Đóng gói gạo xuất khẩu. (Nguồn: TTXVN)

Trong bối cảnh này, Việt Nam phải chấp nhận cạnh tranh quyết liệt, nhất là đối với Thái Lan về gạo thơm và gạo trắng, trong khi Ấn Độ có thị trường đặc thù của gạo basmati, gạo đồ và gạo tấm.

Theo VFA, Việt Nam có lợi thế cạnh tranh gạo thơm, gạo trắng chất lượng cao ở châu Phi và nhu cầu từ các thị trường gần, giao hàng nhanh ở Đông Nam Á, đặc biệt là Trung Quốc.

Khu vực Đông Nam Á mặc dù nhập khẩu sút giảm nhưng vẫn là các thị trường truyền thống có hợp đồng tập trung. Riêng xuất khẩu sang Trung Quốc sẽ tăng, có thể bù đắp được sút giảm nơi khác và vẫn là thị trường lớn nhất của Việt Nam trong thời gian tới, đặc biệt là xuất khẩu biên giới góp phần tiêu thụ lúa gạo hàng hóa khi các thị trường khác sút giảm.

Tuy nhiên, VFA cũng khuyến cáo, thị trường này mua giá thấp và luôn tiềm ẩn những rủi ro trong thương mại.

VFA cũng cho biết, trong năm 2014 sẽ củng cố và có giải pháp thích hợp đối với thị trường có hợp đồng tập trung để giữ thị phần và bảo đảm hiệu quả xuất khẩu; tăng cường xúc tiến thương mại, nhất là đối với các thị trường mới nổi và có khả năng cạnh tranh, thâm nhập.

Cùng đó là chuẩn bị điều kiện mở thị trường gạo với Mỹ, Nhật sau khi kết thúc Hiệp định xuyên Thái Bình Dương; quản lý và kiểm tra xuất khẩu gạo qua biên giới để bảo đảm cân đối và hạn chế rủi ro; chọn và có giải pháp phát triển các loại giống lúa chất lượng cao, phù hợp với nhu cầu thị trường, đặc biệt là có bộ giống thơm của Việt Nam để xây dựng thương hiệu gạo...

Một số doanh nghiệp cũng kiến nghị, Bộ Công Thương và các ngành liên quan có các cơ chế khuyến khích xuất khẩu tiểu ngạch qua biên giới với sự kiểm soát tốt, vì đây là lợi thế của Việt Nam.

Với thị trường tập trung, VFA nên có thông báo kịp thời để các doanh nghiệp không vi phạm trong các giao dịch, khi gặp khó VFA nên xử lý linh động để các doanh nghiệp tiếp cận đối tác.

Bên cạnh đó, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Bộ Công Thương cũng cần có định hướng chiến lược cho ngành hàng gạo và nên có đề xuất kiểm soát dư lượng hóa chất trong sản phẩm để thâm nhập các thị trường khó tính như Mỹ, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc...

Theo VFA, do tình hình thị trường gạo trong năm 2014 không thuận lợi nên kế hoạch xuất khẩu dự kiến tương đương năm 2013, khoảng 6,5-7 triệu tấn. Dự kiến, trong quý 1/2014 Việt Nam sẽ xuất khoảng 1,2 triệu tấn gạo.