Những bài báo gây ấn tượng mạnh với bạn đọc

Theo giá chào này, đối chiếu với giá mua vào của các nhà nhập khẩu Việt Nam, có thể thấy mua mỗi tấn xăng Mogas 92 của PESG vừa không phải trả lãi, vừa rẻ hơn 53,742 USD. Nguồn hàng được cam kết đáp ứng đủ nhu cầu trong 10 năm. Nếu mua theo phương thức này tính theo giá quy đổi chỉ 7.900 đồng/lít và giá bán ra thị trường sau khi cộng các chi phí là 10.000 đồng/lít, trong khi với cách nhập của các đối tác hiện tại, giá xăng bán ra tại thời điểm đó có giá 11.000 đồng/lít.

Từ tháng 4/2005, ông Hà đã trao đổi nội dung này với lãnh đạo Petrolimex và Công ty Xăng dầu hàng không Việt Nam (Vinapco). Nhưng việc xem xét về đối tác mới đã bị từ chối.

Phát hiện vấn đề nóng, Báo Thanh tra đã có tin: “Có thể nhập xăng với giá 8.000 đồng/lít?” đăng trên số báo 42 ngày 25/5/2006. Nhận được rất nhiều phản hồi từ bạn đọc, Ban Biên tập cử thêm 2 phóng viên Hoàng Hà và Thúy Nhài để triển khai rộng vấn đề. Số báo tiếp theo (số 43 ngày 30/5/2006), Báo Thanh tra đăng bài phỏng vấn ông Phạm Mạnh Hà về khả năng tài chính, kinh nghiệm của đối tác PESG. Chúng tôi thật sự ngạc nhiên khi các thông số và cách tính toán mạch lạc của ông Hà đã chứng minh được giá xăng nếu mua của đối tác này chỉ gần 8.000 đồng/lít. Sau số báo 43, nhiều bạn đọc tiếp tục yêu cầu đề nghị thanh tra kinh tế vào cuộc. Tiếp theo số báo 44, ngày 4/6/2006, Báo Thanh tra đã đăng tải ý kiến của ông Bùi Ngọc Hiển, Phó Vụ trưởng Vụ Kinh tế công nghiệp (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) và bài phỏng vấn ông Phan Đức Thắng, đại diện Petrolimex với tiêu đề “Petrolimex nói gì về giá xăng nhập khẩu 8.000 đồng/lít?”. Theo ông Thắng, giá nhập khẩu 8.000 đồng/lít là không có được và nghi ngờ về năng lực tài chính và uy tín của đối tác, đặc biệt là hình thức thanh toán không phù hợp. Phản biện lại ý kiến này, luật sư Vũ Xuân Tiền (Giám đốc Công ty Tư vấn VFAM) cho rằng: Dịch vụ bảo lãnh tài chính không có gì phức tạp trong thanh toán bởi Petrolimex là một doanh nghiệp Nhà nước.

Đề tài xăng dầu ở Báo Thanh tra đã “nóng” lên tận Văn phòng Chính phủ. Ngày 12/5/2006, Văn phòng Chính phủ đã có Công văn số 2520/VPCP-KTTH gửi Bộ Thương mại (nay là Bộ Công thương), Bộ Tài chính nêu rõ: “Thực hiện ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, Văn phòng Chính phủ đề nghị Bộ Thương mại chủ trì phối hợp với Bộ Tài chính và các cơ quan liên quan kiểm tra, xem xét các nội dung được phản ánh, báo cáo Thủ tướng Chính phủ trước ngày 31/5/2006”.

Ngày 2/6/2006, Thứ trưởng Thương mại Phan Thế Ruệ đã ký Văn bản số 136/TM-TTTN gửi Thủ tướng giải trình về vụ việc. Ngày 6/6/2006, một văn bản với nội dung tương tự cũng được Bộ Thương mại gửi tới Ban Tư tưởng Văn hóa Trung ương, Bộ Văn hóa - Thông tin và báo giới với nội dung: Bên đối tác đã chào bán hàng theo phương thức không phù hợp với thông lệ quốc tế và thực tiễn Việt Nam. Đồng thời khẳng định thông tin về khả năng giá nhập khẩu xăng Mogas92 về kho Việt Nam 8.000 đồng/lít là không chính xác. Ngay lập tức, phía ACM (đơn vị trực thuộc PESG) đã có phản ứng đối với giải trình của Bộ Thương mại. Báo Thanh tra các số 45, 46 đã đăng tải nội dung này với tiêu đề “ACM phản ứng giải trình của các nhà nhập khẩu xăng dầu Việt Nam” và nêu 3 câu hỏi yêu cầu Bộ Thương mại trả lời, trong đó có vấn đề PESG tham gia đấu thầu cung cấp xăng dầu cho Vinapco nhưng bị loại vì lý do không chính đáng.

Sáng ngày 6/6/2006, tại cuộc giao ban báo chí hàng tuần của Ban Tư tưởng Văn hóa Trung ương, Phó Tổng Biên tập Báo Thanh tra Nguyễn Hữu Đàn và đại diện nhiều tờ báo khác đã tranh luận gay gắt với Thứ trưởng Bộ Thương mại Phan Thế Ruệ. Lập luận của lãnh đạo Báo Thanh tra là: Bộ Thương mại vi phạm Luật Báo chí. Tại sao Báo Thanh tra gửi 3 công văn đềnghị làm rõ để thông tin cho bạn đọc nhưng Bộ không trả lời? Báo Thanh tra mỗi số có 8 – 10 trang viết về thanh tra và phòng, chống tham nhũng. Trongloạt bài việt về giá xăng dầu, Báo không sai một chữ. Báo đã có công văn đề nghị lãnh đạo Thanh tra Chính phủ cho thanh trabvề giá xăng dầu. Các báo khác cũng không đồng tình với cách lý giải của Bộ Thương mại, PV Báo Thanh tra, Báo Công an nhân dân, Báo Tiền phong đề nghị được tiếp tục trao đổi với ông Ruệ sau cuộc họp báo. Tuy nhiên, ông Ruệ cáo bận và đề nghị các phóng viên trao đổi với lãnh đạo Vụ Chính sách thị trường trong nước, nhưng Vụ này từ chối khéo với lý do: Chưa có ý kiến chính thức với lãnh đạo Bộ. Điều đáng tiếc là: Vấn đề nóng chưa được giải trình thuyết phục thì Bộ Thương mại đã vội vàng có văn bản gửi Ban Tư tưởng Văn hóa Trung ương và Bộ Văn hóa - Thông tin để nhằm “định hướng” dư luận! Mong muốn của tòa soạn, với loạt bài điều tra là thông điệp gửi đến cơ quan chức năng, doanh nghiệp nhập khẩu xăng dầu cần phải xem xét lại vấn đề: Duy trì đối tác truyền thống để không xảy ra biến động về nguồn cung, đó là điều cần thiết. Song, cũng cần phải mở rộng, tìm kiếm thêm những đối tác mới để có cơ hội mua với giá rẻ hơn, hoặc ít ra cũng có sự so sánh mức giá với đối tác truyền thống để có lợi cho mình trong việc đàm phán giảm giá.

Với nhiều số báo liên tục triển khai đề tài nóng, nhờ cách tổ chức, định hướng của Ban Biên tập Báo Thanh tra và sự vào cuộc hết mình của nhóm phóng viên, Báo Thanh tra đã để lại trong lòng bạn đọc ấn tượng mạnh về loạt bài điều tra giá xăng dầu.

Thế Lữ