Trường PTDTNT THCS huyện Cẩm Thủy, tỉnh Thanh Hóa, nơi tuyển sinh các học sinh vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Ảnh: P.V

Khắc phục mỗi nơi mỗi khác

Trao đổi với phóng viên Báo Thanh tra về những bất cập tuyển sinh xảy ra trong ngành Giáo dục, lãnh đạo Sở GD&ĐT Thanh Hóa thừa nhận: Đúng là có việc các Trường PTDTNT trên địa bàn tỉnh đã không thực hiện đúng Thông tư số 01 dẫn đến các sai phạm trong công tác tuyển sinh. Từ vụ việc xảy ra ở huyện Quan Hóa, Sở GD&ĐT đã yêu cầu thanh tra vào cuộc kiểm tra, yêu cầu các nhà trường báo cáo công tác tuyển sinh từ năm học 2016 - 2017 đến năm học 2022 - 2023 của 11 huyện miền núi. Mặc dù tất cả các trường đều thực hiện tuyển sinh đúng đối tượng là con em đồng bào dân tộc miền núi, nhưng chưa phù hợp với "vùng tuyển" tại Khoản 1, Điều 18 Thông tư số 01/2016.

Trong quá trình rà soát, phát hiện các đối tượng tuyển sinh chưa đúng quy định, Sở GD&ĐT đã chỉ đạo yêu cầu các trường khắc phục sai sót. Đối với các học sinh được tuyển sai ở năm học 2021 - 2022 và 2022 - 2023 đang học tại các trường PTDTNT THCS 11 huyện miền núi và trường PTDTNT tỉnh Thanh Hóa, PTTH Nội trú Ngọc Lặc thì thực hiện trả học sinh về học tại các trường nơi cư trú, đồng thời dừng chi trả các quyền lợi về tuyển, thu hồi kinh phí đã chi trả không đúng.

Tuy nhiên, qua nắm bắt tình hình cùng báo cáo của các địa phương, việc khắc phục mỗi nơi mỗi khác, truy thu kinh phí hỗ trợ đã chi trả cho học sinh là rất khó khăn vì hầu hết các học sinh thụ hưởng đều đã ra trường và là người dân tộc thiểu số nghèo, có hoàn cảnh rất khó khăn. Một số thầy cô giáo trường THPT DTNT tỉnh, THPT DTNT Ngọc Lặc nằm trong Hội đồng tuyển sinh khi biết thông tin đã lo lắng vướng vào vòng lao lý nên đã vay mượn, đóng góp để nộp tiền khắc phục hậu quả, chờ xử lý, chứ không phải vì tư túi cá nhân hay vụ lợi, tiêu cực mà nộp khắc phục. Vì chế độ, chính sách hỗ trợ của Nhà nước các học sinh tuyển sai quy định đều được thụ hưởng, chứ giáo viên không hề vụ lợi.

"Mặc dù việc tuyển sinh ở các trường chưa đúng đối tượng vùng tuyển, tuy nhiên các học sinh thụ hưởng các chế độ chính sách đều là con em đồng bào dân tộc thiểu số nghèo, có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn và so với thời điểm hiện tại khi Thông tư 04/2023/TT-BGDĐT của Bộ GD&ĐT (Thông tư 04) ra đời ngày 23/2/2023 (cách đây 2 năm) thì các đối tượng tuyển sai trước đây lại hoàn toàn phù hợp với thời điểm hiện tại", lãnh đạo Sở GD&ĐT Thanh Hóa khẳng định.

Giật mình... thấy sai?

Lãnh đạo Sở GD&ĐT Thanh Hóa lý giải, bởi vì, tại Điều 9, Chương III, Thông tư số 04 quy định đối tượng tuyển sinh. Thứ nhất, học sinh là người dân tộc thiểu số mà bản thân và cha hoặc mẹ hoặc người giám hộ thường trú từ 36 tháng liên tục trở lên tính đến ngày nộp hồ sơ tuyển sinh tại xã, phường, thị trấn khu vực III và thôn đặc biệt khó khăn vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, các xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang ven biển và hải đảo theo quy định của cấp có thẩm quyền; xã, phường, thị trấn khu vực II và khu vực I vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi theo quy định của cấp có thẩm quyền.

Thứ hai, học sinh dân tộc thiểu số rất ít người được quy định tại Nghị định số 57/2017/NĐ-CP ngày 9 /5/2017 của Chính phủ Quy định chính sách ưu tiên tuyển sinh và hỗ trợ học tập đối với trẻ mẫu giáo, học sinh, sinh viên dân tộc thiểu số rất ít người.

Thứ ba, học sinh là người dân tộc Kinh mà bản thân và cha hoặc mẹ hoặc người giám hộ thường trú từ 36 tháng liên tục trở lên tính đến ngày nộp hồ sơ tuyển sinh tại các xã, thôn đặc biệt khó khăn. Trường PTDTNT được tuyển không quá 10% học sinh là người dân tộc Kinh trong tổng số chỉ tiêu tuyển mới hằng năm.

Thứ tư, trường hợp học sinh thuộc đối tượng tuyển sinh quy định tại Khoản 1, Khoản 2 và Khoản 3 Điều này nhỏ hơn quy mô của trường PTDTNT trên địa bàn, UBND cấp tỉnh có thể quy định thêm vùng tạo nguồn đào tạo nhân lực cho các dân tộc để tuyển sinh thêm đối tượng là người dân tộc thiểu số thuộc hộ nghèo, cận nghèo mà bản thân và cha hoặc mẹ hoặc người giám hộ thường trú từ 36 tháng liên tục trở lên tại vùng này tính đến ngày nộp hồ sơ tuyển sinh...

Như vậy, Thông tư số 04 đã mở rộng đối tượng tuyển sinh cho các trường PTDTNT, không còn như Thông tư số 01 trước đây quy định chỉ duy nhất "thanh thiếu niên là người dân tộc thiểu số có hộ khẩu thường trú và định cư từ 3 năm trở lên tính đến ngày tuyển sinh ờ vùng có điều kiện kinh tế, xã hội đặc biệt khó khăn". Mà nay Thông tư số 04 đã mở rộng đối tượng tuyển sinh cho các trường PTDTNT, trong đó chỉ cần "vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi" theo quy định là có thể được tuyển.

"Từ khi có Thông tư số 04 ra đời và được áp dụng ở Thanh Hóa, so sánh với Thông tư số 01 thì các trường "giật mình" thấy mình đã tuyển sinh sai. Tuy nhiên, cái sai này đã kéo dài đến hôm nay mới bị "phát lộ". Quan điểm của Sở, về trách nhiệm trong công tác tuyển sinh, sai chỗ nào nhận chỗ đó, không đổ lỗi cho cấp dưới, Sở cũng có trách nhiệm trong việc này, phải giải trình với các cơ quan chức năng và cấp trên để họ hiểu rõ về nguyên nhân chủ quan, khách quan dẫn đến việc sai phạm này”, vị đại diện Sở GD&ĐT Thanh Hóa phân trần.

Theo tìm hiểu của phóng viên được biết, nếu truy xét những sai phạm về công tác tuyển sinh này thì có tới hàng 100 cán bộ, giáo viên đã và đang công tác ở các trường DTNT nằm trong các Hội đồng tuyển sinh qua các năm học phải chịu trách nhiệm về về việc này, chưa kể các phòng, ban chức năng của huyện, của Sở liên quan đến việc giám sát thực hiện công tác xét tuyển qua các thời kỳ. Đồng thời, nếu truy thu "triệt để" số tiền của các học sinh đã tuyển sai qua các năm học là khá lớn, ảnh hưởng đến sinh mệnh chính trị của nhiều người, nhiều cán bộ, giáo viên trong ngành Giáo dục Thanh Hóa.

Kỳ III: Sai phạm nhìn từ góc độ pháp lý