(Thanh tra) - Nghị định 141/2025/NĐ-CP đã phân định rõ ràng thẩm quyền giải quyết khiếu nại, tố cáo giữa cấp tỉnh và cấp xã, nhưng thực tế vẫn còn nhiều "điểm nghẽn" cần tháo gỡ trong quá trình triển khai các quy định mới.
Theo quy định của Nghị định số 141/2025/NĐ-CP và Thông tư số 02/2025/TT-TTCP, thẩm quyền giải quyết khiếu nại, tố cáo giữa cấp tỉnh và cấp xã đã được phân định; mô hình tổ chức tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo cấp xã cũng được thiết lập tạo điều kiện thuận lợi cho việc tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo đi vào hoạt động có nề nếp.
Thẩm quyền giải quyết khiếu nại lần đầu của Chủ tịch UBND xã
Theo TS. Mai Văn Duẩn, Phó Trưởng Ban Tiếp công dân tỉnh Bắc Ninh, đối với những vụ việc mới phát sinh, pháp luật hiện nay quy định, Chủ tịch UBND cấp xã có thẩm quyền giải quyết khiếu nại lần đầu đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính của mình, của người đứng đầu cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp xã, của công chức, viên chức do mình quản lý trực tiếp; quyết định hành chính, hành vi hành chính của Chủ tịch UBND cấp huyện, người đứng đầu cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp huyện về vụ việc liên quan đến nội dung đã được phân cấp cho UBND cấp xã sau khi kết thúc chính quyền cấp huyện.
Đối với những vụ việc đã phát sinh và đang giải quyết lần đầu, nếu vụ việc do Chủ tịch UBND cấp huyện, người đứng đầu cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp huyện đang giải quyết khiếu nại lần đầu (liên quan đến nội dung đã được phân cấp cho UBND cấp xã sau khi kết thúc chính quyền cấp huyện) thì Chủ tịch UBND cấp xã tiếp tục giải quyết khiếu nại. Đối với vụ việc khiếu nại liên quan đến từ 2 đơn vị hành chính cấp xã mới hình thành trở lên thì Chủ tịch UBND cấp tỉnh xem xét, giao Chủ tịch UBND một xã chủ trì giải quyết.
Xác định thẩm quyền đối với những vụ việc tố cáo mới phát sinh
Trong giải quyết tố cáo, theo TS. Mai Văn Duẩn, đối với những vụ việc mới phát sinh, việc xác định thẩm quyền giải quyết dựa theo nguyên tắc xác định thẩm quyền của Luật Tố cáo.
Cụ thể, Chủ tịch UBND cấp xã giải quyết tố cáo hành vi vi phạm pháp luật trong việc thực hiện nhiệm vụ, công vụ của người đứng đầu, cấp phó của người đứng đầu cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp xã. Đồng thời, Chủ tịch UBND cấp xã có thẩm quyền giải quyết tố cáo hành vi vi phạm pháp luật công chức, viên chức khác do mình bổ nhiệm, quản lý trực tiếp.
Đối với vụ việc tố cáo do Chủ tịch UBND cấp huyện đang giải quyết thì Chủ tịch UBND cấp xã tiếp tục giải quyết tố cáo đối với công chức, viên chức được điều động về cơ quan chuyên môn thuộc UBND xã. "Tức là không phân biệt người tố cáo đó giữ vụ trí nào trước khi sắp xếp, nếu sau khi sắp xếp được điều động về làm việc tại các cơ quan chuyên môn (từ Trưởng phòng/đơn vị, Phó trưởng phòng/đơn vị, chuyên viên) đều thuộc thẩm quyền giải quyết của Chủ tịch UBND xã", TS Duẩn phân tích.
Còn đối với vụ việc do Ban tiếp công dân cấp huyện tham mưu Chủ tịch UBND cấp huyện đang chỉ đạo thực hiện kết luận của Chủ tịch UBND cấp huyện, của Chủ tịch UBND cấp tỉnh thì Chủ tịch UBND cấp xã nơi có công dân khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh tiếp tục thực hiện.
Cấp xã còn "lúng túng"
Việc phân định thẩm quyền giải quyết khiếu nại, tố cáo trong các văn bản pháp luật hiện hành đã khá rõ ràng. Về cơ bản vẫn dựa theo nguyên tắc xác định thẩm quyền mà Luật Tiếp công dân, Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo đã quy định, Nghị định số 141/2025/ NĐ-CP phân định rõ thêm thẩm quyền giải quyết của cấp tỉnh, cấp xã đối với phần công việc của cấp huyện đã, đang và chưa giải quyết. Song thực tế, khi thực hiện chính quyền 2 cấp đã vẫn có những khó khăn nhất định.
Theo phân tích của TS. Mai Văn Duẩn, khi chính quyền cấp huyện không còn, việc quy định Chủ tịch UBND cấp xã giải quyết khiếu nại lần đầu đối với quyết định, hành vi hành chính của Chủ tịch UBND cấp huyện trước đây (như thu hồi đất, thu hồi giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, cưỡng chế giải phóng mặt bằng…) trên thực tế có không ít khó khăn.
"Khó khăn không chỉ ở việc xác định thẩm quyền (xã nào giải quyết, nơi có đất hay nơi có người khiếu nại), mà còn ở tính chất, quy mô, mức độ phức tạp của vụ việc, đôi khi vượt quá năng lực và thẩm quyền thông thường của cấp xã", TS. Duẩn nhấn mạnh.
Tương tự, đối với việc giải quyết tố cáo, sau khi tổ chức lại chính quyền địa phương 2 cấp, thực tế phát sinh nhiều trường hợp khó xác định ai có thẩm quyền giải quyết tố cáo, nhất là khi người bị tố cáo đã nghỉ hưu hoặc chuyển sang cơ quan khác (Đảng, Mặt trận, HĐND…), hiện chưa có quy định cụ thể hoặc sự thống nhất về thẩm quyền giải quyết.
TS. Mai Văn Duẩn nhận định, "những khó khăn, vướng mắc này cần được sớm khắc phục trong thời gian tới để hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo ở cơ sở hiệu quả hơn".
