Tháng 8/2006, nắm được thông tin UBND TP Buôn Ma Thuột có chủ trương xã hội hóa, kêu gọi các thành phần kinh tế đầu tư và không sử dụng ngân sách để xây dựng mới chợ Buôn Ma Thuột, Cty Chợ Buôn Ma Thuột có Công văn số 01/2006/CV xin đầu tư chợ với phương án kinh doanh: Thuê đất, xây dựng, kinh doanh. Ngoài các điều kiện như thời hạn thuê đất 50 năm, tiền thuê đất được trả hàng năm theo giá đất hiện hành, công văn xin đầu tư, Cty cũng nêu rõ điều kiện: “Mặt bằng khu đất phải được UBND TP giải tỏa sạch trước khi bàn giao cho chủ đầu tư”. Ngày 30/10/2006, UBND tỉnh ra Công văn số 3260/UBND-CN đồng ý cho Cty Chợ Buôn Ma Thuột được tiến hành đầu tư xây dựng và kinh doanh chợ Buôn Ma Thuột theo hình thức đầu tư - kinh doanh (BO), đồng thời giao cho UBND TP Buôn Ma Thuột chủ trì cùng các ngành liên quan nhanh chóng lập phương án đền bù, di dời, tái định cư 3 khu chợ A, B, C theo đúng quy định. Sau khi ký hợp đồng thuê hơn 1,3ha đất với Sở Tài nguyên và Môi trường (tháng 4/2008), đến tháng 5/2008, Cty bắt đầu triển khai khởi công xây dựng khu chợ C với tổng mức đầu tư khoảng 170 tỉ đồng. Tháng 1/2011, chợ C hoàn thành với 4 tầng, đi vào hoạt động ổn định với 600 ki-ốt. Tháng 1/2012, Cty tiếp tục đầu tư hơn 200 tỉ đồng xây dựng khu chợ B với quy mô tương đương chợ C. Vào tháng 7/2013, khi khu chợ B sắp hoàn thành thì UBND tỉnh ra Quyết định số 1290/QĐ-UBND thành lập đoàn thanh tra liên ngành thanh tra toàn diện công trình chợ Buôn Ma Thuột. Biên bản thanh tra cho thấy, Cty không có sai phạm nào lớn, tiến độ xây chợ đúng với tiến độ, giá cho thuê ki-ốt hoàn toàn phù hợp và hoàn toàn không có bất kì nội dung nào liên quan đến số tiền 111,2 tỉ đồng. Nhận được Kết luận thanh tra số 8243/KL-UBND do Chủ tịch UBND tỉnh Hoàng Trọng Hải ký, lãnh đạo Cty “chết đứng” bởi kết luận yêu cầu Chủ tịch UBND TP chịu trách nhiệm thu hồi của Cty Chợ Buôn Ma Thuột số tiền mà ngân sách đã chi trả cho công tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng dự án khu chợ B và chợ C với tổng số tiền 111.248.091.000 đồng. Công văn 3260 của UBND tỉnh giao đầu tư xây dựng chợ trung tâm Buôn Ma Thuột. Ảnh: Q.Anh Tháng 5/2014, UBND tỉnh ra Quyết định số 1050 thu hồi và nộp ngân sách Nhà nước số tiền hơn 97 tỉ đồng dùng trong việc chi trả công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng 2 khu chợ. Đồng thời, yêu cầu Cty chi trả hơn 14 tỉ đồng cho 19 hộ chưa nhận tiền bồi thường theo quy định. Tá hỏa vì số nợ khủng, doanh nghiệp này đã phải cầu cứu bằng cách gửi đơn khiếu nại lên các cấp có thẩm quyền. Theo tìm hiểu, phóng viên được biết, việc ra Quyết định 1050 yêu cầu Cty Chợ Buôn Ma Thuột phải nộp hơn 111,2 tỉ đồng do UBND tỉnh Đắk Lắk đã căn cứ kiến nghị của Kiểm toán Nhà nước khu vực 12 ngày 22/1/2014. (Báo cáo kiểm toán ngân sách, tiền và tài sản Nhà nước năm 2012 tại tỉnh Đắk Lắk). Cụ thể: “Tại dự án xây dựng chợ Buôn Ma Thuột do Cty Chợ Buôn Ma Thuột đầu tư còn một số tồn tại: Đất xây dựng chợ là đất được Nhà nước cho Cty Chợ Buôn Ma Thuột thuê đất không phải qua đấu giá, thời hạn thuê đất là 50 năm nên căn cứ vào điểm b, khoản 2, Điều 40 Nghị định số 197/2004/NĐ-CP, Cty có trách nhiệm chi trả tiền bồi thường, hỗ trợ tái định cư, kinh phí tổ chức thực hiện bồi thường, hỗ trợ và tái định cư được trừ vào tiền thuê đất phải nộp”. Kiểm toán Nhà nước khu vực 12 khẳng định rõ: “Việc địa phương dùng tiền ngân sách Nhà nước để trả trước tiền bồi thường, hỗ trợ và tái định cư để giao đất cho Cty Chợ Buôn Ma Thuột là không đúng quy định tại điểm b, khoản 2, Điều 40 Nghị định số 197/2004/NĐ-CP”. Trao đổi với PV Báo Thanh tra xung quanh vấn đề trên, ông Trần Văn Tam, Giám đốc Cty Chợ Buôn Ma Thuột bức xúc: “Trong kết luận thanh tra, tỉnh đã căn cứ vào điểm b, khoản 1, Điều 3, Nghị định số 197/2004/NĐ-CP ngày 3/12/2004 buộc chúng tôi nộp tiền. Theo điểm b, khoản 1, Điều 3, Nghị định số 197/2004/NĐ-CP thì tổ chức, cá nhân được Nhà nước giao đất có thu tiền sử dụng đất, cho thuê đất phải có trách nhiệm chi trả trước tiền bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và kinh phí tổ chức thực hiện bồi thường, hỗ trợ và tái định cư theo quy định của nghị định này và được trừ vào tiền sử dụng đất, tiền thuê đất phải nộp. Tuy nhiên, điều khoản trên đã hết hiệu lực bởi ngày 21/6/2006, Nhà nước đã sửa đổi, bổ sung điểm b, khoản 1, Điều 3, Nghị định số 197/2004/NĐ-CP, thay thế cụm từ “chi trả trước tiền bồi thường” thành “đã ứng trước tiền để thực hiện việc bồi thường, hỗ trợ và tái định cư”. Nghĩa là, nếu theo điểm b, khoản 1, Điều 3, Nghị định số 197/2004/NĐ-CP thì đúng là doanh nghiệp có trách nhiệm phải chi trả tiền bồi thường, hỗ trợ mặt bằng trước khi đầu tư xây dựng chợ. Nhưng điều luật đó đã hết hiệu lực, theo luật sửa đổi bổ sung của Nhà nước, doanh nghiệp nào đã ứng trước tiền để chi trả cho việc bồi thường, giải phóng mặt bằng sẽ bị trừ số tiền đã ứng vào tiền sử dụng đất, tiền thuê đất phải nộp. Song, Cty chúng tôi không hề ứng bất cứ khoản nào để chi trả cho việc đền bù, giải phóng mặt bằng. Vì vậy, việc UBND tỉnh yêu cầu chúng tôi nộp số tiền trên là không đúng. Trước khi nhận đầu tư, chúng tôi đã có văn bản nêu ra điều kiện, chỉ xây dựng chợ trên đất sạch, sau khi UBND đã giải phóng mặt bằng. Giờ chợ vừa xây xong, tỉnh bắt chúng tôi nộp số tiền lớn như vậy khác nào bóp chết doanh nghiệp”. Để làm rõ vấn đề doanh nghiệp đầu tư xây dựng chợ theo hình thức BO có phải chịu trách nhiệm về việc chi trả hết tiền bồi thường, hỗ trợ tái định cư hay không, chúng tôi đã có buổi làm việc với ông Phạm Văn Sáu, Phó Chánh Thanh tra tỉnh Đắk Lắk. Theo khẳng định của ông Sáu: “BO chỉ là hình thức để doanh nghiệp đầu tư xây dựng và kinh doanh, vấn đề chi trả bồi thường, hỗ trợ tái định cư hoàn toàn không liên quan gì đến hình thức BO”. Để sáng tỏ vụ việc này, UBND tỉnh Đắk Lắk đã ra Quyết định số 1839/QĐ-UBND thành lập đoàn thanh tra xác minh, làm rõ nội dung đơn khiếu nại của Cty về số tiền 111,2 tỉ đồng nêu trên. Báo Thanh tra sẽ tiếp tục thông tin vụ việc đến độc giả khi cơ quan chức năng có kết luận xử lý vụ việc. Quỳnh Anh