(Thanh tra) - Với chức năng quản lý Nhà nước về thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng, Thanh tra Chính phủ đã phát huy vai trò kiến tạo hành lang pháp lý, tháo gỡ điểm nghẽn trong phạm vi lĩnh vực quản lý, góp phần bảo đảm hiệu lực, hiệu quả của chính quyền 2 cấp.
Trong quá trình vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, điều kiện tiên quyết là phải có khuôn khổ pháp lý đầy đủ, thống nhất và khả thi. Với chức năng quản lý Nhà nước về thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng, Thanh tra Chính phủ đã phát huy vai trò kiến tạo hành lang pháp lý, tháo gỡ điểm nghẽn trong phạm vi lĩnh vực quản lý của mình, góp phần bảo đảm hiệu lực, hiệu quả việc thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp.
Theo Nghị quyết 268/NQ-CP ngày 31/8/2025 của Chính phủ, việc triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp trong thời gian qua đã đạt nhiều kết quả quan trọng, tạo bước chuyển rõ nét trong tổ chức và vận hành bộ máy hành chính nhà nước. Nghị quyết cũng ghi nhận, việc sắp xếp và vận hành chính quyền địa phương 2 cấp được sự đồng thuận chung của cả nước, sự ủng hộ của Nhân dân, sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị và cơ bản đang đi vào ổn định, đúng hướng, trúng, đúng với nguyện vọng của Nhân dân, giải quyết khó khăn, vướng mắc đã tồn tại nhiều năm qua.
Theo Nghị quyết, về thể chế, từ ngày 1/6/2025 đến ngày 23/8/2025, Chính phủ đã ban hành 112 Nghị định, Nghị quyết quy phạm pháp luật (tính riêng từ ngày 1/8/2025 đến ngày 23/8/2025, Chính phủ đã ban hành 16 Nghị định) cùng nhiều văn bản hướng dẫn, tập trung vào các lĩnh vực then chốt như quốc phòng, thanh tra, môi trường, tài chính, giáo dục, khoa học, công nghệ, tổ chức bộ máy, chế độ công vụ... tạo hành lang pháp lý đầy đủ, đồng bộ cho mô hình mới.
Đây là cơ sở quan trọng để các địa phương thống nhất triển khai, bảo đảm tính hợp pháp, hợp hiến và hiệu lực quản lý Nhà nước.
Theo kết quả rà soát, đánh giá việc triển khai mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp trong phạm vi quản lý Nhà nước của ngành Thanh tra, Thanh tra Chính phủ đã có nhiều nỗ lực trong việc hoàn thiện hành lang pháp lý phục vụ cho việc thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp. Trong đó, Thanh tra Chính phủ đã chủ trì xây dựng, trình Quốc hội thông qua Luật Thanh tra số 84/2025/QH15; trình Chính phủ ban hành Nghị định 216/2025NĐ-CP ngày 5/8/2025 quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Thanh tra, Nghị định 217/2025/NĐ-CP ngày 5/8/2025 về hoạt động kiểm tra chuyên ngành; Nghị định 141/2025/NĐ-CP ngày 12/6/2025 quy định phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương 2 cấp trong lĩnh vực quản lý Nhà nước của Thanh tra Chính phủ. Trên cơ sở đó, Tổng Thanh tra Chính phủ đã ban hành Thông tư số 02/2025/TT-TTCP ngày 25/6/2025 hướng dẫn thực hiện một số quy định liên quan, nhất là trong công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng, Thông tư số 03/2025/TT-TTCP ngày 30/7/2025 hướng dẫn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Thanh tra tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.
Ngoài ra, Thanh tra Chính phủ cũng đang xây dựng dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội hướng dẫn thi hành khoản 3, Điều 59 Luật Thanh tra và dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo, Luật Tiếp công dân và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng, chống tham nhũng; tiếp tục xây dựng đề án tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thanh tra để đáp ứng yêu cầu công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực trong giai đoạn mới.
Đáng chú ý, Thanh tra Chính phủ còn phối hợp với Bộ Quốc phòng, Bộ Công an và Ngân hàng Nhà nước để soạn thảo nghị định riêng về tổ chức và hoạt động thanh tra trong các lĩnh vực đặc thù. Đây là minh chứng rõ ràng cho sự gắn kết giữa yêu cầu hoàn thiện thể chế với nhu cầu quản trị hiện đại, bảo đảm mô hình chính quyền hai cấp được vận hành thông suốt.
Không chỉ dừng ở việc hoàn thiện pháp luật, Thanh tra Chính phủ còn thể hiện vai trò đồng hành cùng địa phương thông qua cơ chế tiếp nhận kiến nghị, giải đáp vướng mắc trong quá trình sắp xếp tổ chức bộ máy và đơn vị hành chính. Các vấn đề được phản ánh chủ yếu liên quan đến thẩm quyền, thủ tục giải quyết khiếu nại, tố cáo, kế hoạch thanh tra hay xác định chức năng nhiệm vụ cơ quan thanh tra. Nhờ cơ chế này, nhiều vướng mắc đã được giải quyết ngay từ cơ sở, không phát sinh thành trở ngại lớn. Đây là minh chứng rõ nét cho tinh thần “kiến tạo, đồng hành” của Thanh tra Chính phủ trong thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.
Mặc dù đánh giá cao những kết quả đạt được, song, Nghị quyết 268/NQ-CP cũng nhận định, một số văn bản hướng dẫn thực hiện ban hành chưa kịp thời, chưa đầy đủ, việc phân cấp, phân quyền còn hình thức, làm giảm tính chủ động của chính quyền cơ sở.
Để tiếp tục triển khai thực hiện có hiệu quả các nhiệm vụ bảo đảm tổ chức bộ máy của đơn vị hành chính 2 cấp hoạt động ổn định, thông suốt, phục vụ người dân và doanh nghiệp ngày càng tốt hơn, về thể chế, Nghị quyết yêu cầu các bộ, ngành, địa phương tiếp tục rà soát tổng thể các văn bản quy phạm pháp luật, nhất là các quy định về phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền; khẩn trương, quyết liệt hoàn thiện hệ thống văn bản quy định, hướng dẫn triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, tạo cơ sở chính trị, pháp lý đầy đủ, bảo đảm thuận lợi để các địa phương triển khai thực hiện.
Đối với Thanh tra Chính phủ, đây vừa là trách nhiệm, vừa là cơ hội để tiếp tục khẳng định vai trò trung tâm trong kiến tạo thể chế. Thanh tra Chính phủ cần đẩy mạnh rà soát, phát hiện và kiến nghị sửa đổi những quy định bất cập; đồng thời, nâng cao chất lượng công tác xây dựng pháp luật, bảo đảm tính đồng bộ, khả thi và kịp thời.
Quan trọng hơn, Thanh tra Chính phủ phải tiếp tục phát huy vai trò giữ gìn kỷ cương pháp luật trong quá trình phân cấp, phân quyền, bảo đảm nguyên tắc pháp quyền và không để lợi ích cục bộ chi phối. Việc gắn kết chặt chẽ hơn giữa xây dựng pháp luật với tổng kết thực tiễn, tăng cường kênh tiếp nhận phản ánh từ cơ sở và xã hội, sẽ là chìa khóa giúp chính quyền hai cấp vận hành thông suốt, phục vụ tốt nhất cho người dân và doanh nghiệp.
