(Thanh tra) - Trong tổng số 496 công trình nước sinh hoạt nông thôn (NSHNT) ở tỉnh Quảng Ngãi, có 204 công trình hoạt động bình thường; 135 công trình hoạt động một phần, không cung cấp đủ nước sinh hoạt cho người dân; 148 công trình ngừng hoạt động vì hư hỏng nặng và 6 công trình chưa đưa vào sử dụng.
Tổng số hệ thống cấp NSHNT nằm trong danh mục Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ngãi phê duyệt là 386 công trình. Tuy nhiên, qua báo cáo rà soát của UBND các xã, huyện, Trung tâm Nước sinh hoạt - Vệ sinh môi trường nông thôn tỉnh (NSHVSMTNT) cho thấy số công trình được xây dựng từ năm 1994 đến nay là 496 công trình, nằm trên địa bàn 106 xã, 13 huyện, với tổng số vốn đầu tư hơn 278 tỷ đồng.
Kiểm tra 156 công trình xây dựng từ năm 2010 - 2013 trên địa bàn 13 huyện cho thấy có 3 công trình đầu tư xây dựng trước quy hoạch, 66 công trình nằm trong quy hoạch, nhưng chưa được xây dựng; 73 công trình đã xây dựng, nhưng lại không nằm trong danh mục quy hoạch… Số lượng các công trình hoạt động kém hiệu quả, đã xuống cấp hoặc bị hư hỏng hoàn toàn chiếm tỷ lệ rất lớn.
Công trình cấp nước sinh hoạt cụm xã Long Môn (huyện Minh Long) do Trung tâm NSHVSMTNT làm chủ đầu tư, được hoàn thành năm 2001, đến năm 2009, cửa thu nước bị lũ cuốn trôi, ống dẫn và các trụ vòi nước xuống cấp nghiêm trọng. Năm 2012, được nâng cấp sửa chữa thành công trình nước tự chảy do UBND xã làm chủ đầu tư với kinh phí 447 triệu đồng, nhưng cũng chỉ phục vụ được 29% so với công suất ban đầu.
Hệ thống cấp nước sinh hoạt xã Ba Xa (huyện Ba Tơ), được xây dựng năm 2002, đến năm 2005 bị hư hỏng nặng. Từ đó đến nay không được duy tu sửa chữa, công trình đã ngừng hoạt động hoàn toàn.
Công trình hệ thống nước sinh hoạt Gò Chè, xã Long Sơn (huyện Ba Tơ) cũng do Trung tâm NSHVSMTNT làm chủ đầu tư, xây dựng vào năm 2002, nhưng sau một thời gian sử dụng đã hư hỏng, không hoạt động được. Đến năm 2009, UBND xã tiến hành sửa chữa, nâng cấp, nhưng cũng chỉ đến năm 2013, công trình đã ngừng hoạt động, do đường ống dẫn nước gãy nát.
Công trình nước sạch Mang Đăng, xã Ba Vì (huyện Ba Tơ) đầu tư với kinh phí hơn 2,3 tỷ đồng, cấp nước cho 1.781 hộ dân, được đưa vào sử dụng năm 2011, nhưng chỉ sau 1 năm, do bị lũ quét, đường ống bị hư hỏng, đến năm 2013, tiếp tục bị lũ quét và hiện đã bỏ hoang.
Chưa kể, có những công trình cấp nước sinh hoạt mà người dân địa phương thấy không ổn, nhưng vẫn đầu tư xây dựng nên chưa vận hành đã phá bỏ. Đó là công trình tại làng Cát (xã Sơn Bao, Sơn Hà) xây dựng từ năm 2005, với kinh phí 120 triệu đồng, do UBND xã làm chủ đầu tư và hiện tại xã đang đề nghị cho thanh lý thiết bị vì không hoạt động được.
Đặc biệt, công trình hồ chứa nước Thới Lới (huyện đảo Lý Sơn) hoàn thành năm 2012, do Ban Quản lý Dự án Đầu tư Xây dựng Thủy lợi Quảng Ngãi làm chủ đầu tư, hiện nay có nước sinh hoạt nhưng chỉ mới phục vụ nước sản xuất mà hạng mục bể xử lý để lộ cốt thép ra bên ngoài có nguy cơ mục nát.
Cuối năm 2005, UBND tỉnh Quảng Ngãi đã có Quy chế Quản lý đầu tư xây dựng, khai thác, sử dụng các công trình NSHNT, phân cấp về quản lý đầu tư và xây dựng công trình, nhưng chưa quy định cụ thể, đích danh cơ quan chủ quản là ai.
Trên thực tế các địa phương chưa thực hiện đúng quy định phân cấp thẩm quyền, trong đó có 67 công trình phân cấp cho 6 huyện và UBND các huyện này lại giao cho các phòng chuyên môn, UBND xã làm chủ đầu tư, là trái quy định của tỉnh. Huyện Bình Sơn giao cho UBND xã là chủ đầu tư 6 công trình; huyện Đức Phổ giao UBND xã chủ đầu tư 10 công trình; huyện Sơn Hà giao Phòng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn chủ đầu tư 1 công trình, UBND xã làm chủ đầu tư 10 công trình…
Sai phạm nghiêm trọng đầu tiên và quan trọng nhất trong các dự án công trình nước sinh hoạt ở Quảng Ngãi là, hầu hết khi lập dự án không lấy mẫu nước để thí nghiệm theo quy định của Bộ Y tế. Trong giai đoạn thực hiện đầu tư, nhất là đối với các công trình nước tự chảy ở miền núi, vùng cao, nhiều công trình qua khảo sát, thiết kế khẳng định lượng nước đến cung cấp đủ cho số hộ dân theo thiết kế, nhưng khi hoạt động lại bị thiếu nước, nhất là trong mùa nắng. Hầu hết các công trình không có thiết kế cọc mốc dẫn tuyến, hành lang bảo vệ công trình, nên qua thời gian sử dụng bị đất đá vùi lấp, cây cỏ che khuất, không xác định được tuyến ống vận hành và sửa chữa khi đường ống gặp hư hỏng.
Qua thanh tra, đã xác định giá trị khối lượng sai phạm của 107 công trình với tổng số tiền hơn 1,66 tỷ đồng. Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ngãi chỉ đạo xử lý các sai phạm và biện pháp khắc phục đối với các công trình cấp NSHNT. Trong đó, quyết định thu hồi toàn bộ số tiền sai phạm nộp ngân sách. Yêu cầu Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Trung tâm NSHVSMTNT, chủ tịch UBND các huyện, UBND các xã và các đơn vị có liên quan, căn cứ thực trạng và hiện trạng quản lý, sử dụng các công trình cấp NSHNT hiện nay, làm cơ sở thực hiện kiểm điểm, làm rõ trách nhiệm sai phạm ở từng hạng mục, công trình; để có hình thức xử lý cụ thể hoặc đề xuất xử lý đối với từng trường hợp vượt thẩm quyền theo quy định.
Nguyễn Phê
