹ tiền mặt, không chứng minh được các số dư về tiền gửi ngân hàng, số dư tạm ứng còn phải thu hồi. Đặc biệt, nhiều khoản chi không có chứng từ hợp lệ, chi trái qui định, chi nhiều lần và lập chứng từ khống để quyết toán. Tổng số tiền “có vết”, theo tính toán của cơ quan thanh tra khoảng 153 triệu đồng.

Khi kiểm tra tiền mặt, Thanh tra tỉnh Thái Nguyên phát hiện thủ quỹ HTX Nguyễn Thị Oanh đã mang tiền từ nhà đến để chứng minh và tiếp tục thâm hụt quỹ khoảng 30 triệu đồng. Bà Trần Thị Sâm - Chủ nhiệm HTX - giải thích số tiền thâm này là do gửi tiết kiệm. Tuy nhiên, sổ tiết kiệm mang tên chính bà Oanh! Trách nhiệm trước toàn bộ những sai phạm trong điều hành quản lý nói trên thuộc về bà Trần Thị Sâm.

 Cũng theo kết luận của Thanh tra tỉnh Thái Nguyên, việc chi trả chế độ cho xã viên tại thời điểm 2004 là sai nguyên tắc. HTX đã không tiến hành rà soát, đối chiếu để xác định người được thụ hưởng số tiền có được do HTX chuyển nhượng 109,5m2 đất. Do vậy, đã thanh toán cho nhiều trường hợp không đúng như phương án, chia cho người đã chết, người không có trong phương án. Tổng số tiền chia sai gần 40 triệu đồng. Đặc biệt, việc chia theo cảm tính, người được hưởng rất nhiều, người được hưởng rất ít, nhiều người góp vốn vào HTX trong nhiều năm chưa thanh toán nhưng không được hưởng… đã khiến các xã viên bất bình.

Xử lý còn nửa vời
Trước những sai phạm trong quản lý và điều hành của ban quản trị HTX May Biên Hòa, Thanh tra tỉnh Thái Nguyên kiến nghị UBND TP Thái Nguyên xem xét việc xử lý buộc giải thể đối với HTX; yêu cầu HTX nộp trên 21 triệu đồng là số tiền thừa quỹ. Đồng thời, yêu cầu bà Trần Thị Sâm thu trên 120 triệu đồng là các khoản tiền sai phạm về quỹ HTX. Khoản tiền 35 triệu đồng khác đã chi phụ cấp cho các xã viên bám trụ, Thanh tra tỉnh chấp nhận kiến nghị chi của 13 xã viên.

Ông Trần Văn Hậu, Trưởng phòng Chống tham nhũng, Thanh tra tỉnh Thái Nguyên cho biết: Việc nộp tiền khắc phục sai phạm đã được bà Trần Thị Sâm thực hiện ngay sau khi kết luận thanh tra được ban hành. Tuy nhiên, KN của các hộ dân xưng danh là xã viên HTX vẫn tiếp tục kéo dài và vượt cấp lên cơ quan T.Ư có lý do chính là, kiến nghị về việc buộc giải thể đối với HTX May Biên Hòa không được thực hiện. Nguyên nhân mà TP Thái Nguyên đưa ra là, ngay sau khi đoàn thanh tra ban hành kết luận, HTX May Biên Hòa đã tiến hành đại hội xã viên. Do vậy, việc giải thể là không thể thực hiện!

Tiếp xúc với chúng tôi, ông Nguyễn Hữu Bộ, tổ 12, phường Trưng Vương, một cựu xã viên cho biết: “Chúng tôi không biết vì lý do gì mà đã hơn 3 năm trôi qua, kiến nghị của cơ quan thanh tra vẫn không được thực hiện nghiêm chỉnh. Người lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm lợi cá nhân như bà Trần Thị Sâm thì không bị xử lý gì và vẫn ngang nhiên làm việc tại trụ sở của HTX. Quyền lợi của chúng tôi thì không được xem xét đến trong khi đều đã “gần đất, xa trời”. Chúng tôi đã gõ cửa hầu hết các cơ quan chức năng ở Thái Nguyên, nhiều lần lên Trụ sở Tiếp Công dân của T.Ư Đảng và Nhà nước nhưng đến nay, TP Thái Nguyên vẫn im lặng. Chuyện KN của các xã viên HTX còn gay gắt bởi trên thực tế cuối năm 2010, UBND TP Thái Nguyên tiếp tục ban hành quyết định thu hồi một phần diện tích đất còn lại của HTX để phục vụ dự án xây dựng trung tâm thương mại Thái Nguyên. Chúng tôi cũng nhiều lần làm đơn đề nghị TP Thái Nguyên chuyển toàn bộ số tiền giải phóng mặt bằng vào Kho bạc tỉnh”.

Còn bà Nguyễn Thị Việt Hạnh, tổ 35 thì bức xúc: Theo tìm hiểu của chúng tôi về pháp luật, chỉ cần chiếm dụng số tiền 5 triệu đồng đã bị truy tố. Chúng tôi không hiểu vì sao bà Trần Thị Sâm không bị xử lý gì? Vì sao UBND TP Thái Nguyên lại chấp nhận việc HTX đại hội xã viên sau khi cơ quan thanh tra kết luận và căn cứ vào đây để không giải thể? Điều này có khác gì công nhận hành vi hợp thức hóa của HTX? Chúng tôi không mong muốn gì ngoài một phần tiền phản ánh đúng những tháng, ngày và số vốn mà chúng tôi, cha mẹ chúng tôi đã góp vào để xây dựng HTX. Vậy mà rất nhiều năm qua, TP Thái Nguyên đã làm ngơ.

Trong hành trình đi tìm câu trả lời cho KN kéo dài của các xã viên HTX May Biên Hòa, chúng tôi đã đến trụ sở của HTX May Biên Hòa. Đây là căn nhà cấp 4 tọa lạc trên phố Trưng Vương, thuộc khu trung tâm gần chợ, khá sầm uất. Lúc chúng tôi đến chỉ có bà Sâm và một nữ xã viên đang may khăn. Bà Sâm khẳng định: Mọi nỗ lực của ban quản trị HTX cũng chỉ thu lãi về không nhiều. Cao nhất là được 50 triệu đồng/năm!

Lý giải nhiều câu hỏi của PV xung quanh việc thực hiện kết luận thanh tra về KN của các xã viên HTX May Biên Hòa, ông Phạm Bình Định, Chánh Thanh tra tỉnh Thái Nguyên cho biết: Kết luận thanh tra số 238 ban hành trước khi ông về Cơ quan Thanh tra tỉnh. Ông được biết tại thời điểm ban hành kết luận, cơ quan Thanh tra tỉnh đã chuyển hồ sơ sang Cơ quan Công an tỉnh nhưng vì lý do nào đó, không thấy công an vào cuộc. Ông Định cũng đồng ý rằng, cần một giải pháp thấu tình đạt lý mới có thể chấm dứt được KN này của các xã viên, nhất là khi phần đất còn lại của HTX hiện nằm ở vị trí "vàng" của TP.

Chúng tôi mong sớm nhận được câu trả lời thỏa đáng của các cơ quan chức năng tỉnh Thái Nguyên trước câu chuyện KN của các xã viên HTX, một câu chuyện không còn mới và đang có nguy cơ trở nên phức tạp, gay gắt trên địa bàn.

PV