(Thanh tra) - “An cư lạc nghiệp” không chỉ là mong ước của mỗi người dân mà còn được coi là nền tảng cho sự phát triển bền vững của đất nước. Một chỗ ở ổn định không chỉ là nhu cầu thiết yếu mà còn là điều kiện để người dân yên tâm lao động và cống hiến. Nhận thức rõ điều đó, Đảng và Nhà nước ta luôn xác định phát triển nhà ở xã hội là chính sách nhân văn, mang tính bền vững trong chiến lược phát triển con người Việt Nam.
Chính sách nhân văn cho người dân
Nhà ở xã hội là một trong những chính sách an sinh lớn của Đảng và Nhà nước, nhằm hỗ trợ những người không đủ khả năng mua nhà thương mại có thể sở hữu hoặc thuê được nơi ở ổn định.
Thời gian qua, Chính phủ, Thủ tướng đã quyết liệt chỉ đạo và triển khai nhiều nhiệm vụ phát triển nhà ở xã hội; ban hành nhiều nghị quyết, chỉ thị, quyết định, công điện; tổ chức nhiều hội nghị toàn quốc để triển khai thực hiện phát triển nhà ở xã hội.
Chính phủ đã có Nghị quyết về Đề án xây dựng ít nhất 1 triệu căn nhà ở xã hội cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khoa học công nghệ giai đoạn 2021 - 2030 và các chương trình, kế hoạch phát triển nhà ở của địa phương. Trong đó, cả nước phấn đấu trong năm 2025 hoàn thành trên 100.000 căn nhà ở xã hội.
Đến nay, cả nước có 696 dự án nhà ở xã hội đang được triển khai với quy mô gần 640 nghìn căn, đạt hơn 60% kế hoạch đề ra; đã có 165 dự án hoàn thành với quy mô khoảng 116 nghìn căn; 151 dự án đang khởi công xây dựng, đang triển khai với quy mô 132 nghìn căn. 380 dự án được chấp thuận chủ trương đầu tư với quy mô 388 nghìn căn.
Mặc dù đạt được thành tích đáng ghi nhận, tuy nhiên, so với nhu cầu thực tế của hàng triệu người dân đô thị và công nhân khu công nghiệp, đây vẫn là con số khiêm tốn.
Để cơ hội mua nhà ở xã hội gần với người dân hơn, tại hội nghị với các bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp về các giải pháp phát triển đột phá nhà ở xã hội gần đây, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu cần cắt giảm ít nhất 50% thủ tục hành chính, đưa các dự án nhà ở xã hội vào nhóm "luồng xanh", "luồng ưu tiên" để làm thủ tục nhanh chóng, kịp thời; tạo quỹ đất sạch cho phát triển nhà ở xã hội bằng cách thức linh hoạt; đa dạng hóa nguồn vốn cho phát triển nhà ở xã hội, gồm vốn tín dụng, vốn Nhà nước qua Ngân hàng Chính sách xã hội, Quỹ Phát triển nhà ở, phát hành trái phiếu…
Mở rộng cánh cửa an cư
Nghị định 261/2025/NĐ-CP của Chính phủ, có hiệu lực từ ngày 10/10/2025, đánh dấu bước điều chỉnh quan trọng trong chính sách phát triển và quản lý nhà ở xã hội. Theo Nghị định, mức thu nhập với cá nhân mua nhà xã hội được nâng lên tối đa 20 triệu đồng một tháng, tăng 5 triệu so với trước. Ngoài ra, lãi suất cho vay ưu đãi với cá nhân mua nhà xã hội từ 6,6% xuống còn 5,4%, lãi suất quá hạn bằng 130% lãi cho vay.
Theo đó, điều kiện mua nhà ở xã hội được "nới" góp phần tháo nút thắt về cung và cầu phân khúc này.
Chị Vũ Hải Yến (quê Hải Phòng), nhân viên ngân hàng tại Hà Nội cho biết: “Tôi rất vui khi biết Chính phủ nâng mức trần thu nhập và nới rộng các tiêu chí xét duyệt đối với người mua nhà ở xã hội. Bên cạnh đó, việc giảm lãi suất vay khi mua nhà cũng giúp việc tiếp cận cơ hội mua nhà được dễ hơn. Những chính sách nhân văn này giúp những người dân ngoại tỉnh như tôi có cơ hội an cư để yên tâm công tác và học tập”.
Những quy định mới trong Nghị định 261 là một bước ngoặt quan trọng trong nỗ lực giải quyết nhu cầu nhà ở, được kỳ vọng sẽ hiện thực hóa giấc mơ an cư của một bộ phận không nhỏ người lao động. Mặc dù vậy, quá trình triển khai nhà ở xã hội vẫn gặp phải một số rào cản.
Bên cạnh các giải pháp tài chính, các thủ tục kéo dài thì nguồn cung hạn chế trong khi nhu cầu của thị trường quá lớn là một trong những rào cản lớn.
Anh Nguyễn Việt Phương (quê Hưng Yên) đang sinh sống và làm việc tại Từ Liêm, Hà Nội cho hay: “Chính sách mới của Nhà nước giúp chúng tôi có cơ hội, tuy nhiên quỹ nhà ở xã hội còn quá ít khiến cơ hội ấy vẫn rất xa vời đối với người dân lao động chúng tôi. Vì chúng tôi rất khó tiếp cận với những thông tin về các dự án đang triển khai hoặc mở bán”.
Ngoài ra, nhiều người dân còn lo ngại vấn đề thiếu minh bạch trong quá trình mở bán nhà ở xã hội trên các địa bàn.
Chia sẻ về vấn đề nổi cộm này, TS Xã hội học Phạm Thị Thu Phương, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam cho biết, thực trạng phát triển nhà ở xã hội những năm gần đây có nhiều chuyển biến tích cực. Hàng trăm dự án đã được triển khai tại các đô thị lớn như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Bình Dương... góp phần cải thiện đáng kể điều kiện sống của hàng trăm nghìn hộ dân có thu nhập thấp.
Tuy nhiên, thực tế cho thấy việc tiếp cận nhà ở xã hội vẫn còn khó khăn và bất cập.
Trước hết, nguồn cung chưa đáp ứng đủ nhu cầu. Dân số đô thị tăng nhanh, trong khi quỹ đất dành cho nhà ở xã hội lại hạn hẹp. Giá nhà vẫn còn cao so với thu nhập bình quân của người lao động, khiến họ dù được ưu đãi vẫn khó tiếp cận.
Bên cạnh đó, một số nơi còn xảy ra tình trạng thiếu minh bạch, lợi dụng chính sách, khiến nhà ở xã hội không đến được với đúng đối tượng cần hỗ trợ.
Để giải bài toán này, về cơ bản Nhà nước ta đã có những chính sách được coi là điểm sáng như nới rộng các điều kiện mua nhà ở xã hội, tăng nguồn cung, tự động hóa và số hóa thủ tục giúp giảm thiểu sự can thiệp thủ công của cơ quan Nhà nước và tăng tính minh bạch. Nhà ở xã hội là chính sách an sinh quan trọng nên cần minh bạch, công bằng trong khâu tiếp nhận và xét duyệt hồ sơ, tránh tình trạng tiêu cực, sai đối tượng.
Thực tế, từ đầu năm đến nay, Chính phủ liên tục tháo gỡ chính sách về phát triển nhà ở xã hội, nới lỏng các quy định về điều kiện thụ hưởng nhằm tăng khả năng tiếp cận cho người dân. Một số cơ chế đặc thù phát triển loại nhà này được đưa ra giúp giảm thủ tục hành chính, tháo gỡ nhiều vướng mắc cho chủ đầu tư như họ được tự quyết giá bán, thuê mua dựa trên phương pháp xác định giá và lợi nhuận định mức...
