"Chiến binh" chống tham nhũng Kenya John Githongo. Ảnh: AFP

John Githongo dẫn chứng thêm, trong chuyến thăm Kenya của Tổng thống Mỹ (24 - 26/7), ông Obama đã không ngần ngại khi nói thẳng rằng tham nhũng đang là căn bệnh ung thư trầm kha nhất, đang lan tràn với tốc độ chóng mặt và đang phá hủy trầm trọng nền kinh tế, đời sống xã hội của Kenya.

"Chiến binh" chống tham nhũng John Githongo cũng đưa thêm dẫn chứng, mới cuối tuần trước, chính ông Edward Ouko - Tổng Kiểm toán Kenya đã cho công bố một bản báo cáo chính thức, trong đó nói rất rõ, chỉ có 1% chi tiêu của Chính phủ Kenya là đúng nguyên tắc tài chính.

Còn nhớ, trong bảng "phong thần" về tình trạng tham nhũng ở các quốc gia, năm 2013, Tổ chức Minh bạch Quốc tế (TI) đã xếp Kenya ở vị trí thứ 136. Vậy mà chỉ ngay năm sau (2014), Kenya đã tụt hạng nhanh chóng và xếp ở vị trí thứ 145/174 nước.

Kể từ khi lên nắm quyền vào năm 2013, Tổng thống Kenya Uhuru Kenyatta luôn thể hiện quyết tâm chống tham nhũng. Gần đây nhất, trong bài phát biểu nhân buổi tiếp đón trọng thể Tổng thống Mỹ Barack Obama tới thăm Kenya, Tổng thống Uhuru Kenyatta một lần nữa khẳng định, Kenya đang rất nỗ lực chống tham nhũng. Thế nhưng, theo "chiến binh" chống tham nhũng John Githongo, những quyết tâm, nỗ lực của Tổng thống Uhuru Kenyatta chỉ là "lời nói gió bay", rằng "giữa lời nói với việc làm của Tổng thống Kenya cách nhau 1 trời 1 vực".

John Githongo cũng đưa ra lời cáo buộc Tổng thống và Phó Tổng thống Kenya, ông William Ruto, chính là những người đã tạo ra "môi trường" thuận lợi cho tham nhũng tràn lan, đặc biệt là tham nhũng liên quan tới các công chức, chính trị gia và các cấp quản lý các doanh nghiệp trực thuộc Chính phủ.

Theo John Githongo, lâu nay, người dân Kenya gần như "thuộc lòng" thói quen phải đưa hối lộ cho cảnh sát và công chức ở các cơ quan công quyền. "Tình trạng tham nhũng đã vượt qua tất cả những gì mà mọi người từng chứng kiến trong lịch sử Kenya. Trong suốt 20 năm qua, chưa gì có thể so sánh được với tình trạng tham nhũng như hiện nay ở Kenya", ông Githongo khẳng định.

Còn nhớ, năm 2002, ông Githongo được cựu Tổng thống Mwai Kibaki (nhiệm kỳ 2002 - 2013) chỉ định làm người đứng đầu cơ quan chống tham nhũng của Kenya. Thế nhưng, chỉ 4 năm sau, ông Githongo đã phải vội vã rời khỏi Kenya để bảo toàn mạng sống cho chính mình, sau khi công khai bản báo cáo vạch trần vụ bê bối in ấn hộ chiếu mới liên quan đến Cty Anglo Leasing của Anh và Chính phủ Kenya. Trong bản báo cáo, ông Githongo đã chỉ ra tên của 4 quan chức cấp cao, trong đó có cả Phó Tổng thống, đồng thời cho rằng Chính phủ Kenya đã thiệt hại hàng trăm triệu USD trong vụ bê bối này.

Sau khi báo cáo được công bố, 2 bộ trưởng đã phải từ chức, nhưng bản thân ông Githongo cũng phải chạy trốn khỏi Kenya, vì bị đe dọa "xử tử".

Đó là chuyện trước đây, còn hiện nay, theo "chiến binh" chống tham nhũng Githongo, Chính phủ Kenya đang đối mặt với cáo buộc tham nhũng, hối lộ trong các dự án xây dựng hạ tầng cơ sở, trong đó có dự án đường sắt Nairobi - Mombasa (dài khoảng 500km), được ký kết giữa Chính phủ Kenya và các nhà thầu Trung Quốc.

Chính vì nghi ngờ có hành vi tham nhũng, hối lộ trong dự án này mà Quốc hội Kenya đang nỗ lực yêu cầu Chính phủ phải hủy bỏ dự án "khủng" này, bởi tổng giá trị của dự án lên tới gần 13,6 tỷ USD.

Dưới nhiệm kỳ của cựu Tổng thống Daniel arap Moi (1978 - 2002), Kenya cũng đã để xảy ra 1 vụ bê bối tham nhũng, biển thủ thuộc hàng "khủng", liên quan đến những gian lận trong xuất khẩu vàng.

Vụ bê bối này được truyền thông gọi với cái tên mỹ miều "Núi vàng", và hậu quả của vụ bê bối này, ngân sách Kenya khi đó bị thất thoát, biển thủ khoảng 988 triệu USD.

Nhật Minh