Đại biểu Dương Văn Phước (đoàn Quảng Nam). Ảnh: P.Thắng

Chiều ngày 7/9, đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách cho ý kiến về Dự án Luật Phòng, chống rửa tiền (sửa đổi). Đây là dự án khó, phức tạp, nội dung sửa đổi nhiều, nhưng dự kiến được xem xét, thông qua theo quy trình 1 kỳ họp tại kỳ họp 4 (tháng 10/2022) Quốc hội khóa XV.

Có thể có hành vi rửa tiền qua chứng khoán rồi rút ra mua bất động sản

Nêu ý kiến, đại biểu Nguyễn Minh Đức (đoàn TP HCM) nói, dự thảo luật đưa ra các quy định giúp kiểm soát dòng tiền ra - vào, phòng ngừa hành vi rửa tiền và cơ bản kiểm soát dòng tiền giao dịch qua hệ thống ngân hàng.

Theo đại biểu, thực tế vẫn tồn tại giao dịch bằng tiền mặt, nhất là trong lĩnh vực bất động sản. Trong khi, chưa rõ căn cứ, công cụ và hành lang pháp lý để cơ quan quản lý ngăn chặn hành vi rửa tiền, kể cả rửa tiền từ bên ngoài vào và từ trong nước ra ngoài.

Trường hợp có dấu hiệu tội phạm nguồn thì cơ quan điều tra mới vào cuộc làm rõ. Lúc này tội danh (nếu có) sẽ được xem xét gắn với tội danh khác, như tội hợp thức hoá tài sản.

Từ đó, ông Đức cho rằng, dự luật chỉ đạt ở góc độ kiểm soát được hành vi rửa tiền của dòng tiền qua ngân hàng, còn các dòng tiền không qua kênh này thì khó kiểm soát được. Vì thế, ông Đức cho rằng cần quy định chặt chẽ.

Đề cập tới các giao dịch đáng ngờ trong bất động sản, đại biểu đoàn TP HCM đề nghị các cơ quan soạn thảo phối hợp với các bộ (Xây dựng, Tài chính) làm rõ.

Theo ông Đức, có thể sẽ có những hành vi rửa tiền qua chứng khoán rồi rút tiền ra mua bất động sản, nên cần xác định nguồn gốc nguồn tiền dành mua bất động sản này.

Đại biểu Nguyễn Minh Đức (đoàn TP HCM). Ảnh: Đ.X

Ông Đức còn đề nghị, cần nêu rõ trách nhiệm của cơ quan thuế trong các giao dịch dạng này thông qua việc kiểm soát giao dịch bất động sản có ghi nhận, phát sinh thuế (VAT, thu nhập…) để xác định giao dịch đáng ngờ, từ đó xác định có hành vi rửa tiền hay không.

Cạnh đó, cần sự phối hợp chặt chẽ hơn nữa giữa Bộ Công an và Ngân hàng Nhà nước để các giao dịch đáng ngờ được xác minh.

“Thực tế có hiện tượng người nước ngoài được mua nhà ở Việt Nam, nếu họ không giao dịch qua ngân hàng mà qua kênh khác thì phòng chống rửa tiền thế nào?”, đại biểu đoàn TP HCM nêu và nhấn mạnh, cần quy định chặt chẽ hơn để chống rửa tiền ở các giao dịch dạng này.

Có nhiều đường dây đánh bạc rửa tiền quy mô lớn đều sử dụng tiền ảo

Đại biểu Dương Văn Phước (đoàn Quảng Nam) thì đề cập đến giao dịch đáng ngờ trong lĩnh vực ngân hàng và nhận xét quy định tại dự thảo luật là rất khó khăn, mơ hồ.

“Nhiều trường hợp xảy ra vụ việc nghiêm trọng, các cơ quan chức năng mới xử lý, chưa kịp thời phát hiện khi loại tội phạm này mới hình thành. Việc này cho thấy xác định nguồn gốc tài sản rất khó khăn”, ông Phước nói và đề nghị, dự thảo luật cần quy định cụ thể hơn, tránh hình thức.

Về tiền ảo hiện nhà nước chưa công nhân, song đại biểu Phước lưu ý, Việt Nam là một trong những thị trường chơi tiền ảo rất lớn, là 1 trong 10 nước tham gia đông; đây cũng là lĩnh vực có nguy cơ rửa tiền rất lớn.

“Tiền ảo với lợi thế dễ dàng giao dịch trên phạm vi toàn cầu, đã trở thành kênh hữu hiệu để tội phạm lợi dụng rửa tiền, tài trợ khủng bố. Tội phạm có thể dễ dàng chuyển đổi tiền bẩn thông qua mô hình bất hợp pháp thành tiền sạch, chuyển thành các khoản tài trợ khủng bố thông qua mua bán, trao đổi tiền ảo ở các quốc gia khác nhau”, ông Phước nêu.

Đại biểu đoàn Quảng Nam còn chỉ rõ, gần đây có nhiều đường dây đánh bạc rửa tiền quy mô lớn đều sử dụng tiền ảo, nhưng các hoạt động này nằm ngoài quy định pháp luật, chưa chịu sự quản lý của cơ quan chức năng.

“Tiền ảo, tài sản ảo vẫn lọt lưới do các quy định của pháp luật phòng chống rửa tiền chưa quy định”, ông Phước nói và đề nghị, bổ sung quy định về tài sản ảo, tiền ảo vào dự thảo luật nhằm bảo đảm an ninh tài chính, không để công nghệ tài chính bị lợi dụng để rửa tiền tham nhũng, khủng bố.

Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Nguyễn Thị Hồng. Ảnh: Đ.X

Giải trình sau đó, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Nguyễn Thị Hồng cho hay, dự thảo ban đầu có quy định về tài sản ảo. Tuy nhiên qua rà soát thấy, hệ thống pháp luật hiện hành chưa có quy định cụ thể về cơ quan quản lý cấp phép tài sản ảo. Vì vậy, các cơ quan đã kiến nghị Chính phủ trình Quốc hội phương án giao Chính phủ quy định hướng dẫn chi tiết, cụ thể.

Dấu hiệu đáng ngờ phần lớn vẫn là định tính, chưa thật sự rõ ràng

Còn về giao dịch đáng ngờ, Ngân hàng Nhà nước đã tiếp thu, chỉnh sửa và tiếp tục hoàn thiện bổ sung.

Thống đốc cho biết, dự thảo luật giao Ngân hàng Nhà nước là đầu mối trong phòng chống rửa tiền nhưng thực tế các giao dịch phát sinh rất nhiều, trong đó, có nhiều giao dịch thuộc các bộ, ngành quản lý. Do đó, dự thảo luật đã đưa ra quy định liên quan đến trách nhiệm của các bộ, ngành liên quan.

“Tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội chuyên trách, Ngân hàng Nhà nước sẽ tiếp tục làm rõ trách nhiệm của cơ quan, đầu mối là Ngân hàng Nhà nước và rà soát, bổ sung một số trách nhiệm của các cơ quan liên quan”, bà Hồng nhấn mạnh.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh. Ảnh: P.Thắng

Ở góc độ cơ quan thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho hay, dự thảo luật có 7 điều quy định cụ thể tương ứng với khái niệm giao dịch đáng ngờ và dấu hiệu giao dịch đáng ngờ trong từng lĩnh vực cụ thể.

Tuy nhiên, khối lượng báo cáo là tương đối lớn, trong khi quy định các dấu hiệu đáng ngờ phần lớn vẫn là những dấu hiệu định tính, chưa thật sự rõ ràng và rất khó để xác định dấu hiệu đáng ngờ.

Ông Thanh dẫn đơn cử như: “Tỷ lệ chiết khấu với giá trị cao so với bình thường”; “khách hàng thuyết phục đối tượng báo cáo không báo cáo giao dịch cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền”; “khách hàng thường xuyên đổi tiền có mệnh giá nhỏ sang mệnh giá lớn”, “thông tin về nguồn gốc tài sản bảo đảm của khách hàng xin vay vốn không rõ ràng, minh bạch”….

Vì vậy, Ủy ban Kinh tế đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu lượng hóa các chỉ tiêu, tiếp tục rà soát, chỉnh sửa, bổ sung quy định tại các điều này để bảo đảm tính khả thi khi thực hiện.

Ngoài ra, có ý kiến đề nghị cần xem xét việc chỉ thông báo cho Ngân hàng Nhà nước Việt Nam các dấu hiệu đáng ngờ trong khi đối tượng báo cáo thuộc nhiều ngành, lĩnh vực khác nhau và trách nhiệm phòng chống rửa tiền cũng đã được quy định với các bộ, ngành chủ quản.