(Thanh tra) - Một nghịch lý đang âm thầm diễn ra trong thị trường sơn: Giữa lúc chứng nhận môi trường do cơ quan Nhà nước ban hành – “Nhãn xanh Việt Nam” – được cấp miễn phí và quy trình kiểm định chặt chẽ không được chọn dùng, thì nhiều doanh nghiệp lại lựa chọn sử dụng một chứng nhận khác có tên “Chỉ số Nhãn Xanh Toàn Cầu - Global Green Label Index”, do một tổ chức tư nhân cấp phát với quy trình cấp có dấu hiệu thiếu kiểm chứng thực chất. Vậy thực sự, điều gì đang diễn ra?
Như đã nêu ở những bài viết trước Thị trường "nhãn xanh": Đâu là sự thật? và Sự thật bất ngờ về “Nhãn xanh Việt Nam”: Cả thị trường không có chứng nhận nào còn hiệu lực
Chứng nhận “Nhãn xanh Việt Nam”, do Bộ Tài nguyên và Môi trường (trước đây) ban hành, hiện được đánh giá là một trong những công cụ chính thống để xác định sản phẩm thân thiện với môi trường, dựa trên phương pháp đánh giá vòng đời sản phẩm. Đối với ngành sơn, tiêu chí NXVN 11:2014 yêu cầu sản phẩm phải đáp ứng cùng lúc 9 nhóm yêu cầu khắt khe, bao gồm: giới hạn hợp chất hữu cơ bay hơi (VOC), không chứa kim loại nặng, không sử dụng hóa chất có khả năng gây ung thư, có hệ thống xử lý nước thải đạt chuẩn,…
Một điểm đang chú ý, đó là chứng nhận này hoàn toàn không thu phí. Đồng thời, theo Luật Bảo vệ môi trường 2020 và Nghị định 08/2022/NĐ-CP, các sản phẩm đạt "Nhãn xanh Việt Nam" được hưởng một số ưu đãi trong đấu thầu đầu tư công và truyền thông chính sách.
Tương tự, ở Singapore, “Green Label Singapore” – chứng nhận thuộc Chương trình Singapore Green Labelling do Hội đồng Môi trường Singapore (SEC) triển khai – được xem là chuẩn mực quốc tế cho các sản phẩm công nghiệp và tiêu dùng thân thiện với môi trường. Để đạt chứng nhận, sản phẩm phải trải qua từ 5–6 bước kiểm định, với thời gian trung bình 6 tháng đến 1 năm, chi phí có thể lên đến hàng tỷ đồng. Quan trọng nhất, sau khi được cấp, SEC vẫn giữ quyền kiểm tra đột xuất và có thể thu hồi chứng nhận nếu phát hiện sai phạm.
Trái ngược với hai mô hình trên, “Chỉ số Nhãn Xanh Toàn Cầu - Global Green Label Index” lại được quảng bá rộng rãi trong thị trường sơn Việt Nam như một chứng chỉ khẳng định sản phẩm “xanh”, “an toàn với sức khỏe”, “thân thiện với môi trường”. Tuy nhiên, theo phản ánh đến Báo Thanh tra, chứng nhận này đang được cấp phát một cách dễ dãi, thiếu kiểm định, và có dấu hiệu thương mại hóa thuần túy.
Chứng nhận “Global Green Label Index” được cấp bởi Trung tâm Nghiên cứu Phát triển Doanh nghiệp Châu Á (Asia Enterprise R&D Centre), đại diện ký tên là ông Trần Văn Doanh. Quy trình cấp được thực hiện thông qua việc ký kết giữa doanh nghiệp có nhu cầu và một đơn vị tư nhân là Công ty Cổ phần Tập đoàn Truyền thông Sài Gòn – nơi ông Trần Văn Doanh cũng giữ chức Tổng Giám đốc.
Ghi nhận từ doanh nghiệp từng sử dụng chứng nhận này cho biết, họ liên hệ trực tiếp với một cá nhân được công khai trên website Trung tâm, được gửi bảng thiết kế sẵn mẫu giấy chứng nhận và báo giá 10 triệu đồng. Sau khi thương lượng, mức giá chốt thỏa thuận ký hợp đồng là 8,5 triệu đồng. Đáng chú ý, doanh nghiệp không cần cung cấp bất kỳ mẫu sản phẩm, hồ sơ kiểm nghiệm nào. Sau khi ký hợp đồng vào ngày 21/4, đến ngày 23/4 họ đã nhận được chứng nhận – tức toàn bộ quy trình cấp chỉ mất chưa đến 48 giờ. Sau khi nhận được chứng nhận, doanh nghiệp thực hiện thanh toán vào tài khoản cá nhân của ông Trần Văn Doanh.
Sau khi chứng nhận được ban hành, một thông tin về quá trình cấp này được đăng tải lên mạng xã hội facebook bày tỏ sự lo ngại, thiếu tin tưởng về giá trị thực của chứng nhận “Chỉ số Nhãn Xanh Toàn Cầu - Global Green Label Index” này?
Ngay sau khi sự việc được chia sẻ trên mạng xã hội, Trung tâm Nghiên cứu Phát triển Doanh nghiệp Châu Á đã ban hành quyết định thu hồi chứng nhận với lý do “vi phạm nghiêm trọng quy định về trách nhiệm của doanh nghiệp và có dấu hiệu vi phạm pháp luật quảng cáo”. Tuy nhiên, cho đến nay, những tiêu chí nào đã được áp dụng để cấp – và thu hồi – vẫn chưa được công bố rõ ràng?
Theo thống kê, có nhiều doanh nghiệp trong nước đang sử dụng chứng nhận “Global Green Label Index” để quảng bá sản phẩm, trong đó có thể kể đến:
Sơn Galosi của Công ty CP Đầu tư và Sản xuất Milan
Sơn Spentec Việt Nam của Công ty CP Sơn Spentec Việt Nam
Sơn NanoGold của Công ty CP Sơn PRO Việt Nam
Sơn và chống thấm cao cấp, Sơn ITACA của Công ty TNHH Fancyl Pec
Sơn Dura,…
Tất cả đều khẳng định được cấp “chứng nhận xanh”, sản phẩm “xanh”, “sạch”, “công nghệ châu Âu”,… dựa trên chứng nhận do tổ chức tư nhân này cấp, nhưng liệu có bằng chứng về việc đánh giá chất lượng độc lập nào đã được thực hiện?
Việc một chứng nhận môi trường được ban hành chỉ sau chưa đầy 48 giờ, không có kiểm định chất lượng, không cần vật mẫu, không có hóa đơn tài chính, nhưng lại được sử dụng rộng rãi trong các chiến dịch quảng cáo… là một thực tế cần được làm rõ.
Nếu một thị trường chứng nhận không minh bạch tiếp tục tồn tại, ranh giới giữa sản phẩm thực sự an toàn và sản phẩm được “đóng mác xanh” vì mục đích thương mại sẽ ngày càng bị xóa nhòa. Và trong cuộc chơi đó, người tiêu dùng – những người tưởng rằng mình đang chọn sản phẩm tốt hơn cho sức khỏe – sẽ là những người chịu thiệt thòi nhất, có nguy cơ mắc những bệnh nguy hiểm như ung thư bởi những sản phẩm “xanh” chưa kiểm định. Cùng với đó, sự công bằng trong cạnh tranh thương mại cũng mất đi bởi những giấy tờ chưa xác thực.
Báo Thanh tra đã nhiều liên hệ với Trung tâm Nghiên cứu Phát triển Doanh nghiệp Châu Á và ông Trần Văn Doanh để làm rõ những nội dung trên, nhưng vẫn chưa nhận được bất cứ phản hồi nào. Đồng thời, chúng tôi cũng đã gửi văn bản đề nghị Bộ Khoa học và Công nghệ cung cấp thêm thông tin liên quan đến tính pháp lý của hoạt động cấp phát chứng nhận “Chỉ số Nhãn Xanh Toàn Cầu - Global Green Label Index”.
Chúng tôi sẽ tiếp tục thông tin tới bạn đọc.
