Dư luận không khỏi đặt câu hỏi: Vì sao đúng vào thời điểm kiểm tra an ninh lô hàng thì một máy soi kiểm tra (giá hàng triệu USD) lại bị hỏng, phải sử dụng hệ thống soi chiếu thay thế và kết quả lô hàng có chứa ma túy không được phát hiện?

Khối lượng heroin lớn vậy dễ dàng đi qua các khâu thủ tục hải quan, kiểm tra an ninh hàng không tại Tân Sơn Nhất cho thấy, quy trình kiểm tra hàng hóa xuất khẩu đang có lỗ hổng. Lớn hơn là lỗ hổng trách nhiệm của các viên chức thừa hành.

Sau khi việc “đổ bể”, Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về ma túy Bộ Công an cũng đã triệu tập nhiều người có trách nhiệm thuộc nhiều đơn vị liên quan tới quá trình vận chuyển, giao nhận, kiểm tra lô hàng tại Cảng hàng không quốc tế Tân Sơn Nhất để làm rõ. Công ty dịch vụ an ninh Tân Sơn Nhất đã quyết định tạm đình chỉ bốn cán bộ thuộc đội kiểm tra an ninh soi chiếu kho hàng hóa để phục vụ điều tra.

Trong khi đó, một lãnh đạo cấp Cục của Hải quan TP. Hồ Chí Minh khẳng định, qua kiểm tra xác định các cán bộ Chi cục Hải quan sân bay Tân Sơn Nhất không có lỗi gì trong việc để lọt lô hàng. Trách nhiệm này thuộc về lực lượng soi chiếu của an ninh hàng không. Tuy nhiên, nếu phía Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an xác định có lỗi thuộc về cá nhân, tập thể nào do chúng tôi quản lý, chúng tôi sẽ xử lý nghiêm. 

Vì sao viên chức do mình quản lý, nhưng phải chờ đến Cơ quan Cảnh sát điều tra xác định có lỗi hay không thì mới xử lý nghiêm? Một phát biểu trước báo giới như vậy có dễ được dư luận đồng thuận?

Trở lại với quy trình thủ tục hàng hóa xuất khẩu, Cơ quan Hải quan nói theo quy trình, hàng được đăng ký tờ khai điện tử, máy tính tự động phân “luồng xanh” -  hoàn toàn miễn kiểm tra thực tế. 

Đây cũng là một cải cách hành chính về áp dụng “quản lý rủi ro” trong công nghệ thông tin của Hải quan nhằm minh bạch hóa các hoạt động thủ tục hải quan. Qua đó, làm giảm thiểu các thủ tục hành chính, giảm bớt vai trò can thiệp của cán bộ Hải quan trong quá trình làm thủ tục. Và “quản lý rủi ro” trở thành cấu phần quan trọng trong việc vận hành hệ thống thông quan hàng hóa tự động (VNACCS/VCIS) do Chính phủ Nhật Bản tài trợ bắt đầu chạy thử nghiệm từ 15/11/2013. Qua đó, tạo hành lang pháp lý thuận lợi để ngành Hải quan đóng góp tích cực cho thương mại cũng như gác cửa nền kinh tế đất nước.

Với ý nghĩa này, hệ thống “quản lý rủi ro” không có gì để bàn cãi. Song, ứng dụng công nghệ gì đi nữa thì sự vận hành cũng do con người, mà ở đây là cán bộ Hải quan quyết định theo ý thức chủ quan của người vận hành. Nói vậy để thấy, liệu việc để “lọt lưới” 600 bánh heroin, cán bộ Hải quan có vô can? Một câu hỏi xin gửi đến Cơ quan điều tra.

Mặt khác, khi Hải quan phủ nhận trách nhiệm trong việc thông quan một lô hàng làm sao chấp nhận được, khi đây là nhiệm vụ chính trị hàng đầu của ngành này.

Và khi Hải quan nói vô can, thì Hàng không phản ứng. “Cần bịt lỗ hổng, đừng đá trách nhiệm” là quan điểm của Giám đốc Cảng vụ hàng không miền Nam Trần Thụy Minh, sau khi lãnh đạo Hải quan TP. Hồ Chí Minh nêu rõ trách nhiệm không thuộc Hải quan trong vụ việc này. 

Bà Minh cũng nói, cần tìm ra lỗ hổng của hệ thống, đánh giá, tìm ra cả quá trình và làm rõ từ đâu số lượng ma túy lớn như vậy vào được Việt Nam, sau đó qua sân bay Tân Sơn Nhất để tới Đài Loan? Hải quan nói ưu tiên cho xuất khẩu, dùng hệ thống máy tính để phân loại theo luồng xanh, đỏ, vàng rồi không kiểm tra hàng hóa, đẩy toàn bộ trách nhiệm cho lực lượng an ninh sân bay là cần phải xem xét lại.

Vậy đã rõ, từ lỗ hổng nghiệp vụ đã chỉ rõ thêm lỗ hổng trách nhiệm. Khi mà 600 bánh heroin “xuất ngoại” trót lọt là chuyện thật. Còn lại trách nhiệm thuộc về ai thì phải chờ kết luận của Cơ quan điều tra, lúc bấy giờ mới là có thật…

Còn nhớ, vừa cách đây vài ngày, cũng chính Hải quan Tân Sơn Nhất phát hiện 2kg ma túy đá, ngay lập tức lãnh đạo ngành đã tung hô khen thưởng, thì nay trong vụ việc này, dù chưa có kết luận của Cơ quan điều tra, lãnh đạo ngành lại tuyên bố vô can liệu có quá sớm? Sau khi dư luận phản ứng, lãnh đạo Hải quan TP. Hồ Chí Minh đã kịp nhớ ra rằng, pháp luật quy định việc kiểm tra hàng hóa là trách nhiệm của Hải quan. Và cũng kịp để “xin” phát ngôn lại là Hải quan không phủ nhận trách nhiệm và đang chờ kết luận điều tra (?).

Bút Chì