(Thanh tra) - Trong giai đoạn 1 (2021 - 2025) thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, Thành phố Hồ Chí Minh và tỉnh Bình Dương (cũ) không có địa bàn vùng đồng bào dân tộc thiểu số; riêng tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu (cũ) có 3 xã và 28 thôn, ấp. Qua 4 năm thực hiện, các chỉ tiêu cơ bản đạt và vượt kế hoạch. Đặc biệt, đến nay, 100% hộ đồng bào dân tộc thiểu số đã thoát nghèo…
Theo UBND Thành phố Hồ Chí Minh, việc triển khai, thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội cho đồng bào dân tộc thiểu số tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu (BR-VT) giai đoạn 2022 – 2025 đã đạt kết quả tốt, đồng bộ, hiệu quả.
Sau 4 năm thực hiện, các chỉ tiêu cơ bản đạt và vượt kế hoạch. Điển hình như chỉ tiêu xây mới nhà ở đạt 99,7%, sửa chữa nhà ở đạt 99,2%, xây nhà tiêu đạt 98,2%; hỗ trợ điện sinh hoạt thắp sáng đạt 87,8%, nước sinh hoạt đạt 70%; hỗ trợ lễ tết của đồng bào dân tộc đạt 83,3%, tuyên truyền phổ biến giáo dục pháp luật đạt 100%; đầu tư cơ sở hạ tầng đường giao thông đạt 98%, đường điện hạ thế đạt 100%, đường nước sinh hoạt đạt 95%.
Đến nay, 100% hộ đồng bào dân tộc thiểu số đã thoát nghèo, vượt chỉ tiêu Nghị quyết (mục tiêu đến 2025 còn dưới 2%). Các tỷ lệ tiếp cận điện, nước, hạ tầng và giáo dục đều đạt hoặc vượt kế hoạch; thu nhập bình quân đạt 73 triệu đồng/ người/năm, gấp đôi so với năm 2020.
Một số nội dung chi tiết đáng chú ý như: Tổng nguồn vốn thực hiện giai đoạn 2022 - 2025 là 621.981 triệu đồng, tỷ lệ giải ngân đạt 91,66%, trong đó vốn đầu tư đạt 93,12%, vốn sự nghiệp đạt 83%. Xây mới 369 căn, sửa chữa 357 căn nhà, xây 589 nhà tiêu; hoàn thành 113/115 công trình hạ tầng; hỗ trợ 29.803 học sinh dân tộc; tổ chức 49 lễ hội văn hóa…
Đặc biệt, công tác tuyên truyền, phổ biến nội dung Chương trình được đẩy mạnh, giúp người dân hiểu rõ và tích cực tham gia thực hiện, phát huy tinh thần “Nhà nước hỗ trợ, cộng đồng giúp đỡ, Nhân dân tự làm”. Các phương châm như “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân thụ hưởng” được thực hiện hiệu quả trong suốt quá trình.
Hằng năm, UBND tỉnh BR-VT đều ban hành kế hoạch kiểm tra, giám sát việc triển khai Nghị quyết 108/NQ-HĐND, bao gồm quy trình bình xét đối tượng thụ hưởng, việc thực hiện các hạng mục hỗ trợ trực tiếp, và tiến độ, chất lượng các công trình hạ tầng.
Những kết quả này góp phần cải thiện toàn diện đời sống vật chất, tinh thần, dân trí và hạ tầng khu vực đồng bào dân tộc, đồng thời giữ gìn bản sắc văn hóa và tăng cường khối đại đoàn kết dân tộc. Các phương châm “Nhà nước và Nhân dân cùng làm”, “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân thụ hưởng” được thực hiện hiệu quả.
Bên cạnh những mặt tích cực đã đạt được thì vẫn còn một số tồn tại, hạn chế như: Việc hỗ trợ lắp điện sinh hoạt, nước sinh hoạt cho đồng bào dân tộc thiểu số chưa đảm bảo 100% chỉ tiêu được giao. Nguyên nhân một số hộ sinh sống xa đường điện hạ thế, xa tuyến ống chính nước sinh hoạt. Việc hỗ trợ nhà ở còn gặp nhiều khó khăn như: các hộ dân có đất nhưng nằm trong vùng quy hoạch hoặc chưa có giấy tờ pháp lý hợp lệ…
Về định hướng cho giai đoạn tiếp theo (2026 - 2030), Thành phố Hồ Chí Minh đang có những đề xuất mang tính chiến lược, đặc biệt trong bối cảnh các Chương trình mục tiêu quốc gia đang được xem xét hợp nhất.
Cụ thể, Thành phố đề xuất không tiếp tục đăng ký thực hiện các dự án trùng lặp với các chương trình mục tiêu quốc gia khác, mà tập trung xây dựng chính sách đặc thù cho đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội của Thành phố.
Đề xuất này dựa trên chủ trương hợp nhất 3 Chương trình mục tiêu quốc gia (Xây dựng nông thôn mới, Giảm nghèo bền vững, Phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi) thành 1 Chương trình mục tiêu quốc gia. Nguyên tắc hợp nhất là giữ nguyên mục tiêu, địa bàn, nhưng rà soát kỹ để tránh trùng lặp, đồng thời đẩy mạnh phân cấp, phân quyền triệt để cho chính quyền địa phương theo tinh thần "địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm".
Thành phố Hồ Chí Minh cũng kiến nghị Trung ương ban hành kịp thời các văn bản hướng dẫn về tổ chức triển khai Chương trình giai đoạn 2026 - 2030, tiếp tục đẩy mạnh phân cấp, ủy quyền, đơn giản hóa thủ tục đầu tư và bố trí kinh phí kịp thời, ổn định.
