Mỗi người Việt Nam tiêu thụ khoảng 16ml nước mắm/ngày, song, chất lượng nước mắm lại đang khiến người tiêu dùng lo lắng

Mập mờ, gian dối

Theo các quy định của Cục Sở hữu trí tuệ, Bộ Khoa học và Công nghệ, bao bì sản phẩm phải thể hiện tên thương hiệu, các thành phần, hạn sử dụng… Những tiêu chí này doanh nghiệp đăng kí và chịu trách nhiệm trên cơ sở pháp lí. Thế nhưng, trong lĩnh vực sản xuất nước mắm đang diễn ra nhiều vi phạm nghiêm trọng ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng, đạo đức kinh doanh bị xem nhẹ. Cụ thể: Nguồn nguyên liệu mua một đằng, ghi nơi sản xuất một nẻo; sản phẩm không đúng với xuất xứ nguyên liệu ghi trên nhãn mác; độ đạm bị kê kích lên so với thực tế; sử dụng phụ gia độc hại để bảo quản và tạo màu gây ảnh hưởng tới sức khỏe…

Thời gian qua, các đội QLTT trên địa bàn các quận, huyện: Hoàng Mai, Thanh Trì, Hai Bà Trưng… đã phát hiện nhiều lò sản xuất mua nước mắm cốt từ các lò tư nhân ở Thanh Hóa, Nghệ An, Hải Phòng đem pha trộn với tỉ lệ rất nhỏ nước mắm cốt Phú Quốc, Nha Trang để lấy hương vị rồi đem đóng chai dán nhãn mác nước mắm Phú Quốc, Nha Trang. Một số cơ sở mua nước mắm cốt cá cơm Nha Trang, Phú Quốc, Phan Thiết về dán nhãn nước mắm cá chim, cá thu, thậm chí cả mác cá hồi! Đây là kiểu kinh doanh “treo đầu dê bán thịt chó”. Bởi “cá thu, cá chim biển có giá từ 100 - 150 ngàn đồng/kg. Một lít nước mắm cần 3 kg cá. Như vậy, giá một lít nước mắm khoảng gần 400 ngàn đồng. Trong khi giá bán trên thị trường mỗi lít nước mắm cá chim, cá thu thượng hạng chỉ ở mức 40 - 50 ngàn đồng/lít. Vậy ai có thể tin được chất lượng của sản phẩm” - một lãnh đạo Công ty Cổ phần Chế biến dịch vụ thủy sản Cát Hải đã đặt vấn đề như vậy.

Trên thị trường hiện có những loại nước mắm có độ đạm trên 60 độ. Giải thích về hiện tượng lạ này, bà Phương Trang, Trưởng Đại diện thương hiệu nước mắm Phương Trang (Phan Thiết) tại Hà Nội cho biết: Nước mắm chế biến theo cách cổ truyền chỉ đạt khoảng 35 độ đạm. Cũng có thể tạo được loại nước mắm siêu đạm lên 60 độ bằng cách đem nước mắm phơi dưới nắng để nước bốc hơi dần. Nhưng, đây là cách làm tốn nhiều thời gian và giá thành rất cao nên ít có chủ lò áp dụng.  

Theo quy định của tiêu chuẩn Việt Nam 5107:2003 (TCVN) nước mắm có 4 loại. Loại đặc biệt có độ đạm 30 độ, loại thượng hạng 25 độ, loại 1 là 15 độ, loại 2 là 10 độ. Thành phần quan trọng nhất của nước mắm là hàm lượng đạm, nó quyết định giá trị dinh dưỡng của loại thực phẩm này. Độ đạm tạo vị ngọt, độ đạm càng cao thì nước mắm càng thơm ngon. Quy định này giúp cho người tiêu dùng dễ dàng nhận diện chất lượng nước mắm khi chọn mua.

Song trên thực tế, các nhà sản xuất nước mắm “phù phép” bằng nhiều cách để tăng độ đạm, tăng độ ngọt… đánh lừa người tiêu dùng, như bỏ thêm phân đạm ure, chất tạo ngọt để kích độ đạm so với thực tế và tạo vị ngọt để đánh lừa vị giác.

Theo một kỹ sư thực phẩm thuộc Hội Khoa học An toàn thực phẩm Việt Nam, nước mắm nguyên bản không có màu vàng sậm, sóng sánh hấp dẫn. Các chủ cơ sở sản xuất sử dụng chất tạo màu HT155 để đạt được màu hấp dẫn trên. Nhưng chính hoạt chất này lại bị Hội Tiêu dùng Quốc tế nghiêm cấm vì dễ gây dị ứng, đặc biệt với trẻ nhỏ dưới 3 tuổi dễ làm cho các em hiếu động hơn.

Hiện nay, nhiều cơ sở đã sản xuất nước mắm ăn dặm cho trẻ và rất được người tiêu dùng đón nhận. Vì vậy, các nhà sản xuất cần phải bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm, tuyệt đối không được sử dụng các phụ gia bảo quản, tạo màu, tránh gây tổn thương, hậu quả cho thế hệ tương lai của đất nước.

Cần xử phạt thích đáng

Để có một trật tự cho lĩnh vực sản xuất kinh doanh nước mắm, TS Vũ Bạch Nga, Trưởng Ban Bảo vệ người tiêu dùng, Cục Quản lý cạnh tranh, Bộ Công thương, cho biết: Các doanh nghiệp tự công bố chất lượng sản phẩm. Trên nhãn mác nhiều sản phẩm ghi độ đạm vượt quá xa so với bình thường, nhưng không cơ quan nào làm công tác hậu kiểm để xem xét chất lượng nước mắm có đúng như công bố trên nhãn mác không. Băn khoăn này xin chuyển tới Chi cục QLTT Hà Nội và cảnh sát môi trường Hà Nội.

Thời gian qua, các lò sản xuất nước mắm ở Hà Nội đã bị các cơ quan chức năng kiểm tra xử phạt hành chính. Có điều, mức phạt chưa đủ sức răn đe, chẳng khác nào “đá ném ao bèo”. Ngay cả việc công bố chất lượng sản phẩm trên nhãn mác của các thương hiệu nước mắm nổi tiếng như Phú Quốc, Nam Ngư, Đệ Nhất, Trung Thành, Liên Thành, Chin su… cũng đang gây tranh cãi đối với các nhà quản lý chất lượng và người tiêu dùng.

Trên thị trường Hà Nội hiện nay, nước mắm được bán dưới 2 dạng: Dạng đóng chai có dán nhãn mác đăng ký chất lượng thành phần, hạn sử dụng và dạng bán theo can, theo lít, không nhãn mác. Đáng nói là, dạng thứ 2 có sức tiêu thụ rất lớn đối với các nhà hàng nấu cơm bình dân dùng để kho nấu thịt cá và làm nước chấm. Đây là loại nước mắm có chất lượng chưa được kiểm định.

Để được sử dụng loại nước mắm tương đối an toàn, tốt nhất người tiêu dùng nên chọn mua loại đóng trong chai thủy tinh có niêm phong, nhãn mác, có ghi đầy đủ các thông số về chất lượng, hạn sử dụng, dấu đăng ký chất lượng. 

         Bài và ảnh: Lộc Nga