Trường PTDTNT THCS huyện Quan Hóa, nơi có việc tuyển sinh không đúng đối tượng. Ảnh: P.V

Tuyển sinh sai vì không có "vùng tạo nguồn"

Điều tra của phóng viên Báo Thanh tra, từ những năm học 2016 - 2017 đến năm học 2022 - 2023, các trường THPT DTNT huyện Ngọc Lặc và THPT DTNT tỉnh Thanh Hóa và các trường PTDTNT THCS ở 11 huyện miền núi thuộc tỉnh Thanh Hóa đã tuyển sinh chưa đúng đối tượng vì không phù hợp với “vùng tuyển” theo quy định tại Khoản I, Điều 18 Thông tư 01/2016/TT - BGDĐT (Thông tư số 01) của Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT).

Theo khoản I, Điều 18 Thông tư 01 nêu rõ: "Đối tượng tuyển sinh: Thứ nhất, thanh thiếu niên là người dân tộc thiểu số có hộ khẩu thường trú và định cư từ 3 năm trở lên tính đến ngày tuyền sinh ờ vùng có điều kiện kinh tế, xã hội đặc biệt khó khăn theo quy định hiện hành. Thứ hai, thanh thiếu niên là người dân tộc thiểu số không thuộc đối tượng quy định tại khoản 1 điều này, nếu được UBND cấp tỉnh quy định là vùng tạo nguồn cán bộ cho các dân tộc thì cũng thuộc diện tuyển sinh vào các trường PTDTNT. Thứ ba, trường PTDTNT được phép tuyển sinh không quá 5% trong tổng số chỉ tiêu được tuyển mới hằng năm là con em người dân tộc Kinh có hộ khẩu thường trú và định cư từ 3 năm trở lên (tính đến ngày tuyển sinh) ở vùng quy định tại Khoản 1 Điều này".

Như vậy, theo Thông tư số 01, từ năm học 2016 -2017, đối tượng tuyển sinh vào các trường PTDTNT ở Thanh Hóa chỉ là học sinh "vùng có điều kiện đặc biệt khó khăn 135". Còn đối với các học sinh là người dân tộc thiểu số ở 11 huyện miền núi, nếu được UBND tỉnh Thanh Hóa có văn bản quy định là "vùng tạo nguồn" cho các dân tộc miền núi thì mới được tuyển sinh.

Lẽ ra, từ khi Thông tư số 01 ra đời, Sở Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) và UBND tỉnh Thanh Hóa phải nắm bắt tình hình thực tế, công tác tuyển sinh của các trường PTDTNT ở 11 huyện miền núi có khó khăn, vướng mắc gì về vấn đề tuyển sinh để ra văn bản quy định "vùng tạo nguồn" cho các huyện miền núi giúp con em đồng bào dân tộc thiểu số được tuyển sinh đúng quy định theo hướng dẫn của Thông tư số 01 và hưởng các chế độ ưu đãi của Nhà nước.

Trong khi không có quy định "vùng tạo nguồn", nhưng hầu hết các trường PTDTNT từ năm học 2016 - 2017 đến năm học 2022 - 2023 đều tuyển học sinh là con em đồng bào các dân tộc thiểu số ở 11 huyện miền núi, trong đó có cả học sinh thuộc vùng 135 vùng đặc biệt khó khăn theo đúng quy định Thông tư số 01 và nhiều đối tượng là học sinh đồng bào dân tộc thiểu số không đúng quy định Thông tư số 01 và được hưởng các chế độ "đãi ngộ" của Nhà nước, nên có dấu hiệu gây thất thoát ngân sách.

Tìm hiểu của phóng viên, tại nhiều tỉnh, thành trên cả nước như: Thái Nguyên, Cà Mau, Đắc Lắk, Bình Thuận, Bạc Liêu, Trà Vinh, Đồng Nai, Gia Lai… để làm đúng hướng dẫn của Thông tư số 01 đã có văn bản quy định "vùng tạo nguồn" và các trường PTDTNT đều tuyển sinh đúng quy định. Còn tại Thanh Hóa, do không ban hành văn bản "vùng tạo nguồn" nên hầu hết các trường PTDTNT THCS ở 11 huyện miền núi và trường PTTH Nội trú tỉnh và trường THPT DTNT Ngọc Lặc đã "dính" tuyển sinh sai đối tượng trong nhiều năm học.

Vết dầu loang sai phạm

Liên quan đến những sai phạm trong công tác tuyển sinh này, tại huyện vùng cao Quan Hóa ngày 9/1/2025, Công an tỉnh Thanh Hóa đã khởi tố bị can đối với 4 cán bộ về tội “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ”, các cán bộ bị khởi tố gồm Vũ Văn Quế, chuyên viên Phòng GD&ĐT huyện Quan Hóa; Trịnh Đình Hưng, Hiệu trưởng Trường PTDTNT THCS huyện Quan Hóa; Lò Đức Liêm, Phó Trưởng phòng GD&ĐT huyện Quan Hóa; Ngô Phi Hùng, Trưởng phòng GD&ĐT huyện Quan Hóa (các bị can giữ những chức vụ này tại thời điểm xảy ra sai phạm năm học 2021 - 2022).

Theo kết quả điều tra ban đầu của cơ quan công an, mặc dù biết rõ 36/60 học sinh không đủ điều kiện được xét tuyển vào Trường PTDTNT THCS huyện Quan Hóa năm học 2021 - 2022, nhưng Hội đồng tuyển sinh của Phòng GD&ĐT huyện Quan Hóa (trong đó có 4 bị can nêu trên) vẫn xét trúng tuyển cho số học sinh này, gây thiệt hại cho ngân sách Nhà nước số tiền hơn 1,2 tỷ đồng.

Từ vụ việc ở huyện Quan Hóa, như một vết dầu loang, qua rà soát công tác tuyển sinh đã phát hiện nhiều đối tượng tuyển sinh chưa đúng Thông tư số 01, một số thầy cô giáo nằm trong Hội đồng xét tuyển của Trường PTDTNT tỉnh Thanh Hóa và trường PTDTNT Ngọc Lặc đã lo lắng, sợ vướng vào vòng lao lý đã “vay mượn” nộp khắc phục số tiền mà Nhà nước đã hỗ trợ cho những học sinh tuyển sai quy định trong năm học gần đây, chờ xử lý của các cơ quan chức năng.

Được biết, năm học 2022 - 2023, trong số 181 học sinh được tuyển (thừa 1 chỉ tiêu do trúng tuyển sau phúc khảo) của Trường PTDTNT tỉnh Thanh Hóa thì chỉ có 28 học sinh đúng đối tượng, còn lại 153 em không đúng đối tượng. Khoản tiền chi cho số học sinh này là hơn 2,7 tỉ đồng.

Còn tại trường THPT DTNT Ngọc Lặc chỉ có 60 học sinh tuyển đúng đối tượng, còn lại 120 học sinh tuyển sai đối tượng, với số tiền sai phạm là hơn 2,1 tỉ đồng.

Đối với các trường PTDTNT THCS ở các huyện miền núi có nhiều trường tuyển sinh sai đối tượng, có trường do không còn vùng đặc biệt khó khăn 135 nên nhiều năm liền đều tuyển sinh sai đối tượng, có dấu hiệu gây thất thoát ngân sách Nhà nước rất lớn.

Để xảy ra những sai phạm kể trên, trách nhiệm thuộc về các cấp chính quyền, trong đó có Sở GD&ĐT Thanh Hóa, Hội đồng xét tuyển các nhà trường qua các năm học. Đây là vụ việc sai phạm có tính hệ thống, kéo dài qua nhiều năm, ảnh hưởng lớn đến uy tín của ngành giáo dục và là lời cảnh tỉnh cho cả nước trong công tác tuyển sinh trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Kỳ II: Thông tư 04 ra đời “giật mình” thấy sai?