Đỉnh lũ đầu nguồn sông Cửu Long xuất hiện muộn vào giữa tháng 10
Ông Long cho biết, hiện tại, do ảnh hưởng của cơn bão số 5, tại trung lưu sông Mê Công có mưa to đến rất to, lượng mưa tập trung chủ yếu trong ngày 19/9 tại một số trạm như Khong Cham (Thái Lan) 175,9mm, Pakse (Lào) 129,4mm. Mực nước tại các trạm trung lưu lên nhanh trong ngày 19/9 với biên độ từ 1,5-2,5m, hiện tại mực nước đang lên chậm. Trong 3-4 ngày tới, mực nước đầu nguồn sông Cửu Long lên chậm và ở mức 2,2-2,4m, sau đó biến đổi chậm.
Mùa mưa năm 2020 trên lưu vực sông Mê Công xuất hiện muộn so với trung bình nhiều năm (TBNN), tổng lượng mưa trên toàn lưu vực ở mức thấp hơn so với TBNN. Dòng chảy về ĐBSCL từ đầu mùa lũ đến nay ở mức rất thấp so với TBNN và thấp hơn cùng kỳ năm 2015, 2019.
Sau đợt hạn mặn khốc liệt năm 2020, bước vào mùa lũ lượng mưa trên toàn lưu vực sông Mê Công vẫn tiếp tục bị sụt giảm. Từ đầu tháng 6 đến nay (20/9), tổng lượng mưa khu vực thượng nguồn Trung Quốc thấp hơn so với TBNN khoảng 25% và cao hơn cùng kỳ năm 2019 khoảng 10%. Tổng lượng mưa ở vùng thượng lưu sông Mê Công ở mức cao hơn TBNN và năm 2019 từ 10-25%, ở vùng trung, hạ lưu phổ biến thấp hơn TBNN và năm 2019 từ 25-45%.
Dự báo nhiệt độ mặt nước biển tại khu vực trung tâm Thái Bình Dương (khu vực NINO3.4) tiếp tục lạnh hơn và có khả năng chuyển sang trạng thái La Nina vào các tháng cuối năm 2020 và đầu năm 2021 với xác suất xảy ra khoảng 65-70%, nhưng có cường độ yếu và ít có khả năng kéo dài.
Trung tâm Dự báo KTTV quốc gia cho biết, cuối tháng 9 và tháng 10 lượng mưa trên lưu vực có thể sẽ được cải thiện và lượng mưa sẽ tăng tới mức TBNN. Tuy nhiên, thường vào đầu mùa lũ, các hồ chứa bắt đầu tích nước theo quy trình.
Mặc dù có thể có sự gia tăng đóng góp dòng chảy của mưa nhưng vì nền tài nguyên nước trên lưu vực nửa đầu mùa lũ đang ở mức rất thấp (kể cả mực nước các hồ chứa), nên mực nước dọc dòng chính sông Mê Công không thể tăng cao và vẫn bị thấp hơn so với TBNN. Các hồ chứa vẫn tiếp tục tích cực tích nước để đảm bảo phát điện trong mùa khô tới.
Cũng theo ông Long, trong các tháng tiếp theo vùng hạ lưu sông Mê Công vẫn tiếp tục có mưa, tuy nhiên tổng lượng mưa trên toàn lưu vực sông Mê Công vẫn thiếu hụt nhiều so với TBNN. Đỉnh lũ năm 2020 tại đầu nguồn sông Cửu Long (tại trạm thủy văn Tân Châu và Châu Đốc) ở mức thấp (dưới báo động 1) và xuất hiện muộn vào giữa tháng 10 (chậm khoảng 3 tuần và thấp hơn giá trị đỉnh lũ TBNN khoảng 5.000 m3/s) và sau đó sẽ giảm nhanh.
Đánh giá sơ bộ cho thấy, tổng lượng dòng chảy qua hai trạm này trong toàn bộ mùa lũ năm 2020 dự kiến chỉ đạt khoảng 55% TBNN (thiếu khoảng 130 tỷ m3) và thấp hơn cùng kỳ năm 2019 khoảng 15%. Như vậy, về tổng lượng nước lũ, năm 2020 có thể sẽ có mùa lũ thấp nhất trong vòng 10 năm vừa qua.
“Các trạm vùng hạ nguồn sông Cửu Long lên theo triều, đỉnh lũ phổ biến ở mức báo động 2 đến báo động 3, có nơi trên báo động 3, nguy cơ cao xảy ra ngập lụt tại một số vùng trũng thấp, ven sông, đặc biệt tại các thành phố Cần Thơ, Vĩnh Long”, ông Long cảnh báo.
Xâm nhập mặn xuất hiện sớm khoảng đầu tháng 12/2020
Nhận định mùa khô 2020-2021 ở ĐBSCL, ông Long cho hay, tổng lượng dòng chảy trong những tháng mùa khô 2020-2021 từ thượng nguồn sông Mê Công về ĐBSCL ở mức thiếu hụt từ 20-35% so với TBNN (tương đương năm 2019), tình trạng thiếu nước, xâm nhập mặn sẽ diễn ra sớm và gay gắt.
Tuy nhiên, dự báo khí quyển khả năng chuyển sang trạng thái sang pha lạnh (La Nina) vào các tháng cuối năm 2020 và đầu năm 2021 nên lượng mưa trong các tháng mùa khô tại vùng ĐBSCL có khả năng cao hơn TBNN và xuất hiện các đợt mưa trái mùa nên tình hình hạn hán, vì vậy, xâm nhập mặn ở ĐBSCL có khả năng ít khốc liệt hơn năm 2019.
Cảnh báo chiều sâu xâm nhập mặn (4g/l) tại các cửa sông có khả năng như sau: Sông Vàm Cỏ Đông thấp hơn năm 2016 và 2020; Sông Vàm Cỏ Tây tương đương năm 2016 nhưng thấp hơn năm 2020; Sông Cửa Tiểu sâu hơn năm 2016, thấp hơn năm 2020; Sông Cửa Đại sâu hơn năm 2016 nhưng thấp hơn 2020; Sông Hàm Luông tương đương năm 2016, thấp hơn năm 2020; Sông Cổ Chiên sâu hơn năm 2016, thấp hơn năm 2020; Sông Hậu và sông Cái Lớn thấp hơn 2016 và 2020.
Thời gian xâm nhập mặn ở cửa sông Cửu Long có thể xuất hiện sớm từ khoảng đầu tháng 12. Tình hình hán hán, xâm nhập mặn trong mùa khô 2020-2021 sẽ ảnh hưởng rất lớn đến đời sống sinh hoạt, sản xuất nông nghiệp, thủy sản và diện tích trồng cây ăn trái ở ĐBSCL, đặc biệt tại các huyện: Thủ Thừa, Bến Lức, Tân Trụ, Cần Đước, Cần Giuộc (Long An); huyện Tân Phước, Châu Thành, Gò Công Đông, Gò CôngTây, Tân Phú Đông (Tiền Giang); Ba Tri, Giồng Trôm, Thạnh Phú, Chợ Lách (Bến Tre); huyện Trà Ôn, Vũng Liêm, Mang Thít, Long Hồ, Tam Bình (Vĩnh Long); huyện Trà Cú, Châu Thành (Trà Vinh)...
Ngoài ra, do thiếu hụt nguồn nước dẫn đến mực nước trên sông và các kênh rạch ở mức thấp, nguy cơ cao xảy ra sạt lở bờ sông và các kênh rạch trong thời gian này, đặc biệt là trên các sông chính.
“Trường hợp cực đoan, mưa trái mùa xảy ra ít, kết hợp với việc sử dụng, khai thác tài nguyên nước trên các dòng nhánh và trữ nước tại các đập vùng thượng nguồn gia tăng, tình trạng hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn ở ĐBSCL sẽ diễn ra tương tự mùa khô năm 2019-2020 và có thể còn gay gắt hơn”, ông Long lưu ý.