(Thanh tra) - Rà soát các quy định pháp luật về tổ chức bộ máy chính quyền cơ sở, pháp luật tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo để sửa đổi, bổ sung, thay thế cho phù hợp với thực tiễn là yêu cầu cấp thiết.
Bên cạnh những kết quả đã đạt được, trong quy định pháp luật và thực tiễn thực thi nhiệm vụ tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo hiện vẫn còn không ít khó khăn, vướng mắc. Do đó, rà soát các quy định pháp luật về tổ chức bộ máy chính quyền cơ sở, pháp luật về tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo để sửa đổi, bổ sung, thay thế cho phù hợp với thực tiễn là yêu cầu cấp thiết.
Nhiều chuyên gia đã có những ý kiến tâm huyết, tập trung vào việc hoàn thiện thể chế, xác định rõ chức năng, nhiệm vụ và thẩm quyền giữa các cấp chính quyền, nhất là cấp cơ sở, nơi trực tiếp thực hiện công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo.
Làm rõ chức năng, nhiệm vụ trong tổ chức bộ máy hành chính
Theo TS. Mai Văn Duẩn, cần tiếp tục hoàn thiện quy định tại Nghị định số 150/2025/NĐ-CP đối với tổ chức các cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh và cấp xã, theo hướng bổ sung rõ hơn chức năng, nhiệm vụ liên quan đến công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo.
Cụ thể, khoản 12 Điều 8 nên bổ sung chức năng của Văn phòng UBND cấp tỉnh là:
“Tham mưu, giúp Chủ tịch UBND cấp tỉnh thực hiện nhiệm vụ về tiếp công dân, tiếp nhận xử lý đơn khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh; phối hợp với Thanh tra tỉnh tham mưu Chủ tịch UBND cấp tỉnh thực hiện nhiệm vụ về giải quyết khiếu nại, tố cáo và thanh tra, kiểm tra trong việc thực hiện nhiệm vụ về tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo.”
Tương tự, khoản 1 Điều 15 nên bổ sung chức năng của Văn phòng HĐND và UBND cấp xã, giúp UBND cấp xã thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước về kiểm tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực trong phạm vi quản lý của mình.
Theo TS. Mai Văn Duẩn, “đây là những bổ sung cần thiết để tạo căn cứ pháp lý đầy đủ cho cấp cơ sở thực hiện chức năng, nhiệm vụ một cách chủ động, đồng bộ và thống nhất".
Đồng quan điểm, Ths. Nguyễn Quang Huy, khoa Luật, Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh cho rằng, cấp xã là "tuyến đầu" của bộ máy hành chính. Việc xác định rõ vai trò của Văn phòng HĐND và UBND cấp xã sẽ giúp công tác tiếp dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo đạt hiệu quả thực chất.
Cụ thể hóa cơ chế thực hiện công tác tiếp công dân ở cấp xã
Đối với Luật Tiếp công dân, TS. Mai Văn Duẩn đề nghị bổ sung quy định về việc thành lập Bộ phận hoặc Ban Tiếp công dân cấp xã trực thuộc Văn phòng HĐND và UBND cấp xã. Bộ phận này sẽ giúp chính quyền cơ sở thực hiện hiệu quả hơn nhiệm vụ tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.
Ông cũng đề xuất bổ sung quy định cụ thể về việc tổ chức thực hiện nhiệm vụ tiếp công dân ở cấp xã như quy định hình thức tiếp công dân trực tuyến (tần suất, quy trình, vụ việc...); tiếp công dân đột xuất trực tuyến theo yêu cầu của Chủ tịch UBND tỉnh, Thanh tra Chính phủ; tiếp công dân.
Những điều chỉnh này, theo ông, sẽ giúp công tác tiếp công dân “đi vào thực chất hơn, phù hợp với điều kiện thực tế ở cơ sở và đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số trong quản lý hành chính Nhà nước".
Ở góc nhìn thực tiễn, Ths. Nguyễn Thị Hạnh, Trường Cán bộ thanh tra cho rằng, hiện nay, nhiều xã chưa có cán bộ chuyên trách tiếp công dân, nên việc bố trí bộ phận chuyên môn và quy định rõ trách nhiệm là rất cần thiết. Tuy nhiên, khi sửa luật, cần tính đến chế độ, chính sách và đào tạo bồi dưỡng cho đội ngũ này, tránh hình thức hoặc quá tải cho cán bộ văn phòng xã.
Phân định rõ thẩm quyền giải quyết khiếu nại
Ths. Nguyễn Quang Huy cho rằng, việc xác định rõ và phân cấp hợp lý thẩm quyền giải quyết khiếu nại là yêu cầu cấp bách để tránh tình trạng chồng chéo, đùn đẩy trách nhiệm giữa các cấp. Theo ông, cần hoàn thiện quy định pháp luật theo hướng phân định rành mạch thẩm quyền, đồng thời thiết kế cơ chế rút gọn đối với các vụ việc đơn giản, rõ tình tiết, nhằm bảo đảm tính kịp thời, hiệu quả và đề cao trách nhiệm của chính quyền cấp cơ sở.
Về vấn đề này, TS. Mai Văn Duẩn đề xuất bổ sung thẩm quyền giải quyết khiếu nại cho Thủ trưởng cơ quan thuộc UBND xã, phường và Chủ tịch UBND cấp xã, nhằm bảo đảm nguyên tắc: Cơ quan, cá nhân có quyết định hành chính hoặc hành vi hành chính bị khiếu nại thì có thẩm quyền và trách nhiệm giải quyết khiếu nại lần đầu đối với khiếu nại đó.
Theo đó, Thủ trưởng cơ quan thuộc UBND xã, phường có thẩm quyền giải quyết khiếu nại lần đầu đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính của mình, của cán bộ, công chức do mình quản lý trực tiếp; Chủ tịch UBND xã, phường, thị trấn có thẩm quyền: (1) Giải quyết khiếu nại lần đầu đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính của mình: (2) Giải quyết khiếu nại lần hai đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính của Thủ trưởng cơ quan thuộc UBND xã, phường đã giải quyết lần đầu nhưng còn khiếu nại hoặc khiếu nại lần đầu đã hết thời hạn nhưng chưa được giải quyết.
Làm rõ phạm vi và thẩm quyền giải quyết tố cáo
Đối với Luật Tố cáo, TS. Mai Văn Duẩn đề nghị bổ sung Khoản 3 vào Điều 3 quy định về phạm vi áp dụng như sau: “3. Việc tiếp nhận, giải quyết tố cáo trong Đảng được thực hiện theo Điều lệ Đảng và các quy định của Đảng.”
Quy định này, theo TS. Mai Văn Duẩn, giúp phân định rõ thẩm quyền giải quyết tố cáo đảng viên vi phạm pháp luật trong việc thực hiện nhiệm vụ, công vụ và vi phạm pháp luật về quản lý nhà nước trong các lĩnh vực với tố cáo đảng viên vi phạm điều lệ, cưỡng lĩnh và các quy định của Đảng.
Bên cạnh đó, cần bổ sung nguyên tắc xác định thẩm quyền giải quyết tố cáo đối với Chủ tịch, Phó Chủ tịch UBND cấp xã đã nghỉ hưu hoặc chuyển công tác, đồng thời quy định rõ thẩm quyền của Thủ trưởng cơ quan thuộc UBND xã, phường và Chủ tịch UBND cấp xã trong việc giải quyết tố cáo hành vi vi phạm pháp luật của cán bộ, công chức thuộc quyền quản lý.
Nhất trí với quan điểm này, Ths. Nguyễn Quang Huy cũng cho rằng, việc xác định rõ ràng, thống nhất thẩm quyền giải quyết tố cáo sẽ giúp tăng tính trách nhiệm, minh bạch và liêm chính trong hoạt động công vụ.
Ông nhấn mạnh, pháp luật phải bảo đảm nguyên tắc kiểm soát quyền lực, nhưng cũng cần tạo điều kiện cho cấp cơ sở chủ động xử lý những vi phạm phát sinh sớm, kịp thời, tránh để hình thành điểm nóng.
Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiếp công dân, Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo do Thanh tra Chính phủ chủ trì soạn thảo hiện đang nhận được sự quan tâm của các chuyên gia, các nhà khoa học và đông đảo người dân.
Theo TS. Mai Văn Duẩn, sửa đổi, bổ sung các luật lần này cần đặt trọng tâm vào việc hoàn thiện cơ chế thực thi, không chỉ bảo đảm quyền khiếu nại, tố cáo của công dân, mà còn giúp bộ máy hành chính Nhà nước hoạt động chuyên nghiệp, kỷ cương và vì dân phục vụ.
