Thu phí cao tốc do Nhà nước đầu tư ở mức nào?

Dự thảo Nghị định được Cục ĐBVN xây dựng nhằm hướng dẫn Luật Đường bộ 2024 vừa được Quốc hội thông qua, có hiệu lực thi hành từ 1/1/2025 với mục tiêu quy định mức thu, chế độ thu, nộp, miễn, quản lý và sử dụng phí sử dụng đường bộ cao tốc thu đối với phương tiện lưu thông trên tuyến đường bộ cao tốc do Nhà nước đầu tư, sở hữu, quản lý và khai thác thuộc phạm vi quản lý của Bộ GTVT.

Dự thảo Nghị định gồm 4 chương, 12 điều. Trong đó, chương 3 quy định mức thu phí sử dụng đường cao tốc; đồng thời, quy định việc quản lý và sử dụng phí sử dụng đường bộ cao tốc trong 2 trường hợp, đó là đơn vị quản lý thu là cơ quan quản lý đường bộ trực tiếp tổ chức khai thác tài sản kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ cao tốc; trường hợp chuyển nhượng quyền thu phí, nhượng quyền kinh doanh - quản lý tài sản tài sản kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ cao tốc.

Với hình thức thứ nhất, cơ quan quản lý tài sản đường cao tốc là Cục ĐBVN tự tổ chức thu. Qua đấu thầu, Cục ĐBVN sẽ lựa chọn nhà thầu cung cấp dịch vụ thu phí trên nền tảng hệ thống thu phí tự động không dừng. Theo Cục ĐBVN, phương án này có nhược điểm là sẽ không hình thành ngay một số tiền lớn để tạo nguồn lực đủ lớn cho việc đầu tư các tuyến cao tốc mới.

Hình thức thứ hai là đấu thầu quản lý đường cao tốc theo hình thức hợp đồng kinh doanh - quản lý (O&M). Nhà đầu tư sẽ đứng ra thu phí và quản lý, bảo trì tuyến đường. Nhà nước bán quyền thu phí tuyến cao tốc trong thời gian nhất định và thu ngay được một khoản tiền. Phương án này có nhiều ưu điểm, song với những tuyến cao tốc có lưu lượng thấp sẽ khó hấp dẫn nhà đầu tư.

Mức phí sử dụng đường cao tốc áp dụng đối với các tuyến đường cao tốc đưa vào khai thác trước ngày 1/1/2025 mà chưa đáp ứng đầy đủ quy định tại khoản 1 Điều 45, khoản 2 Điều 47 của Luật Đường bộ. Ảnh: TQ

Các tuyến cao tốc sẽ được thu phí khi đảm bảo ba điều điều kiện gồm: Công trình đường bộ cao tốc được thiết kế, đầu tư xây dựng theo quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật về đường cao tốc; hoàn thành thi công xây dựng, đưa vào khai thác, sử dụng theo quy định; hoàn thành lắp đặt trạm thu phí, hệ thống phần mềm, thiết bị đảm bảo công tác vận hành, phục vụ việc thu phí.

Đối với đường cao tốc đưa vào khai thác trước ngày 1/1/2025 mà chưa đáp ứng quy chuẩn, tiêu chuẩn đường cao tốc thì việc thu phí được triển khai khi đã hoàn thành thi công và lắp đặt xong trạm thu phí.

Theo Cục ĐBVN, mức phí được xác định phải đảm bảo hợp lý hài hòa với mức thu dịch vụ sử dụng đường bộ và đường cao tốc đầu tư theo hình thức đối tác công - tư (PPP). Song song đó, mức thu cho phép người sử dụng đường cao tốc chia sẻ lợi ích với Nhà nước, thấp hơn lợi ích người sử dụng đường cao tốc thu được.

Cục ĐBVN đề xuất mức phí đối với đường cao tốc đưa vào khai thác trước ngày 1/1/2025 mà chưa đạt chuẩn theo quy định (chưa có trạm dừng nghỉ, đường gom…) có mức phí: Cao tốc có 4 làn xe hạn chế mức phí thấp nhất là 900 đồng/km, cao nhất là 3.600 đồng/km; đường cao tốc có 4 làn xe và làn dừng khẩn cấp liên tục thấp nhất là 1.000 đồng/km, cao nhất là 4.000 đồng/km; đường cao tốc có 4 làn xe trở lên, mức thấp nhất là 1.100 đồng/km, mức cao nhất là 4.400 đồng/km.

Mức phí sử dụng đường cao tốc áp dụng đối với các tuyến đường cao tốc đưa vào khai thác trước ngày 1/1/2025 mà chưa đáp ứng đầy đủ quy định tại khoản 1 Điều 45, khoản 2 Điều 47 của Luật Đường bộ được chia thành 3 mức thu.

Đường cao tốc có 4 làn xe, có làn dừng khẩn cấp không liên tục, đối với xe dưới 12 nghế ngồi, xe có tải trọng dưới 2 tấn; các loại xe buýt vận tải khách công cộng phải trả phí 900 đồng/km. Như vậy, nếu đi đường cao tốc từ Cao Bồ (Nam Định) đến Diễn Châu (Nghệ An) khoảng 175km thì khoản phí phải trả khoảng 157,5 nghìn đồng/lượt.

Cũng cung đường này với loại phương tiện nêu trên đến lúc được nâng cấp có làn dừng khẩn cấp liên tục (vẫn 4 làn xe) thì mức phí 1.000 đồng/km (khoảng 175 nghìn đồng/lượt). Đến lúc được nâng lên từ 4 làn xe trở lên mức phí là 1.100 đồng/km (khoảng 192,5 nghìn đồng/lượt).

Mức phí sử dụng đường cao tốc áp dụng đối với các tuyến cao tốc đáp ứng quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật về đường cao được chia thành 2 loại, thấp nhất là 1.300 đồng/km, cao nhất là 6.000 đồng/km.

Đường cao tốc có 4 làn xe mức phí 1.300 đồng/km đối với xe dưới 12 ghế ngồi, xe tải có tải trọng dướng 2 tấn; các loại xe buýt vận tải khách công cộng. Xe có tải trọng từ 18 tấn trở lên; xe chở hàng bằng contrianer 40 Fet là 5.200 đồng/km.

Đường cao tốc có từ 4 làn xe trở lên đối với các phương tiện nêu trên có giá 1.500 đồng/km và 6.000 đồng/km.

Mức phí sử dụng đường cao tốc áp dụng đối với các tuyến cao tốc đáp ứng quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật về đường cao tốc. Ảnh: TQ

Theo phản ánh của một số chủ phương tiện hoạt động kinh doanh vận tải hành khác, mặc dù đây mới là dự thảo, song mức giá mà Cục ĐBVN đề xuất là khá cao. Một chủ doanh nghiệp kinh doanh vận tải hành khách nhẩm tính, nếu chạy cao tốc từ đoạn Cao Bồ (Nam Định) đến Diễn Châu (Nghệ An) đối với xe khách 45 ghế ngồi đường như hiện nay (đường cao tốc có 4 làn xe, có làn dừng khẩn cấp không liên tục) thì phải trả phí 1.800 đồng/km (giá thấp nhất), với 175km phải trả 315 nghìn đồng/lượt. Cũng đoạn đường này lúc được nâng cấp lên (có làn dừng khẩn cấp liên tục) có mức phí 2.000 đồng/km. Đến lúc được nâng cấp lên trên 4 làn xe thì phí đường bộ là 2.200 nghìn đồng/km.

Tương tự, một chủ phương tiện cá nhân cho biết, với giá cước đường bộ mà Cục ĐBVN đề xuất, một xe dưới 12 chỗ ngồi đi từ Hà Nội đến TP Vinh (Nghệ An) phải trải qua 3 mức giá. Mức giá từ Pháp Vân - Cao Bồ; mức giá từ Cao Bồ - Diễn Châu (đường cao tốc do Nhà nước đầu tư) và mức giá BOT từ Diễn Chầu - Bãi Vọt (Hà Tĩnh). Tổng mức phí khoảng trên 370 nghìn đồng/lượt cho xe dưới 12 ghế ngồi.