Cựu Bộ trưởng Tài chính Mozambique, ông Manuel Chang, hầu tòa ở Kempton Park, Johannesburg, Nam Phi, vào ngày 8/1/2019. Ảnh: AP Photo/Phill Magakoe

Cựu Bộ trưởng Tài chính Mozambique Manuel Chang bị cáo buộc nhận hối lộ lên tới 17 triệu USD trong vụ bê bối kéo dài nhiều năm, liên quan đến các khoản vay "bí mật" của Chính phủ.

Bộ Tư pháp Nam Phi xác nhận "các cơ quan thực thi pháp luật của Cộng hòa Nam Phi đã giao nộp thành công ông Manuel Chang cho Mỹ vào ngày 12/7/2023”.

Ông Chang bị bắt giam ở Nam Phi vào năm 2018 theo Lệnh truy nã đỏ của Interpol do chính quyền Mỹ ban hành nhằm tìm cách dẫn độ.

Cựu quan chức này luôn phủ nhận các cáo buộc về tội danh có liên quan đến khoản vay 2 tỷ USD mà chính quyền Mỹ cho là gian lận.

Các nhà chức trách Nam Phi cho biết, đã bàn giao ông Chang cho chính quyền Mỹ sau khi nỗ lực cuối cùng của ông nhằm tránh bị dẫn độ đã thất bại vào tháng 5 vừa qua.

Ngày 13/7, Tòa án quận ở Brooklyn, Mỹ mở phiên xét xử đối với ông Chang.

Động thái này chấm dứt cuộc chiến pháp lý kéo dài gần 5 năm của ông Chang để tránh phải đối mặt với phiên tòa ở Mỹ và thay vào đó bị dẫn độ về nước, trong bối cảnh những lo ngại rằng, ông Chang có thể được miễn truy tố tại Mozambique.

Cựu Bộ trưởng Chang bị cáo buộc nhận hối lộ trong một kế hoạch đảm bảo khoản vay cho các công ty thuộc sở hữu nhà nước của Mozambique từ các ngân hàng nước ngoài và nhà tài chính cho các dự án hàng hải. Theo các công tố viên Mỹ, số tiền này đã “không cánh mà bay”thông qua các khoản lại quả và những giao dịch tham nhũng khác.

Ông Chang đã bị truy tố tại tòa án liên bang ở New York vì tham gia vào kế hoạch mà chính quyền Mỹ cáo buộc lừa gạt các nhà đầu tư Mỹ và quốc tế. Chang đã không bình luận về các cáo buộc chống lại mình.

Các khoản vay với tổng trị giá 2 tỷ USD nhằm mục đích mua tàu đánh cá và tàu tuần tra hải quân cũng như các nguồn lực khác để hỗ trợ ngành đánh bắt cá của Mozambique. Tuy nhiên, những dự án được hứa hẹn này chưa bao giờ thành hiện thực.

Manuel Chang là Bộ trưởng Tài chính của Mozambique từ năm 2005 đến 2015, dưới thời Tổng thống Armando Guebuza. Trong nhiệm kỳ của mình, ông giám sát việc ký kết một số khoản vay bí mật trị giá 2 tỷ USD từ Credit Suisse, BNP Paribas, Ngân hàng VTB của Nga để tài trợ cho một kế hoạch bảo vệ bờ biển được hoàn thành trong khoảng thời gian năm 2013 - 2014. Việc vay tiền được thông qua 3 công ty nhà nước có tên là SDK Moçambicana de Atum (Ematum), Proindicus và Mozambique Asset Quản lý (MAM). Các khoản vay được cơ quan an ninh Mozambique bảo hộ nên đã bỏ qua mọi sự giám sát theo quy định.

Về mặt giấy tờ, khoản vay này được ghi là để dành cho một dự án đánh bắt cá ngừ nhưng thực ra, theo sự thừa nhận của các quan chức liên quan, tiền chủ yếu được giải ngân để mua các thiết bị quân sự. Sau khi Tổng thống Guebuza rời nhiệm, khoản nợ nói trên tiếp tục được giữ bí mật bởi người kế nhiệm Filipe Nyusi, cũng từng giữ chức Bộ trưởng Quốc phòng trong Nội các của ông Guebuza cho đến năm 2016.

Các quan chức có liên quan trực tiếp đến vụ việc là cựu Tổng thống Armando Guebuza, người đã đảm nhiệm 2 nhiệm kỳ 5 năm tính đến tháng 1/2015, cựu Bộ trưởng Tài chính Manuel Chang và António Carlos do Rosário, một quan chức cao cấp của Cơ quan Tình báo và An ninh (SISE).

Vụ bê bối đã gây ra cuộc khủng hoảng tài chính ở Mozambique khi Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) rút hỗ trợ đối với nước này sau khi cái gọi là "khoản nợ bí mật" bị phanh phui vào năm 2016.

Những nỗ lực của Chính phủ Mozambique để đưa cựu quan chức này ra xét xử ở Mozambique đã bị một số tòa án Nam Phi bác bỏ.

Vào năm 2021, Ngân hàng Thụy Sĩ Credit Suisse đã đồng ý trả ít nhất 475 triệu USD cho chính quyền Anh và Mỹ để giải quyết các cáo buộc hối lộ và lại quả xuất phát từ việc họ tham gia vào các khoản cho vay tham nhũng.

Ít nhất 10 người đã bị tòa án Mozambique kết tội và kết án tù vì vụ bê bối, trong đó có Ndambi Guebuza, con trai của cựu Tổng thống Armando Guebuza.

Ndambi Guebuza bị kết án 12 năm tù vì đã nhận tới 33 triệu USD từ thương vụ tham nhũng.