Công ty Xi măng Wacem ở Togo. Ảnh: docplayer.fr

Theo báo cáo của GFI, hầu hết doanh nhân, tỷ phú, nhà tài phiệt kinh doanh trên lãnh thổ của Togo đều có chung một sở thích là… trốn thuế. Họ tìm mọi cách để trốn thuế, để chuyển tiền bất hợp pháp ra nước ngoài, nên những nơi được coi là thiên đường về thuế luôn có trong danh sách "giao dịch" của họ. Với những nhà tài phiệt chuyên trốn thuế này, việc nộp thuế, đóng góp tài chính cho Chính phủ Togo là chuyện hoang đường, xa xỉ. Thế nên, cũng chính họ đã góp phần đưa Togo trở thành một trong những quốc gia nghèo nhất thế giới.

GFI cho biết, trong số những nhà tài phiệt chuyên trốn thuế ở Togo có nổi lên 2 cái tên rất có tiếng trong giới kinh doanh, làm ăn ở Togo, đó là Prasad Motaparti Siva Rama Vara, 68 tuổi, sinh ra và mang quốc tịch Ấn Độ và Manubhai Jethabhai Patel, 80 tuổi, chỉ sinh ra tại Ấn Độ còn mang quốc tịch Kenya. Cả 2 nhà tài phiệt này đều là đồng sở hữu của một loạt doanh nghiệp, tập đoàn rất "hoành tráng", hoạt động đa ngành nghề, đa lĩnh vực như luyện gang thép, vận tải, kho vận (logistics), thông tin, ngoại thương… có mặt ở hầu hết các quốc gia Tây Phi và ở Cộng hòa Dân chủ Congo (Congo-Kinshasa, thuộc Trung Phi) và ở Madagascar (quốc đảo thuộc châu Phi, nằm trên Ấn Độ Dương). Trong đó phải kể đến Công ty Xi măng Wacem - doanh nghiệp làm nên danh tiếng cho 2 nhà tài phiệt này.

Báo cáo của GFI khẳng định, 2 nhà tài phiệt người Ấn Độ có tên trong "Hồ sơ Panama", đang sở hữu 2 công ty có trụ sở ở Quần đảo Vierges (thuộc Anh) và đều được thành lập bởi Văn phòng Luật sư Mossack Fonseca. Đó là Công ty TNHH Ballyward, được thành lập vào năm 2000, ngành nghề kinh doanh là thương mại quốc tế ở khu vực Tây Phi và Công ty TNHH BitChemy, được thành lập vào năm 2013, hoạt động chủ yếu trong lĩnh vực đầu tư tài chính trực tiếp và mua lại cổ phần của các doanh nghiệp khác, trong đó chủ yếu là các doanh nghiệp có trụ sở tại bang Delaware - “thiên đường thuế” giữa lòng nước Mỹ.

Một trong những ví dụ điển hình về những thương vụ làm ăn trốn thuế của 2 nhà tài phiệt người Ấn Độ nói trên phải kể đến thương vụ mua thép ở Ghana. Đó là vào cuối năm 2011, người ta thấy 2 nhà tài phiệt xuất hiện tại thị trấn nhỏ Tema (cách Thủ đô Accra của Ghana 25km về phía Đông), để đàm phán mua lại 3.000 tấn thép từ Công ty TNHH Thương mại Mechel của Thụy Sĩ. Thương vụ này trị giá hơn 2 triệu USD, được thực hiện thông qua Công ty TNHH Ballyward. Trong đó, 20% giá trị của thương vụ được Công ty Ballyward chuyển trực tiếp cho Công ty Mechel, số còn lại được chuyển thông qua sự bảo lãnh của Ngân hàng Barclays ở London. Tuy nhiên, số tiền còn lại được chuyển không phải từ tài khoản của Công ty Ballyward, mà lại từ tài khoản của Công ty Xi măng Wacem, do đích thân Tổng Giám đốc Prasad Motaparti ký chuyển tiền.

Ngay sau vụ chuyển tiền này, Wacem trở thành tâm điểm của mọi nghi ngờ về các hành vi trốn thuế, tham nhũng, rửa tiền và nhiều hành vi gian lận tài chính khác. Không nghi ngờ sao được, khi Wacem là một trong những doanh nghiệp được trao quyền khai thác trữ lượng lớn nhất các loại khoáng sản tự nhiên của Togo, lại có trụ sở tại "vùng trắng" (theo quy định của Togo, vùng trắng là vùng quy hoạch các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực khai thác tài nguyên thiên nhiên, buộc phải xuất khẩu ít nhất 70%, thậm chí là toàn bộ các sản phẩm độc hại, có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường cao, đồng thời chịu sự quản lý nghiêm ngặt của Chính phủ và phải tuân thủ nhiều điều kiện, quy định rất khắt khe). Thế nhưng, Wacem vẫn vô tư tái chế các nguồn tài nguyên thiên nhiên và vô tư chuyển tiền ra ngoài, gây ô nhiễm môi trường và thất thu tài chính cho Togo.

Cho đến nay, Wacem gần như phớt lờ mọi quy định của Togo, vẫn tiếp tục tái chế tài nguyên thiên nhiên, sản xuất clinker (phục vụ cho sản xuất xi măng) để cung cấp cho 2 công ty con của mình là Công ty Xi măng Fortia (ở TP Tabligbo, Togo) và Công ty Xi măng Diamond (ở TP Dalavé, Togo).

Theo một bản báo cáo về tính minh bạch trong ngành công nghiệp khai khoáng do Togo soạn thảo từ năm 2003 (nhưng không hiểu sao mãi đến cuối năm 2015 mới được công bố) cho thấy, Wacem không hoàn toàn thuộc về Tổng Giám đốc Prasad Motaparti Siva Rama Vara, mà nó thuộc quyền sở hữu của nhiều đối tác nước ngoài, trong đó phải kể đến Công ty TNHH Kenelm (sở hữu 40% cổ phần, có trụ sở tại đảo Man), Công ty Rafles Holdings (sở hữu 17% cổ phần và có trụ sở tại Panama). Thế nên, việc Wacem chuyển tiền ra nước ngoài, trên danh nghĩa là tham gia vào các giao dịch kinh doanh của các cổ đông chiến lược tại nước ngoài, thực chất là hình thức chuyển tiền bất hợp pháp ra khỏi Togo. Hơn nữa, việc chuyển tiền lại thông qua rất nhiều khâu trung gian với hàng loạt công ty "bình phong" tham gia, thì nếu như "Hồ sơ Panama" không bị phanh phui và công bố, rất khó để biết Wacem đã gian lận tài chính, trốn thuế như thế nào.

Nhật Minh