Trụ sở Humexco. Ảnh: Internet

Humexco là doanh nghiệp (DN) 100% vốn Nhà nước cũng là DN duy nhất hoạt động khai thác titan trên địa bàn toàn tỉnh Thừa Thiên - Huế. Sản phẩm tài nguyên khoáng sản chính do Cty khai thác là quặng titan tổng hợp, sau đó được đưa vào chế biến thành các sản phẩm là tinh quặng ilmenite TiO2 >= 52%; tinh quặng rutile TiO2 85%; bột zircon ZrO2>=65%; ZrO2>=60% và <= 64%; tinh quặng monzite REO>= 57%. Từ năm 2011, Cty có thêm sản phẩm xỉ titan TiO2 >= 90% chủ yếu dùng để xuất khẩu.

Căn cứ Thông tư số 08/2008/TT-BCT ngày 18/6/2008 của Bộ Công thương hướng dẫn xuất khẩu khoáng sản thì quặng titan (tinh quặng ilmenite sa khoáng và gốc, tinh quặng rutile, tinh quặng monazite, bột zircon, ilmenite hoàn nguyên và xỉ titan) của Thừa Thiên - Huế thuộc danh mục các mỏ trong quy hoạch và được phép xuất khẩu nếu đạt tiêu chuẩn và điều kiện khoáng sản xuất khẩu. Trong đó, tinh quặng ilmenite (sa khoáng và gốc) chỉ được xuất khẩu đến hết năm 2008, còn bột zicon không đủ hàm lượng xuất khẩu nhưng vẫn được Bộ Công thương đồng ý để Cty được xuất khẩu tại Công văn số 8798/BCT-CNNg ngày 22/9/2008.

Kết quả thanh tra cho thấy, từ năm 2006 - 2009, Humexco được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền cấp 5 giấy phép khai thác mỏ với tổng diện tích 292,966ha. Cty đã sử dụng đất đúng diện tích, mục đích và vị trí quy hoạch được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt, nộp tiền thuê đất đầy đủ đối với khu mỏ do Bộ Tài nguyên và Môi trường cấp, còn lại 4 khu mỏ do UBND tỉnh Thừa Thiên - Huế cấp được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền cấp giấy chứng nhận ưu đãi đầu tư và miễn tiền thuê đất.

Về công tác phục hồi môi trường sau khi khai thác, kiểm tra thực tế hiện trạng việc trồng rừng năm 2010 sau khai thác tại khu mỏ Phú Diên - Vinh Xuân, huyện Phú Vang cho thấy, Cty thực hiện đầy đủ quy trình việc trồng rừng sau khai thác, cây phát triển bình thường, tỷ lệ cây sống cao.

Tuy nhiên, trong công tác quản lý tài chính, Humexco vẫn còn  một số vi phạm như: Hạch toán kê khai phí bảo vệ môi trường không đúng sản lượng tính phí phải truy thu 2.734.133.100 đồng; khấu trừ thuế giá trị gia tăng đầu vào đối với các sản phẩm tinh quặng ilmenite, zircon, monazite và rutile dùng để xuất khẩu không đúng quy định số tiền 17.483.304.944 đồng.

Đáng chú ý, Cty đã hạch toán vào chi phí hợp lý để tính thuế thu nhập DN một số khoản chi không đúng chế độ, đoàn thanh tra đã loại khỏi chi phí hợp lý để tính thuế thu nhập DN khoản trích kinh phí Công đoàn vào giá thành vượt quá chế độ quy định 211.781.950 đồng, khoản chi phụ cấp độc hại vượt mức quy định 3.376.917.126 đồng, khoản trích lương vào giá thành năm 2010 và những năm 2009 trở về trước nhưng đến thời điểm 31/3/2011 vẫn chưa chi 7.086.563.985 đồng, các khoản chi không mang tính chất tiền lương như chi lễ, Tết... với số tiền 1.582.700.000 đồng, khoản chi tiền lương cho cán bộ công nhân viên và các khoản chi phục vụ thuộc Dự án Nhà máy Xỉ titan 605.284.187 đồng nhưng hạch toán vào chi phí sản xuất trong kỳ.

Từ những vi phạm nêu trên, dẫn đến lợi nhuận trước thuế theo số liệu quyết toán năm 2010 của đơn vị lãi 21.699.030.790 đồng, thuế thu nhập DN phải nộp là 5.433.620.068 đồng, lợi nhuận sau thuế 16.265.410.722 đồng, nhưng theo số liệu thanh tra thì năm 2010 DN lỗ 2.713.678.934 đồng nên không nộp thuế thu nhập DN.

Trên cơ sở kết quả thanh tra, căn cứ các văn bản pháp luật, Chánh Thanh tra tỉnh ban hành quyết định xử lý thu hồi vào ngân sách Nhà nước số tiền 20.483.470.825 đồng đối với Humexco.

Chánh Thanh tra tỉnh Thừa Thiên - Huế cũng kiến nghị Chủ tịch UBND tỉnh chỉ đạo việc kiểm điểm trách nhiệm đối với Sở Tài chính, Sở Tài nguyên và Môi trường và Cục Thuế tỉnh do những năm qua không tham mưu UBND tỉnh điều chỉnh giá tính thuế tài nguyên kịp thời khi giá bán có biến động tăng trên 20%; tham mưu giá tính thuế tài nguyên đối với khoáng sản titan trên địa bàn tỉnh không sát với giá bán và quá thấp so với giá tính thuế tài nguyên đối với khoáng sản titan của các tỉnh như Bình Định, Bình Thuận, Ninh Thuận, Phú Yên, Quảng Trị, Quảng Bình… dẫn đến thất thu ngân sách Nhà nước hàng chục tỷ đồng. Cụ thể: Tinh quặng ilmenite năm 2009, 2010 giá tính thuế tài nguyên của tỉnh Quảng Trị quy định là 1.000.000 đồng/tấn, trong khi ở tỉnh Thừa Thiên - Huế chỉ là 88.000 đồng/tấn. Năm 2012, giá tính thuế tài nguyên tinh quặng ilmenite tỉnh Bình Định là 2.500.000 đồng/tấn, Phú Yên là 2.000.000 đồng/tấn, Bình Thuận là 2.500.000 đồng/tấn… trong khi tỉnh Thừa Thiên - Huế quy định 944.000 đồng/tấn.

Kiểm điểm trách nhiệm đối với các cá nhân có liên quan đến việc kiểm tra trước và sau hoàn thuế giá trị gia tăng năm 2009 và 2010 tại Humexco không đúng chế độ quy định của Nhà nước dẫn đến Cục Thuế tỉnh đã ban hành các lệnh hoàn thuế cho Cty 15.797.822.301 đồng (năm 2009: 4.811.062.785 đồng, năm 2010: 10.986.759.516 đồng).

Về thất thu thuế tài nguyên, Thanh tra tỉnh đang phối hợp với Cục Thuế tỉnh xử lý theo hướng dẫn của Bộ Tài chính.

Thư Hoàng