(Thanh tra) - Ngày 30/7, Bộ Dân tộc và Tôn giáo thông tin chặng đường 70 năm hình thành và phát triển của cơ quan quản lý Nhà nước về tín ngưỡng, tôn giáo ở Việt Nam.
Từ những ngày đầu thành lập, Ban Tôn giáo Chính phủ đã góp phần quan trọng vào việc đảm bảo quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc và xây dựng một đất nước hòa bình, thịnh vượng.
Chặng đường hình thành và phát triển
Sau Cách mạng tháng Tám năm 1945, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời, Hiến pháp 1946 đã lần đầu tiên ghi nhận quyền tự do tín ngưỡng của công dân. Tuy nhiên, trong bối cảnh kháng chiến đầy cam go, việc tổ chức bộ máy quản lý Nhà nước về tôn giáo còn sơ khai, chủ yếu lồng ghép trong các cơ quan dân vận, hành chính.
Bước ngoặt lịch sử diễn ra vào ngày 2/8/1955, khi Thủ tướng Chính phủ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ký ban hành Nghị định số 566/TTg về việc thành lập Ban Tôn giáo thuộc Ban Nội chính Chính phủ, trực thuộc Thủ tướng Phủ - tiền thân của Ban Tôn giáo Chính phủ ngày nay, đồng thời thiết lập hệ thống Ban Tôn giáo trực thuộc các Ủy ban Hành chính khu, các Ủy ban Hành chính tỉnh, cũng là tiền thân của hệ thống ngành Quản lý Nhà nước về tôn giáo.
Đây chính là viên gạch đầu tiên đặt nền móng cho sự ra đời chính thức của ngành quản lý Nhà nước về tôn giáo ở Việt Nam. Nhiệm vụ ban đầu của ban là nghiên cứu, tham mưu và phối hợp thực hiện các chủ trương, chính sách của Chính phủ về tôn giáo, tiêu biểu là tham mưu ban hành Sắc lệnh 234/SL ngày 14/6/1955 của Chủ tịch nước.
Sau năm 1975, đất nước thống nhất, Ban Tôn giáo tiếp tục hoạt động, tham mưu cho Chính phủ triển khai các chính sách tôn giáo thống nhất trên cả nước, điển hình là Nghị định 297/CP. Dù đối mặt với nhiều thách thức của thời kỳ bao cấp, bộ máy vẫn được duy trì và củng cố.
Giai đoạn 1986 đến nay: Đổi mới, hoàn thiện và chuyên nghiệp hóa
Công cuộc Đổi mới từ năm 1986 đã mang đến một luồng gió mới, cởi mở hơn trong quan điểm và chính sách đối với tôn giáo. Nhận thức sâu sắc về vai trò của tôn giáo trong khối đại đoàn kết toàn dân tộc, Đảng và Nhà nước đã tập trung hoàn thiện hệ thống pháp luật và cơ cấu tổ chức.
Năm 2003, cơ quan chính thức được đổi tên thành Ban Tôn giáo Chính phủ, khẳng định vị thế cấp Chính phủ. Đến năm 2007, Ban Tôn giáo Chính phủ được chuyển sang trực thuộc Bộ Nội vụ, giúp tăng cường tính thống nhất trong quản lý các vấn đề nội chính, hành chính.
Ngày 27/5/2005, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 445/QĐ-TTg về việc hàng năm lấy ngày 2/8 là “Ngày truyền thống ngành quản lý Nhà nước về tôn giáo”. Đó là sự khẳng định vị trí, vai trò của ngành quản lý Nhà nước về tôn giáo trong hệ thống các cơ quan quản lý Nhà nước và cũng là nguồn động viên tinh thần rất lớn đối với đội ngũ công chức, viên chức, người lao động ngành quản lý Nhà nước về tôn giáo.
Giai đoạn này chứng kiến sự ra đời của các văn bản pháp luật quan trọng: Pháp lệnh Tín ngưỡng, tôn giáo năm 2004, cụ thể hóa quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo.
Đặc biệt, Luật Tín ngưỡng, tôn giáo năm 2016 (có hiệu lực từ 1/1/2018), được đánh giá là một bước tiến vượt bậc, tạo hành lang pháp lý toàn diện và minh bạch nhất cho hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo tại Việt Nam.
Các nghị định quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Tín ngưỡng, tôn giáo, hướng dẫn thi hành luật: Nghị định số 162/2017/NĐ-CP ngày 30/12/2017, Nghị định số 95/2023/NĐ-CP ngày 29/12/2023 có hiệu lực thi hành từ ngày 30/3/2024 thay thế Nghị định số 162/2017/NĐ-CP.
Từ 1/3/2025: Ban Tôn giáo Chính phủ trực thuộc Bộ Dân tộc và Tôn giáo là bước đi chiến lược nhằm tích hợp quản lý công tác dân tộc và tôn giáo, tạo ra một cơ quan đầu mối thống nhất, chuyên sâu, hướng tới hiệu quả cao hơn trong quản trị quốc gia.
Ban Tôn giáo Chính phủ trải qua các giai đoạn phát triển khác nhau, dù ở giai đoạn nào, trong hoàn cảnh khó khăn nào, tuy chức năng, nhiệm vụ, tổ chức bộ máy và tên gọi có sự thay đổi theo yêu cầu, nhiệm vụ cách mạng mỗi thời kỳ, song, dưới sự quan tâm, lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng, cấp uỷ chính quyền các cấp, sự phối hợp chặt chẽ của các bộ, ban, ngành liên quan và sự nỗ lực của công chức, viên chức, người lao động ngành quản lý Nhà nước về tôn giáo các thời kỳ, Ban Tôn giáo Chính phủ và ngành quản lý Nhà nước về tôn giáo đã không ngừng phấn đấu, xây dựng và trưởng thành, vượt qua muôn vàn khó khăn, thực hiện nhiệm vụ tham mưu Đảng, Nhà nước các chủ trương, chính sách, pháp luật về tín ngưỡng, tôn giáo; thực hiện việc quản lý Nhà nước đối với các hoạt động tôn giáo; vận động, động viên đồng bào theo các tôn giáo tham gia công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; góp phần đấu tranh chống các thế lực xấu lợi dụng tín ngưỡng, tôn giáo để chống phá sự nghiệp cách mạng của Đảng, Nhà nước và Nhân dân ta.
Đến nay, các tổ chức, cá nhân tôn giáo được tạo điều kiện tham gia các hội nghị, diễn đàn, các nghi lễ tôn giáo, du học ở nước ngoài, thể hiện vai trò của tôn giáo ở Việt Nam và khẳng định chính sách nhất quán về tôn trọng và bảo đảm quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo, chính sách đối ngoại rộng mở của Việt Nam.
Chặng đường 70 năm Ban Tôn giáo Chính phủ và ngành quản lý Nhà nước về tín ngưỡng, tôn giáo đã khẳng định vị thế và đóng góp không ngừng của ban, ngành trong việc đảm bảo quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc và duy trì ổn định chính trị - xã hội, góp phần kiến tạo một Việt Nam hòa bình, thịnh vượng và phát triển bền vững. Ban Tôn giáo Chính phủ và ngành sẽ tiếp tục là lực lượng tiên phong trong việc hiện thực hóa chính sách tôn trọng tự do tín ngưỡng, tôn giáo của Đảng và Nhà nước Việt Nam trong kỷ nguyên mới.
