Một phiên họp của Quốc hội Uganda. Ảnh: businessinsiderafrica

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng, hàng năm, Uganda mất ít nhất 9,144 nghìn tỷ Shs (hơn 2,4 tỷ USD) vì tham nhũng trong các cơ quan, tổ chức tư nhân và công. Tổng cộng 23% ngân sách hàng năm của đất nước đã bị mất vào tay tham nhũng.

Đây là nghiên cứu đầu tiên thuộc lĩnh vực này và được bắt đầu vào năm 2021. Nghiên cứu được tài trợ bởi Chính phủ Đức và được thực hiện bởi Viện Minh bạch Chính phủ (GTI). Họ đã sử dụng phương pháp luận “cờ đỏ” (“red flag”) để phân tích chi tiêu mua sắm công.

Các tập dữ liệu của báo cáo đo lường tham nhũng đã được thu thập, đánh giá và phân loại theo 2 hình thức là chi phí trực tiếp và chi phí gián tiếp.

Chi phí trực tiếp biểu thị chi phí của công dân dưới hình thức hối lộ. Trong khi chi phí gián tiếp là những chi phí thường khó định lượng trong nghiên cứu.

Một số tiêu chí chi phí trực tiếp được đo lường bao gồm tiền lương được chi trả cho dù vắng mặt, ước tính khoảng 2,3 nghìn tỷ Shs mỗi năm.

Các khoản thưởng hợp đồng bất hợp pháp (858 tỷ Shs), hối lộ cho các quan chức tư pháp (762 tỷ Shs), tham nhũng trong quá trình mua sắm (614 tỷ Shs), tham nhũng trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe (190 tỷ Shs), hối lộ trong các tiện ích nước và điện, cũng như chi phí tham nhũng của tiện ích khác (478 tỷ Shs), chi phí hối lộ nhân viên an ninh (91 tỷ Shs).

Ước tính, người dân Uganda đã phải trả trung bình 56.779 Shs hàng năm để hối lộ các quan chức an ninh tham nhũng.

Đối với chi phí gián tiếp của tham nhũng, các tiêu chí và số liệu được công bố bởi báo cáo bao gồm: Tham nhũng trong dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (18,5 tỷ Shs), nguồn cung lực lượng lao động hạn chế trong tỷ lệ tham gia lực lượng lao động (320,5 tỷ Shs), hối lộ cán bộ tư pháp cũng như lãi suất cao khiến các doanh nghiệp vừa và nhỏ không thể nộp hồ sơ vay vốn (763 tỷ Shs). Lỗ do doanh nghiệp khai sai và khai thiếu thuế giá trị gia tăng (136 tỷ Shs).

Chủ tịch Quốc hội Uganda Anita Among đã bày tỏ quan ngại sâu sắc về những con số đáng báo động được tiết lộ trong báo cáo.

Bà Anita Among cho biết: “Điều này thật vô lý... Chính phủ nói rằng không có tiền, nhưng tiền đã bị bòn rút với con số lên tới 9,14 nghìn tỷ Shs. Với tư cách là người đứng đầu ngành, Tổng Thanh tra Chính phủ còn rất nhiều việc phải làm”.

Bà Beti Olive Kamya - Tổng Thanh tra Chính phủ Uganda cũng có bình luận về những phát hiện này, trong đó lưu ý rằng, nạn tham nhũng vốn không phải là đặc hữu và ý thức có thể giúp "hạ nhiệt" các số liệu. Quan điểm của bà là thay đổi suy nghĩ của người dân Uganda "để mọi người có thể từ chối tham nhũng".

“Thách thức chủ yếu ở nạn tham nhũng là ở chỗ người dân đã chấp nhận tham nhũng như một lối sống”, Tổng Thanh tra nói và nhấn mạnh rằng: “Mọi người nên biết quyền lợi của mình được hưởng dịch vụ tốt. Cần phải thay đổi cách chấp nhận tham nhũng bằng ý thức về quyền của mình".

Bên cạnh đó, bà Kamya cũng lưu ý, số tiền bị mất do tham nhũng, nếu được thu hồi, có thể cải thiện đáng kể tình hình kinh tế của đất nước.

Việc giải quyết vấn nạn tham nhũng có thể bảo vệ nguồn tiền dành cho các lĩnh vực quan trọng như an ninh (4,2 nghìn tỷ Shs), Giáo dục (3,4 nghìn tỷ Shs), Nông nghiệp (760 tỷ Shs), Nước và môi trường (654 tỷ Shs).

Báo cáo nghiên cứu thực nghiệm đo lường tham nhũng ở Uganda cho thấy cụ thể những tổn thất do tham nhũng gây ra:

- Lương được trả dù vắng mặt: 2,3 nghìn tỷ Shs

- Mất tài nguyên môi trường: 2,2 nghìn tỷ Shs

- Tham nhũng trong lệ phí phải nộp của hợp đồng: 859 tỷ Shs

- Hối lộ các quan chức tư pháp: 762 tỷ Shs