Lãnh đạo Thanh tra Chính phủ và UBND TP Hồ Chí Minh đã tiếp công dân khiếu nại về thu hồi nhà đất cho D.A sân golf kết hợp khu đô thị Sing Việt, tại trụ sở Thanh tra TP Hồ Chí Minh ngày 12/12/2016. Ảnh: Thảo Dung

Chen ngang và cưỡng chế

Hồ sơ của Thanh tra Chính phủ, Bộ Tài nguyên và Môi trường, cùng nhiều cơ quan chức năng liên quan đến quá trình đền bù, giải tỏa, thu hồi đất tại các D.A này đều cho thấy phần lớn công dân đều được cấp quyền sử dụng đất, hoặc đủ điều kiện cấp quyền sử dụng đất.

Ngày 12/1/2001, Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Công Tạn đã ký Quyết định số 57/QĐ-TTg, giao cho Công ty Cổ phần Đầu tư và Phát triển Sài Gòn (SDI), được sử dụng 137ha đất tại phường An Phú, quận 2, để xây dựng khu liên hợp sân golf, thể dục thể thao và nhà ở. Theo thống kê của các cơ quan chức năng quận 2, để có mặt bằng triển khai D.A sẽ có 330 hộ dân bị thu hồi nhà đất. Đồng thời, UBND quận 2 cũng đề nghị SDI tiến hành thỏa thuận sang nhượng lại quyền sử dụng đất, nhà cửa và hoa màu trên đất với người dân, vì theo quy định pháp luật thì D.A này không thuộc diện Nhà nước thu hồi đất.

Đề nghị này đã bị Sở Tài chính không chấp thuận tại Văn bản số 10442/TC-BVG ngày 19/12/2005, với lý do: Khu đất đã có quy hoạch, SDI đã được Thủ tướng Chính phủ giao đất từ năm 2001, đã có phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư được UBND TP Hồ Chí Minh phê duyệt năm 2003. Nếu SDI tự thương lượng chuyển nhượng quyền sử dụng đất với người dân sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến các D.A đầu tư của Nhà nước tại quận 2.

Từ quan điểm này, ngày 4/5/2006, UBND TP Hồ Chí Minh đã có Văn bản số 2774/UBND-ĐT giao Chủ tịch UBND quận 2 phối hợp cùng SDI tiến hành đền bù, hỗ trợ cho người dân theo kiến nghị của Sở Tài chính.

Theo chỉ đạo này, UBND quận 2 ban hành quyết định đền bù 150 ngàn đồng/m² đất nông nghiệp, còn SDI hỗ trợ cho người dân là 720 ngàn đồng/m². Trong khi đó, giá đất nông nghiệp xung quanh khu vực D.A đều được giao dịch từ 5 triệu đồng/m² trở lên. Hệ quả của câu chuyện cố tình nắn dòng chính sách bồi thường, hỗ trợ kiểu địa phương hóa này là UBND quận 2 phải cưỡng chế, còn người dân tiếp khiếu vượt cấp hoặc khởi kiện chính quyền, trong khi D.A chậm triển khai.

Trưởng Ban Tiếp công dân Trung ương Nguyễn Hồng Điệp xem xét hồ sơ công dân khiếu nại đất nông nghiệp tại một D.A sân golf kết hợp kinh doanh bất động sản tại TP Hồ Chí Minh. Ảnh: Thảo Dung

Thực trạng đáng buồn này cũng diễn ra tại D.A sân golf, khu dân cư và công viên giải trí Hiệp Bình Phước tại phường Hiệp Bình Phước, quận Thủ Đức, do Công ty TNHH Yonwoo - Vạn Phúc là chủ đầu tư với tổng diện tích hơn 198ha. Đây là D.A mà chủ đầu tư phải thương lượng với người dân về mức giá bồi thường, hỗ trợ để có đất triển khai các hạng mục xây dựng, ngoài diện tích đất công cộng do Nhà nước quản lý.

Ngay cả khi Tập đoàn Đại Phúc xin được cơ chế sử dụng toàn bộ diện tích để kinh doanh bất động sản, trong đó phần lớn là biệt thự ven sông Sài Gòn với cái tên mỹ miều là D.A Vạn Phúc Riverside, có quy mô mở bán ban đầu là 1.000 biệt thự và nền đất, thì người dân chỉ nhận được mức giá bồi thường, hỗ trợ khoảng 1,5 triệu đồng/m². Hậu quả là, người dân trực tiếp đối đầu với chủ đầu tư khi liên tục khiếu nại đề nghị tăng mức giá bồi thường hoặc cho người bị thu hồi đất góp vốn bằng quyền sử dụng đất để chia sản phẩm theo tỷ lệ chênh lệch địa tô tại D.A Vạn Phúc Riverside, dù nhà đất của họ đã bị UBND quận Thủ Đức cưỡng chế.

Với mục tiêu giải quyết dứt điểm khiếu nại của công dân tại D.A Vạn Phúc Riverside, trong đó có trường hợp ông Nguyễn Văn Láng khiếu nại về sai phạm quy trình giao đất, chuyển đổi chủ đầu tư, đầu tháng 2/2017, Phó Chủ tịch UBND TP Hồ Chí Minh Trần Vĩnh Tuyến đã giao Thanh tra TP Hồ Chí Minh xác minh, làm rõ để xử lý đúng pháp luật.

Tiền hậu bất nhất

Hơn 3 năm qua, nhiều hộ dân bị thu hồi đất cho D.A sân golf kết hợp khu đô thị Sing Việt, có quy mô hơn 300ha đất tại xã Lê Minh Xuân, huyện Bình Chánh, vẫn ròng rã đeo bám tại trụ sở Cục III, Thanh tra Chính phủ với mong muốn được giải quyết đúng pháp luật.

Những nội dung khiếu nại của công dân tại D.A này đã được Tổng Thanh tra Chính phủ Phan Văn Sáu, cùng lãnh đạo UBND TP Hồ Chí Minh ghi nhận tại buổi tiếp công dân được tổ chức tại trụ sở Thanh tra TP Hồ Chí Minh ngày 12/12/2016. Trên cơ sở khiếu nại của công dân về những bất cập trong chính sách bồi thường, hỗ trợ đối với 699 trường hợp bị thu hồi nhà đất, cũng như ý kiến giải trình của nhiều sở, ngành về các nội dung mà công dân yêu cầu, Tổng Thanh tra Chính phủ Phan Văn Sáu đã kết luận: Chủ tịch UBND TP Hồ Chí Minh cần xác minh, làm rõ tất cả nội dung khiếu nại, tố cáo, các kiến nghị đề xuất của người dân bị thu hồi đất, ý kiến của Cục III, của Ban Tiếp công dân Trung ương để nhanh chóng thống nhất đường hướng giải quyết phù hợp, đúng pháp luật, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của công dân.

D.A Vạn Phúc Riverside với mục đích kinh doanh bất động sản nhưng người dân chỉ được nhận bồi thường, hỗ trợ khoảng 1,5 triệu đồng/m². Ảnh: Thảo Dung

Đến nay, gần 5 tháng đã trôi qua, việc giải quyết vẫn chưa dứt điểm, nhiều hộ dân vẫn đeo bám tại các cơ quan của Thanh tra Chính phủ, dù theo quy định pháp luật thì chủ đầu tư D.A này phải thương lượng với người dân về quyền sử dụng đất. Việc các cơ quan chức năng thuộc UBND TP Hồ Chí Minh hướng dẫn UBND huyện Bình Chánh ban hành các quyết định thu hồi nhà đất là trái với quy định pháp luật.

Nhận định dưới góc độ pháp luật, đặc biệt là câu chuyện các cơ quan quản lý Nhà nước chen ngang vào quan hệ thỏa thuận giao dịch quyền sử dụng đất giữa người dân và chủ đầu tư, luật sư Nguyễn Kiều Hưng, Cty luật Giải phóng cho rằng: Luật Đất đai 1993, 2003 cùng các nghị định hướng dẫn đã quy định các trường hợp Nhà nước thu hồi đất cho mục đích an ninh, quốc phòng, cho lợi ích chung. Những trường hợp còn lại thì pháp luật cũng quy định trách nhiệm của chủ đầu tư phải thương lượng với người bị thu hồi đất. Việc một số D.A sân golf kết hợp kinh doanh bất động sản mà công dân khiếu nại UBND các quận, huyện ban hành quyết định thu hồi đất, ban hành quyết định cưỡng chế thu hồi đất kiểu làm thay chủ đầu tư cần được thanh tra làm rõ để giải quyết đúng pháp luật, đúng chủ trương của Đảng và chỉ đạo của Chính phủ là phải đảm bảo hài hòa lợi ích giữa chủ đầu tư - người bị thu hồi đất - chính quyền địa phương.

Theo luật sư Nguyễn Kiều Hưng, đây cũng là giải pháp để hạn chế những rủi ro pháp lý của hàng trăm khách hàng đã, đang và sẽ góp vốn mua biệt thự, nhà phố, đất nền tại các D.A sân golf kết hợp kinh doanh bất động sản. Vì rằng, trong thực tế, các trường hợp nhà, đất đã giao dịch mua bán nhưng chưa giải quyết dứt điểm thủ tục giải tỏa đền bù sẽ phát sinh tranh chấp giữa chủ đất cũ và người mua mới. Khi đó, những rủi ro, thiệt thòi thường nghiêng về phía khách hàng khi mua đất trên giấy theo những lời quảng cáo hoành tráng của chủ đầu tư dù hiện trạng của các D.A vẫn loang lổ da beo vì những nghịch lý từ chính sách đền bù giải tỏa đặc thù, không phù hợp pháp luật.

Thảo Du - Bao Dung