Lễ cúng sức khỏe voi ngày càng ít xuất hiện trong đời sống của bà con dân tộc

Với người dân Tây Nguyên, voi không chỉ là người bạn đồng hành trong cuộc sống, là biểu tượng tinh thần mà còn là người con Giàng đã ban cho họ. Bằng những tình cảm đặc biệt dành “người con” này, bà con đã tổ chức lễ cúng sức khỏe cho voi với nhiều ý nghĩa sâu sắc. Thông qua lễ cúng, tình cảm giữa người và vật thêm yêu thương, gắn bó, thể hiện lòng tôn vinh, quý trọng của con người đối với vật nuôi. Qua đó, nhắc nhở mọi người phải luôn biết cùng nhau chăm sóc, bảo vệ. Tuy nhiên, nét đẹp truyền thống này ngày càng ít xuất hiện trong đời sống tinh thần của bà con dân tộc nơi đây. Ngay cả các lễ cúng được xem là quan trọng của nhiều đồng bào dân tộc thiểu số như: Cúng bến nước, mừng lúa mới, cầu mùa, cúng kết nghĩa... cũng đang dần mai một.

Ông Bùi Văn Khối, Trưởng phòng Nghiệp vụ văn hóa Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đắk Lắk cho biết: Hiện nay, không chỉ nhiều lễ cúng đang bị mai một mà thậm chí, một số lễ cúng như cúng cơn mưa đầu mùa của người M’Nông, cúng rước Kơ Pan (cúng rước ghế dài vào nhà – PV) gần như biến mất hoàn toàn. “Do sự giao thoa văn hóa, đời sống kinh tế của người dân thay đổi, môi trường sống theo xu hướng hiện đại nên việc mai một lễ cúng là điều khó tránh khỏi”.

Bên cạnh sự mai một, một số nghi lễ văn hóa truyền thống vẫn được duy trì hằng năm nhưng lại bị biến tướng, lạm dụng. Điển hình như lễ ăn trâu của bà con dân tộc Ê Đê bị biến tướng ngay cả từ tên gọi. Theo bà Linh Nga Niê K’dăm, nhà nghiên cứu văn hóa Tây Nguyên: Trước đây, khi gia đình, dòng tộc hay buôn làng làm lễ bỏ mả, mọi người sẽ tiến hành đâm trâu làm lễ cúng dâng lên thần linh. Nhiều năm trở lại đây, mọi người gọi lễ ăn trâu thành lễ đâm trâu. Cùng với đó, nghi thức tạ ơn thần linh cũng thay đổi. Trong các lễ ăn trâu trước đây, khi đâm chết con trâu, một số dân tộc làm nghi thức khóc trâu rồi đâm một nhát trúng tim để nó chết một cách nhanh chóng. Còn ngày nay, trong các lễ hội, người ta vừa nhảy múa theo nhịp chiêng, lâu lâu lại đâm một nhát để con trâu đau đớn, lồng lộn, chết từ từ do mất máu... Điều này tạo nên sự phản cảm, mang chiều hướng bạo lực, làm mất đi nét đẹp thuần túy của một nghi lễ truyền thống.

Trong lễ ăn trâu, mọi người sẽ dùng giáo đâm từng nhất một để trâu chết từ từ

Anh Hoàng Đình Nam - một du khách đến từ Hà Nội chia sẻ: Đến Đắk Lắk hòa mình vào các lễ hội truyền thống của người dân tôi rất thích. Tuy nhiên, sau khi chứng kiến cảnh con trâu bị hàng chục mũi giáo đâm chết từ từ tôi lại thấy đau lòng. Hi vọng những hình ảnh có xu hướng bạo lực như vậy sẽ không còn xuất hiện nữa.

Trao đổi với chúng tôi xung quanh vấn đề trên, ông Bùi Văn Khối cho biết: Để tránh phản cảm, sắp tới, trong lễ cúng ăn trâu phục vụ lễ hội du lịch, Sở sẽ vận động người đưa trâu ra chỗ khác để đâm rồi sau đó mới đưa lễ vật vào cúng. Ngoài ra, nhằm tránh việc kẻ xấu lợi dụng lễ hội để bày bán hàng hóa chặt chém, chèo kéo khách, lừa tiền công đức... Chúng tôi cũng đã đề nghị các địa phương phối hợp kiểm tra chặt chẽ, đồng thời chịu trách nhiệm nếu xuất hiện các tình trạng trên.

“Để bảo tồn các lễ cúng truyền thống của bà con, tỉnh đã tiến hành khảo sát nhằm nắm lại nghi thức của các lễ cúng, tổ chức tập huấn cho các cán bộ xã, huyện và vận động người dân cùng phục dựng lại các lễ cúng có xu hướng mất đi”, ông Khối cho biết thêm.

Quỳnh Anh