Cảng Cái Mép - Thị Vải được xếp hạng thứ 11 trên tổng số 370 cảng container hoạt động tốt nhất toàn cầu. Ảnh: A.X

Hội tụ nhiều điều kiện thuận lợi

Vùng Đông Nam Bộ có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, là đầu tàu kinh tế, trung tâm công nghiệp, cảng biển, hàng không và logistics lớn của cả nước với vùng động lực TP HCM - Bình Dương - Đồng Nai - Bà Rịa - Vũng Tàu (BR-VT). Đồng thời đây cũng là vùng kinh tế năng động, đầu mối giao thông quan trọng với đầy đủ 5 phương thức vận tải, đóng vai trò kết nối quan trọng trong giao thương với cả nước và quốc tế như: Cảng Hàng không Quốc tế Tân Sơn Nhất và Long Thành (đang đầu tư xây dựng), hệ thống cảng biển BR-VT, Đồng Nai, TP HCM.

Theo Bộ Giao thông Vận tải (GTVT), hệ thống đường thủy nội địa tại vùng Đông Nam Bộ hiện có 4 tuyến hành lang chính đóng vai trò kết nối nội vùng và liên vùng. Trong đó có 2 tuyến kết nối TP HCM với Đồng bằng sông Cửu Long, 1 tuyến kết nối TP HCM với Đồng Nai, Bình Dương và 1 tuyến kết nối TP HCM với Cảng biển Cái Mép - Thị Vải.

Bên cạnh đó, hệ thống cảng biển BR-VT, TP HCM đã được đầu tư với quy mô, trang thiết bị hiện đại. Trong đó, cảng Cái Mép - Thị Vải hiện thuộc nhóm cảng có tốc độ tăng trường nhanh nhất trên thế giới và là một trong 21 cảng có thể tiếp nhận tàu có trọng tải 200.000 tấn.

Theo bảng xếp hạng, cụm cảng Cái Mép - Thị Vải ở vị trí thứ 32, có lượng hàng thông qua đạt 5,38 triệu TEU vào năm 2021. Tuy nhiên, cụm cảng Cái Mép - Thị Vải được nhận định là một điểm sáng tại khu vực Đông Nam Á với tốc độ tăng trưởng sau đại dịch khoảng 22%. Trước đó, tháng 5/2022, Ngân hàng Thế giới và Hãng tin Tài chính S&P Global Market Intelligence đã xếp cảng Cái Mép - Thị Vải ở hạng thứ 11 trên tổng số 370 cảng container hoạt động tốt nhất toàn cầu.

Cần có giải pháp để thu hút các hãng tàu, để các hãng tàu xác định cụm cảng Cái Mép - Thị Vải là điểm trung chuyển, từ đó hình thành cảng trung chuyển quốc tế. Ảnh: A.X

Đánh giá từ các hãng tàu cho thấy, cụm cảng nước sâu Cái Mép - Thị Vải đang có sự phát triển mạnh mẽ cả về hàng hóa thông qua và số tuyến dịch vụ kết nối. Lợi thế của cụm cảng này là nằm gần tuyến hàng hải quốc tế. Chi phí xếp dỡ, chuyển tải ở đây cũng đang thấp nhất trong khu vực; hạ tầng và trang thiết bị, công nghệ và năng suất xếp dỡ tiệm cận với mặt bằng chung của khu vực...

Ngoài ra, đến thời điểm này, khó có cảng container nào đạt được như Cái Mép - Thị Vải. Hàng hoá từ đây chỉ 16 ngày có thể đến bờ Tây nước Mỹ và 21 ngày sẽ đến châu Âu. Đây là cảng cửa ngõ hằng năm trung chuyển hàng trăm ngàn tấn hàng và chỉ phù hợp cho hàng xuất khẩu đi Mỹ và châu Âu…

Tháo gỡ “điểm nghẽn” để phát triển mạnh mẽ

Theo Nghị quyết số 24-NQ/TW của Bộ Chính trị, trong năm 2023, UBND tỉnh BR-VT sẽ phối hợp với Bộ GTVT, các cơ quan, địa phương liên quan để trình Thủ tướng Chính phủ đề án tiếp tục phát triển, hiện đại hóa cảng cửa ngõ quốc tế Cái Mép - Thị Vải trở thành cảng quốc tế trung chuyển lớn nhất cả nước và có tầm cỡ khu vực châu Á và thế giới.

Để đề án này trở thành hiện thực, trong thời gian tới, tỉnh BR-VT cũng như các bộ, ngành, địa phương liên quan cần chuẩn bị tháo gỡ một số vấn đề hiện còn gặp vướng mắc.

Trước tiên, cần có đòn bẩy pháp lý, là các cơ chế, chính sách mang tính đột phá. Bao gồm, dỡ bỏ các rào cản về chính sách, thủ tục tạo thuận lợi cho hàng hóa trung chuyển tại cụm cảng. Đồng thời, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho việc thông quan hàng hóa, đơn giản thủ tục, giảm thời gian, chi phí thông quan. Ngoài ra, cần thí điểm triển khai những mô hình cho chức năng trung chuyển như khu vực cảng mở và đầu tư về cơ sở hạ tầng, đặc biệt là nạo vét tuyến luồng thường xuyên đảm bảo độ sâu cho tàu…

Tạo động lực để Cái Mép - Thị Vải trở thành cảng trung chuyển quốc tế. Ảnh: A.X

Đồng thời, tăng cường liên kết vùng thông qua phát triển đồng bộ cơ sở hạ tầng và kết cấu hạ tầng sau cảng, quy hoạch hệ thống các cảng cạn, kho bãi, cảng cạn vệ tinh để thực hiện gom hàng, thông quan và xử lý hàng hóa tạo thuận lợi. Nếu không có hạ tầng, bến bãi bổ sung, khu cảng Cái Mép - Thị Vải hiện tại có thể tắc nghẽn trong thời gian tới…

Bên cạnh đó, cần có giải pháp để thu hút các hãng tàu, để các hãng tàu xác định cụm cảng này là điểm trung chuyển, từ đó hình thành cảng trung chuyển quốc tế. Theo đó, cơ sở hạ tầng với quy mô bến cảng, cầu cảng, luồng lạch phải bảo đảm độ sâu để các tàu mẹ vào làm hàng…

Ông Trần Khánh Hoàng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Cảng biển Việt Nam cho biết, một trong những điểm nghẽn hiện nay của khu cảng Cái Mép - Thị Vải là mặc dù khối lượng hàng xuất nhập khẩu khu vực phía Nam chiếm tỷ trọng lớn trên cả nước nhưng “chân hàng” còn rất khiêm tốn, chưa đủ sức hấp dẫn các hãng tàu, tập đoàn logistics lớn trên thế giới.

Hệ thống cảng Cái Mép - Thị Vải chưa thu hút được các hãng tàu lớn và mất đi tính cạnh tranh với các cảng nước sâu khác trong khu vực và thế giới do thiếu các yếu tố: Các cảng đang bị chia cắt, cầu cảng chưa gắn kết, hàng hóa từ tàu nhỏ chuyển sang tàu lớn không có sự liên thông, chưa thật sự là cảng trung chuyển…

Sở GTVT tỉnh BR-VT cho biết, hiện tỉnh đã xây dựng quy hoạch mạng lưới giao thông đường bộ, đường sắt, cảng biển, đường thủy nội địa. Tỉnh sẽ tiếp tục tập trung nguồn lực, phối hợp thực hiện các dự án trọng điểm bao gồm cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu, cầu Phước An kết nối đường liên cảng Cái Mép - Thị Vải, đường vành đai 4 TP HCM, nạo vét các luồng hàng hải Vũng Tàu - Thị Vải, nghiên cứu triển khai tuyến đường sắt Biên Hòa - Vũng Tàu.

Ngoài ra, tỉnh BR - VT đang tập trung phát triển các trung tâm logistics trên hành lang kinh tế ven biển. Tỉnh cũng đã triển khai lập quy hoạch trung tâm logistics Cái Mép Hạ quy mô diện tích 1.686,73ha. Trong tương lai gần, hệ thống cảng biển, khu công nghiệp và dịch vụ trên địa bàn tỉnh sẽ được kết nối với khu vực và quốc tế qua các phương thức vận tải đa dạng: Đường bộ, đường hàng không, đường biển, đường thủy nội địa và cả đường sắt.