TAND tỉnh Nghệ An đã tuyên hủy bản án sơ thẩm đầy vi phạm của TAND huyện Quỳnh Lưu. Ảnh: Đinh Lê

Tại phiên phúc thẩm mới đây, TAND tỉnh Nghệ An đã ra phán quyết bác bỏ toàn bộ bản án sơ thẩm của TAND huyện Quỳnh Lưu về vụ án tranh chấp đất rừng và tài sản giữa ông Lập và ông Nguyên. Bác bỏ không phải chỉ vì cấp sơ thẩm vi phạm thủ tục tố tụng mà bác bỏ cả nội dung xét xử không đúng.

Tại Bản án phúc thẩm số 52/2013/DSPT, TAND tỉnh Nghệ An nhận định: Xét toàn diện kháng cáo của đương sự và kháng nghị của Viện Kiểm sát, thấy rằng: 

Về thủ tục tố tụng: Cấp sơ thẩm đã có các vi phạm sau: Thư ký phiên tòa trước đây đã tham gia tố tụng với tư cách là Thư ký lấy lời khai đương sự, ghi biên bản hòa giải, trái với quy định tại khoản 2, Điều 49 Bộ luật Tố tụng Dân sự; xác định bị đơn không thống nhất; áp dụng quyết định hành chính để quyết định tại quyết định của bản án là không đúng; bỏ sót người tham gia tố tụng là UBND huyện Quỳnh Lưu; vi phạm về giải quyết án phí (đây là vụ kiện không áp dụng giá ngạch nhưng cấp sơ thẩm quyết định giá ngạch để tính án phí là không đúng); tuyên quyền kháng cáo cho người bảo vệ quyền lợi ích hợp pháp cho đương sự là không đúng…

Những vi phạm trên bị kháng nghị có thể khắc phục được ở giai đoạn xét xử phúc thẩm vì không ảnh hưởng đến việc giải quyết vụ án. Tuy nhiên, có những vi phạm nghiêm trọng không thể khắc phục được như đại diện Viện KSND tỉnh Nghệ An đã phân tích đánh giá, đặc biệt là vi phạm về người tiến hành tố tụng phải từ chối tham gia tố tụng khi đã tham gia giải quyết vụ án với vai trò Thư ký.

Về nội dung: Bản kháng nghị có nêu ra nhưng không phân tích rõ vi phạm cơ bản về quy trình cấp đất khi chưa điều tra xác minh để làm căn cứ đề nghị hủy án sơ thẩm là chưa đầy đủ, toàn diện và chính xác. Vi phạm về nội dung trước hết là HĐXX sơ thẩm nhận định: “Về đơn xin cấp đất hiện nay chưa xác định được là do ông Lập hay ông Nguyên viết...” mà lại kết luận việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất và sổ lâm bạ cho ông Lập có vi phạm Nghị định 30/HĐBT ngày 23/3/1989 là chưa có cơ sở. 

Mặt khác, theo quy định của pháp luật về đất đai thì cơ quan quản lý là UBND các cấp, thẩm quyền ban hành quyết định và cấp sổ lâm bạ cho cá nhân, tổ chức cụ thể ở vụ án này là UBND huyện Quỳnh Lưu, nhưng quá trình điều tra thu thập chứng cứ ở giai đoạn sơ thẩm chưa điều tra cụ thể tại UBND huyện Quỳnh Lưu để xác định quy trình ban hành quyết định cấp sổ lâm bạ (cả về nội dung và hình thức) có vi phạm pháp luật về quản lý đất đai hay không mà đã kết luận vi phạm là chưa có căn cứ vững chắc. Trường hợp qua xác minh điều tra xác định quy trình sai dẫn đến ban hành quyết định cấp sổ lâm bạ trái pháp luật thì quyết định của bản án ngoài việc “bác đơn khởi kiện” còn phải tuyên hủy quyết định… Và như vậy, UBND huyện Quỳnh Lưu trong trường hợp này phải được tham gia tố tụng với tư cách người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan. 

Trong vụ án này, cấp sơ thẩm đã xác định việc cấp sổ lâm bạ cho ông Lập là sai (vi phạm Nghị định 30/HĐBT ngày 23/3/1989) nhưng không xác định UBND huyện Quỳnh Lưu là người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan là vi phạm nghiêm trọng cả về nội dung và thủ tục tố tụng.

Những thiếu sót trên của cấp sơ thẩm cả về nội dung và thủ tục tố tụng, ở giai đoạn phúc thẩm không thể khắc phục được, vì vậy cần chấp nhận 1 phần kháng cáo của nguyên đơn và kháng nghị của Viện Kiểm sát theo hướng hủy toàn bộ bản án sơ thẩm để giải quyết lại theo thủ tục chung.

Về thẩm quyền giải quyết vụ án này sau khi bị hủy: “Tại Quyết định số 47/NQ-CP ngày 3/4/2013 của Thủ tướng Chính phủ về việc thành lập đơn vị hành chính - thị xã Hoàng Mai được tách từ huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An thì diện tích đất tranh chấp thuộc thị xã Hoàng Mai. Vì vậy, căn cứ Điều 35 Bộ luật Tố tụng Dân sự về thẩm quyền theo lãnh thổ thì thẩm quyền giải quyết vụ án sau khi bị hủy là TAND thị xã Hoàng Mai, tỉnh Nghệ An. Cần giao hồ sơ vụ án cho TAND thị xã Hoàng Mai giải quyết”.

Từ nhận định trên, TAND tỉnh Nghệ An quyết định: “Hủy Bản án dân sự sơ thẩm số 11/2013/DSST ngày 31/5/2013 của TAND huyện Quỳnh Lưu. Chuyển hồ sơ vụ án cho TAND thị xã Hoàng Mai giải quyết lại theo thủ tục chung”.

Sau phán quyết kể trên của TAND tỉnh Nghệ An, gia đình ông Trần Xuân Lập bày tỏ tâm trạng vừa mừng, vừa lo. Mừng là, dẫu nhiều lần TAND huyện Quỳnh Lưu ra nhiều phán quyết sai trái khi xét xử sơ thẩm, nhưng Viện KSND và TAND tỉnh Nghệ An vẫn nghiêm minh xem xét và bác bỏ. Công lý rõ ràng không dễ bị bẻ cong. Lo là, phiên tòa sơ thẩm sắp tới phải xét xử lại từ đầu… lại được giao cho TAND thị xã Hoàng Mai thụ lý, mà hiện tại, quyền Chánh án nơi đây lại là ông Hồ Ngọc Tiếp (là Thẩm phán TAND huyện Quỳnh Lưu những giai đoạn đầu xét xử vụ án này và có những phán quyết trái luật) không biết có được xét xử nghiêm minh hay không?

Đinh Lê