(Thanh tra) - Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) có hiệu lực từ ngày 1/1/2026 quy định thuốc lá, rượu, bia thuộc đối tượng chịu thuế. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, hàng hóa này sẽ không phải chịu loại thuế trên.
Theo Điều 2 Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt, các nhóm hàng hóa và dịch vụ sau đây nằm trong diện chịu thuế:
Về hàng hóa:
Sản phẩm có hại cho sức khỏe: Thuốc lá (theo Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá); Rượu, bia (theo Luật Phòng, chống tác hại của rượu, bia).
Phương tiện giao thông: Xe gắn động cơ dưới 24 chỗ (bao gồm ô tô chở người, xe bốn bánh có gắn động cơ, xe pick-up chở người hoặc chở hàng cabin kép, xe tải VAN có từ hai hàng ghế trở lên và vách ngăn cố định); Xe mô tô hai bánh, ba bánh có dung tích xi lanh trên 125; Máy bay, trực thăng, tàu lượn và du thuyền.
Hàng hóa khác: Xăng các loại; Điều hòa nhiệt độ công suất từ 24.000 BTU đến 90.000 BTU (trừ loại chuyên dụng lắp trên các phương tiện vận tải); Bài lá; Vàng mã, hàng mã (trừ đồ chơi trẻ em và đồ dùng dạy học).
Đáng chú ý, nước giải khát theo Tiêu chuẩn quốc gia (TCVN) có hàm lượng đường trên 5g/100mL cũng thuộc diện chịu thuế.
Các dịch vụ là đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt gồm: Kinh doanh vũ trường, mát-xa, karaoke, casino, trò chơi điện tử có thưởng (jackpot, slot), đặt cược (thể thao, giải trí...), kinh doanh golf và xổ số.
Dù nằm trong danh mục nêu trên, nhưng Luật cũng quy định các trường hợp ngoại lệ không phải chịu thuế tiêu thụ đặc biệt nhằm khuyến khích xuất khẩu và thực hiện các chính sách an sinh, ngoại giao. Cụ thể:
1. Hàng hóa phục vụ xuất khẩu:
Sản phẩm do các tổ chức, cá nhân trực tiếp sản xuất, gia công hoặc ủy thác để xuất khẩu ra nước ngoài.
2. Hàng hóa nhập khẩu trong một số trường hợp đặc biệt:
Viện trợ và cứu trợ: Hàng viện trợ nhân đạo, viện trợ không hoàn lại; hàng cứu trợ khẩn cấp nhằm khắc phục hậu quả chiến tranh, thiên tai, dịch bệnh.
Quà tặng: Quà tặng cho cơ quan Nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội, đơn vị vũ trang Nhân dân hoặc cá nhân tại Việt Nam trong định mức miễn thuế nhập khẩu.
Tạm nhập, tái xuất: Hàng hóa quá cảnh, chuyển khẩu, trung chuyển hoặc hàng gửi kho ngoại quan để xuất đi nước thứ ba. Hàng tạm nhập - tái xuất hoặc tạm xuất - tái nhập trong thời hạn quy định (nếu quá thời hạn hoặc thay đổi mục đích sử dụng sẽ phải nộp thuế theo quy định).
3. Hàng hóa phục vụ ngoại giao và hành lý cá nhân:
Đồ dùng của tổ chức, cá nhân nước ngoài hưởng tiêu chuẩn miễn trừ ngoại giao; hành lý miễn thuế nhập khẩu của người nhập cảnh; hàng nhập khẩu để bán tại cửa hàng miễn thuế.
4. Hàng hóa chuyên dụng phục vụ an ninh, quốc phòng và kinh tế:
Phương tiện bay và đường thủy: Máy bay, trực thăng, tàu lượn, du thuyền sử dụng cho kinh doanh vận chuyển hàng hóa, hành khách, du lịch; hoặc phục vụ mục đích an ninh, quốc phòng, cứu hộ, cứu nạn, chữa cháy, nông nghiệp, đo đạc bản đồ...
Xe ô tô chuyên dụng: Xe cứu thương; xe chở phạm nhân; xe tang lễ; xe khách từ 24 chỗ trở lên; xe chạy trong phạm vi hẹp (khu vui chơi, di tích, bệnh viện, trường học) không đăng ký lưu hành và các loại xe chuyên dùng khác theo quy định của Chính phủ.
Là chuyên gia trong lĩnh vực đầu tư nước ngoài, Luật sư Nguyễn Đình Ngãi, Chủ tịch Công ty Luật Thinksmart nhận định, việc quy định chi tiết, phân bạch rõ ràng các đối tượng không chịu thuế tiêu thụ đặc biệt không chỉ đơn thuần là kỹ thuật lập pháp mà còn thể hiện tư duy quản lý linh hoạt, bám sát thực tiễn.
Trước hết, đối với hoạt động sản xuất kinh doanh, cơ chế này tạo ra một "hành lang xanh" cho các doanh nghiệp gia công hàng hóa và xuất khẩu ra nước ngoài.
Bằng cách không đánh thuế tiêu thụ đặc biệt lên hàng xuất khẩu, Nhà nước đã trực tiếp cắt giảm chi phí tài chính, nâng cao năng lực cạnh tranh cho thương hiệu Việt trên trường quốc tế, đồng thời tránh tình trạng đánh “thuế trùng thuế” vốn có thể làm thui chột động lực tăng trưởng của doanh nghiệp nội địa.
Ở góc độ quản lý xã hội, các quy định miễn thuế cho phương tiện chuyên dụng như xe cứu thương, xe chở phạm nhân hay máy bay cứu hộ, cứu nạn đã khẳng định tính nhân văn và ưu tiên tối đa cho công tác an sinh xã hội, an ninh quốc phòng.
Đồng thời, việc "vạch ranh giới" rõ rệt giữa hàng hóa tiêu dùng thông thường và các mặt hàng cần điều tiết giúp pháp luật được thực thi một cách nghiêm minh, tránh hiện tượng trục lợi hoặc lách thuế.
Điều này tạo ra một hệ thống điều tiết tiêu dùng hiệu quả, vừa hạn chế những thói quen có hại cho sức khỏe cộng đồng (như rượu, bia, thuốc lá), vừa bảo vệ nguồn thu ngân sách, nhưng vẫn đảm bảo môi trường đầu tư thông thoáng, minh bạch cho những ngành nghề mang lại giá trị gia tăng cao cho nền kinh tế.
