Hàng nông sản Việt Nam khó tiếp cận thị trường EU. Ảnh: Ngô Khuyên

Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), trong số 8 triệu tấn gạo mà Việt Nam XK (chính ngạch và tiểu ngạch) hàng năm, thị trường nhập khẩu nhiều nhất vẫn là Trung Quốc. Tiếp đến là những thị trường khu vực ASEAN như Philippines, Indonesia, Malaysia. Xa hơn là các thị trường châu Phi, Nam Mỹ... Tất cả đều là những thị trường tương đối "dễ tính", đòi hỏi chất lượng sản phẩm không cao. Còn những thị trường như EU, Mỹ, gạo Việt Nam không dễ tiếp cận.

Trong khi đó, Campuchia lại đang XK gạo sang thị trường EU dễ dàng với giá bán cao hơn nhiều giá XK gạo cùng loại của Việt Nam. Hiện EU là thị trường chiếm đến hơn 60% thị phần gạo XK của quốc gia này. Vậy tại sao Campuchia làm được điều này trong khi nước XK gạo thứ 2 thế giới như Việt Nam lại gặp khó?

Theo ông Nguyễn Bảo, Thương vụ Việt Nam tại Campuchia, gạo của Campuchia XK mạnh vào EU không phải do chất lượng hay thương hiệu gạo nước này, mà nhờ sự hậu thuẫn của chính sách.

EU có chính sách ưu đãi đặc biệt, miễn thuế nhập khẩu cho nông sản từ Campuchia. Từ đó nước này đã tận dụng cơ hội đầu tư nhà máy, kho chứa đáp ứng tiêu chuẩn EU để XK gạo nói riêng và nông sản sang thị trường EU nói chung.

Ông Bảo cho biết, hiện Campuchia đang cần 300 triệu USD đầu tư vào nông nghiệp. Đây là cơ hội cho Cty XK gạo, nông sản Việt Nam đầu tư, và từ thị trường này sẽ tiếp cận EU dễ dàng hơn. “Các DN Việt có thể tham gia đầu tư, kinh doanh như thu mua lúa gạo, đầu tư nhà máy xay xát, chế biến lúa gạo đảm bảo tiêu chuẩn XK. Ngoài ra, các tỉnh của Campuchia còn kêu gọi các Cty Việt Nam đầu tư vào trồng rau xanh, cây ăn trái, nuôi tôm cá để cung cấp cho thị trường nội địa và XK”, ông Bảo cho hay.

“Gạo Việt rất khó tiếp cận thị trường EU, do đó việc qua Campuchia trồng lúa để XK là một hướng đi mới. Từ đó có thể mở thêm cánh cửa để tiếp cận thị trường khó tính EU và đầu ra sẽ thuận lợi hơn. Khi Cty Việt đầu tư sang Campuchia cũng sẽ được hưởng chính sách ưu đãi từ nước nhập khẩu”, ông Nguyễn Văn Đôn, Giám đốc Cty Gạo Việt Hưng cho biết.

Như vậy, thuận lợi khi đầu tư tại Campuchia hay Lào là khá nhiều. Bởi ngoài việc được ưu đãi khi XK từ các thị trường nhập khẩu, thì nguồn quỹ đất còn lớn ở các nước này tạo điều kiện cho DN ứng dụng công nghệ cao trong sản xuất. Bên cạnh đó, giá nhân công rẻ cũng giúp tiết giảm chi phí, đặc biệt tỉ trọng thuế/lợi nhuận của DN Campuchia thấp hơn Việt Nam. Theo một nghiên cứu, DN Việt phải bỏ ra khoảng 39,4% lợi nhuận để nộp thuế, phí… trong khi Campuchia con số này chỉ là 21%.

Vài năm trở lại đây, nhiều DN của Việt Nam đã tích cực mở rộng đầu tư vào sản xuất nông nghiệp như trồng cao su, cà phê, mắc ca, mía đường… tại nước láng giềng Campuchia để tận dụng cơ hội trên. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, một số DN Việt đầu tư sản xuất nông sản tại Campuchia vẫn chưa tận dụng tốt nhất chính sách ưu đãi về thuế từ các thị trường dành cho nước này để có thể hưởng lợi XK. Một trong những nguyên nhân là do còn gặp một số khó khăn về thủ tục tại nước sở tại.

“Đầu tư tại Campuchia vẫn bị thủ tục hành chính làm khó. Việc hoàn chỉnh các thủ tục pháp lý tại nước này cũng khó khăn do pháp luật đôi khi chưa rõ ràng, cán bộ đủ khả năng nghiệp vụ có giới hạn”, ông Đôn nhận xét.

GS.TS Võ Tòng Xuân, chuyên gia nông nghiệp cũng chia sẻ, tuy hiện tại đã có một số “ông lớn” ngành Lúa gạo đầu tư nhà máy chế biến tại Campuchia, nhưng vì trong quá trình làm thủ tục gặp vướng mắc nên không tiếp tục đầu tư quy mô lớn mà chủ yếu dừng lại thu mua nguyên liệu. GS Xuân gợi ý một trong những cách hay để tận dụng được cơ hội XK gạo nói riêng và nông sản nói chung tại Campuchia là DN Việt cần liên kết với các DN nước ngoài đầu tư tại Campuchia, hoặc Cty nội địa để tiếp cận XK tốt hơn.

Ngô Khuyên