Ông Trần Đăng Vinh, Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Thanh tra Chính phủ. Ảnh: PV

Đối với ngành Thanh tra - lực lượng nòng cốt trong phòng ngừa, phát hiện, xử lý vi phạm pháp luật, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực và trong kiểm soát quyền lực, bảo đảm kỷ cương, kỷ luật hành chính - việc xây dựng văn hoá tuân thủ pháp luật không chỉ là yêu cầu pháp lý, mà còn là yếu tố quyết định đến sự thành công trong hoạt động của Thanh tra Chính phủ và ngành Thanh tra.

Nhân dịp này, trước thềm Đại hội Đảng bộ Thanh tra Chính phủ lần thứ I nhiệm kỳ 2025-2030, phóng viên Báo Thanh tra đã có cuộc trao đổi với TS. Trần Đăng Vinh, Thanh tra viên cao cấp, Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Thanh tra Chính phủ về vấn đề này.

+ PV: Ông nhìn nhận thế nào về ý nghĩa của việc xây dựng văn hoá tuân thủ pháp luật theo tinh thần Nghị quyết 66/NQ-TW đối với ngành Thanh tra?

- TS. Trần Đăng Vinh:

Nghị quyết 66/NQ-TW đã đặt ra yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện công tác xây dựng và thi hành pháp luật, trong đó nhấn mạnh tới việc hình thành văn hoá tuân thủ pháp luật trong toàn xã hội. Đối với ngành Thanh tra, đây vừa là mục tiêu, vừa là động lực, vừa phương thức để nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước và phòng ngừa vi phạm.

Văn hoá tuân thủ pháp luật không chỉ dừng ở việc “không vi phạm”, mà còn thể hiện ở thái độ chủ động tìm hiểu, tôn trọng và thực hiện đúng quy định của pháp luật, từ mỗi cán bộ, công chức đến từng cơ quan, đơn vị. Khi văn hoá này được bồi đắp, hoạt động thanh tra sẽ chuyển mạnh từ “xử lý vi phạm” sang “phòng ngừa vi phạm”, giúp giảm thiểu sai phạm ngay từ gốc.

Đặc biệt, trong ngành Thanh tra, cán bộ thanh tra phải là những người gương mẫu, “làm trước, làm đúng, làm chuẩn” để tạo uy tín và sức lan toả. Nghị quyết 66/NQ-TW là cơ sở chính trị quan trọng để ngành Thanh tra vừa nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức thanh tra, vừa thúc đẩy ý thức chấp hành, tuân thủ pháp luật trong toàn ngành cho đến trong toàn xã hội, qua đó góp phần xây dựng nền hành chính liêm chính, phục vụ, vì Nhân dân, vì sự phát triển của đất nước.

+ PV: Theo ông, đâu là những yếu tố cốt lõi để hình thành và duy trì văn hoá tuân thủ pháp luật trong đội ngũ cán bộ, công chức ngành Thanh tra?

- TS. Trần Đăng Vinh:

Để hình thành và duy trì văn hoá tuân thủ pháp luật trong đội ngũ cán bộ, công chức ngành Thanh tra, tôi cho rằng có 4 yếu tố cơ bản sau đây:

Thứ nhất, nhận thức đầy đủ, đúng đắn và sâu sắc về pháp luật, theo đó, mỗi cán bộ thanh tra phải nắm vững pháp luật, pháp luật không chỉ là công cụ quản lý mà còn là thước đo để đánh giá, nhận xét, kết luận, kiến nghị xử lý, là giá trị bảo đảm công bằng, minh bạch và bảo vệ quyền con người.

Nâng cao nhận thức pháp luật giúp cán bộ, công chức thanh tra hiểu đúng, làm đúng, hướng dẫn đúng, nhất là đối với bản thân mình và khi thực hiện nhiệm vụ công tác, đặc biệt là trong quá trình tham mưu cho Thủ trưởng cơ quan thanh tra xem xét, đánh giá, kết luận, kiến nghị xử lý vi phạm pháp luật, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực và bảo vệ lợi ích của nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân.

Thứ hai, thực hiện nghiêm việc nêu gương và kỷ luật công vụ. Cán bộ, công chức thanh tra là người được giao thực thi quyền lực Nhà nước trong hoạt động thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, phòng, chống tham nhũng, do đó, cần phải gương mẫu trong chấp hành và thực hiện pháp luật. Cán bộ, công chức thanh tra có uy tín, có phẩm chất, đạo đức tốt sẽ lan toả chuẩn mực, tạo ra động lực tích cực để toàn ngành Thanh tra duy trì trật tự, kỷ cương trong nền hành chính và trong xã hội.

Thứ ba, hoàn thiện cơ chế kiểm soát quyền lực trong hoạt động thanh tra, bảo đảm rõ ràng, minh bạch. Khi quyền hạn được ràng buộc bởi trách nhiệm giải trình, công khai thông tin và giám sát chặt chẽ thì cán bộ, công chức thanh tra sẽ chủ động tuân thủ pháp luật để bảo vệ uy tín cá nhân, tổ chức, nhất là đối với cán bộ, công chức trực tiếp thực hiện nhiệm vụ thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, là những công việc nhạy cảm, dễ nẩy sinh lạm dụng quyền lực nếu không được kiểm soát chặt chẽ.

Thứ tư, xây dựng môi trường làm việc chuyên nghiệp và công bằng. Văn hoá tuân thủ pháp luật chỉ bền vững khi cơ quan thanh tra phải tạo điều kiện cho cán bộ, công chức thanh tra làm đúng pháp luật; người có bản lĩnh, tích cực đấu tranh với các hành vi vi phạm pháp luật, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực thì được bảo vệ, được ghi nhận, khen thưởng xứng đáng cho những nỗ lực liêm chính.

Có thể nói, Nghị quyết 66/NQ-TW là cơ sở chính trị quan trọng để ngành Thanh tra thể thể hoá thành quy phạm pháp luật và chuẩn mực, đạo đức nghề nghiệp thanh tra, gắn với công tác đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực, phẩm chất, đánh giá và khen thưởng người có thành tích trong quá trình thực hiện để xây dựng văn hóa tuân thủ pháp luật trong ngành thanh tra.

+ PV: Với vai trò là đơn vị tham mưu cho Tổng Thanh tra Chính phủ trong việc tổ chức thực hiện công tác pháp chế theo quy định của pháp luật, Vụ Pháp chế sẽ tham mưu triển khai Nghị quyết 66/NQ‑TW như thế nào để việc xây dựng văn hoá tuân thủ pháp luật trở thành yêu cầu xuyên suốt trong hoạt động công vụ của toàn ngành?

- TS. Trần Đăng Vinh:

Với chức năng tham mưu cho Tổng Thanh tra Chính phủ về công tác pháp chế, Vụ Pháp chế xác định việc triển khai thực hiện Nghị quyết 66/NQ-TW để xây dựng văn hoá tuân thủ pháp luật trở thành nguyên tắc xuyên suốt trong mọi hoạt động công vụ của ngành Thanh tra và trở thành nguyên tắc và kim chỉ nam cho mọi hoạt động, trong đó tập trung vào một số nội dung cơ bản sau:

Trước hết, phải nghiên cứu để thể chế hoá yêu cầu văn hoá tuân thủ pháp luật, theo đó, Vụ Pháp chế tham mưu ban hành hoặc sửa đổi, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật, quy chế, quy trình nghiệp vụ của ngành để quy định rõ trách nhiệm tuân thủ pháp luật của từng cơ quan, tổ chức, đơn vị cũng như từng vị trí công tác; gắn với tiêu chí đánh giá cán bộ, công chức hàng năm.

Vừa qua, chúng tôi đã tập trung xây dựng được Luật Thanh tra, các Nghị định hướng dẫn thi hành Luật Thanh tra và xây dựng Nghị định, Thông tư để hướng dẫn thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp trong lĩnh vực quản lý nhà nước của Thanh tra Chính phủ. Tới đây sẽ tiếp tục xây dựng, ban hành đầy đủ các Thông tư, Quy chế, quy trình nghiệp vụ thanh tra và rà soát, sửa đổi, bổ sung Luật Tiếp công dân, Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo, Luật Phòng, chống tham nhũng nhằm bảo đảm sự đồng bộ của hệ thống pháp luật trong lĩnh vực quản lý nhà nước của Thanh tra Chính phủ. 

Thứ hai, tham mưu Tổng Thanh tra Chính phủ chỉ đạo các đơn vị chức năng xây dựng, ban hành chương trình bồi dưỡng nghiệp vụ thanh tra, trong đó có nội dung về đạo đức công vụ, liêm chính và tuân thủ pháp luật; triển khai theo hướng kết hợp nhuần nhuyễn giữa lý luận và thực tiễn, có các bài tập thực hành, những tình huống cụ thể để cán bộ, công chức thanh tra nghiên cứu, học tập để nắm vững, thực hiện đúng quy định.

Thứ ba, tiếp tục tăng cường cơ chế kiểm tra, giám sát nội bộ, trong đó, chú trọng giám sát hoạt động Đoàn thanh tra, thẩm định dự thảo kết luận thanh tra để chấn chỉnh, chỉ đạo việc tuân thủ pháp luật ngay trong quá trình thanh tra và nâng cao chất lượng kết luận thanh tra; kịp thời chấn chỉnh, xử lý vi phạm, đồng thời bảo vệ, khuyến khích cán bộ, công chức thanh tra tuân thủ pháp luật.

Thứ tư, đẩy mạnh tuyên truyền, lan toả điển hình, trong đó, chủ động phối hợp với Báo Thanh tra và các phương tiện truyền thông để giới thiệu, nhân rộng các gương người tốt, việc tốt, tuân thủ pháp luật trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, qua đó tạo hiệu ứng tích cực trong toàn ngành.

Bên cạnh các nội dung nêu trên, chúng tôi thường xuyên nghiên cứu, quán triệt triển khai thực hiện Nghị quyết 66, coi đây là nhiệm vụ quan trọng và không chỉ là nhiệm vụ của Vụ Pháp chế mà là của các cơ quan, đơn vị, cá nhân trong các cơ quan thanh tra; xây dựng văn hoá liêm chính và thượng tôn pháp luật trong toàn ngành nhằm nâng cao uy tín, chất lượng, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả của Thanh tra Chính phủ và ngành Thanh tra trong giai đoạn mới.

+ PV: Xin trân trọng cám ơn ông!