Ảnh: Quỳnh An

Trả lời:

Luật Thanh tra năm 2025, được Quốc hội thông qua tại kỳ họp thứ 9 và chính thức có hiệu lực từ ngày 1/7/2025, được đánh giá là một bước tiến quan trọng trong cải cách hoạt động thanh tra Nhà nước. Một trong những điểm nổi bật của luật mới là việc tăng cường tính độc lập và trách nhiệm của thanh tra viên - những người trực tiếp thực hiện nhiệm vụ thanh tra, phát hiện sai phạm, góp phần giữ vững kỷ cương pháp luật và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.

Tăng cường tính độc lập của thanh tra viên

Tính độc lập trong hoạt động của thanh tra viên được thể hiện trước hết ở tiêu chuẩn bổ nhiệm và quy định rõ ràng về ngạch bậc. Điều 8 của Luật quy định rõ điều kiện bổ nhiệm vào các ngạch thanh tra viên, thanh tra viên chính và thanh tra viên cao cấp. Theo đó, người được bổ nhiệm phải là công chức, sĩ quan trong lực lượng vũ trang Nhân dân hoặc ngành cơ yếu, có phẩm chất chính trị, đạo đức tốt, am hiểu pháp luật và có trình độ chuyên môn nghiệp vụ phù hợp. Quy định này nhằm bảo đảm thanh tra viên có đủ năng lực và bản lĩnh để thực hiện nhiệm vụ một cách độc lập, không bị chi phối bởi các yếu tố bên ngoài.

Một điểm đột phá trong việc bảo vệ tính độc lập của thanh tra viên là quy định tại khoản 2, Điều 23 của Luật. Theo đó, thanh tra viên trong đoàn thanh tra có quyền bảo lưu ý kiến về nội dung kết luận nếu không đồng tình với dự thảo kết luận chung. Đây là một cơ chế pháp lý quan trọng, bảo đảm cho thanh tra viên được phát biểu ý kiến độc lập và không bị ràng buộc bởi áp lực từ cấp trên hay từ người đứng đầu đoàn thanh tra. Việc bảo lưu ý kiến còn là cơ sở để xem xét trách nhiệm nếu sau này xảy ra sai sót trong kết luận thanh tra.

Ngoài ra, Luật Thanh tra năm 2025 cũng nghiêm cấm mọi hành vi can thiệp trái pháp luật vào hoạt động thanh tra. Điều 6 của Luật liệt kê rõ các hành vi bị cấm, trong đó có việc “can thiệp trái pháp luật vào hoạt động thanh tra; ép buộc thanh tra viên, đoàn thanh tra kết luận sai sự thật; cung cấp, tiết lộ thông tin không đúng quy định”. Quy định này góp phần tạo hành lang pháp lý vững chắc cho thanh tra viên yên tâm làm việc độc lập, khách quan.

Trách nhiệm của thanh tra viên được nâng cao

Song song với việc trao quyền, Luật Thanh tra 2025 cũng siết chặt trách nhiệm của thanh tra viên. Khoản 5, Điều 8 nêu rõ: “Thanh tra viên phải tuân thủ pháp luật, chịu trách nhiệm trước thủ trưởng cơ quan quản lý trực tiếp và trước pháp luật về việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của mình”. Điều này đồng nghĩa với việc nếu thanh tra viên cố tình làm sai, bao che sai phạm hoặc thiếu trung thực trong báo cáo, họ có thể bị xử lý kỷ luật, thậm chí bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Luật cũng tăng cường cơ chế giám sát đối với hoạt động của thanh tra viên. Khái niệm “giám sát hoạt động của đoàn thanh tra” được quy định tại khoản 12, Điều 2, bao gồm cả việc theo dõi, đánh giá việc chấp hành kỷ luật, đạo đức công vụ và tính minh bạch của các thành viên trong đoàn. Bên cạnh đó, theo Điều 51, quy trình thẩm định dự thảo kết luận thanh tra và việc cho phép đối tượng thanh tra khiếu nại, tố cáo hành vi của thanh tra viên cũng góp phần nâng cao tính minh bạch, giảm thiểu lạm quyền và tăng cường trách nhiệm giải trình.

Ngoài ra, một trong những điểm nhấn của Luật là quy định rõ việc xử lý vi phạm đối với thanh tra viên. Điều 6 quy định chi tiết các hành vi bị cấm như lợi dụng chức vụ, quyền hạn để vụ lợi; cản trở hoạt động bình thường của cơ quan, tổ chức; không chuyển hồ sơ có dấu hiệu tội phạm sang cơ quan điều tra; tiết lộ thông tin liên quan đến đối tượng thanh tra khi chưa có kết luận chính thức... Những hành vi này nếu xảy ra sẽ bị xử lý nghiêm theo quy định pháp luật.

Kết luận

Có thể khẳng định, Luật Thanh tra năm 2025 đã có những điều chỉnh mang tính hệ thống và tiến bộ nhằm nâng cao chất lượng hoạt động thanh tra. Việc tăng cường tính độc lập và trách nhiệm của thanh tra viên không chỉ là yêu cầu của công cuộc cải cách hành chính, mà còn là điều kiện tiên quyết để bảo đảm hiệu lực, hiệu quả của công tác thanh tra trong thực tiễn. Những quy định mới này kỳ vọng sẽ góp phần xây dựng đội ngũ thanh tra viên chuyên nghiệp, liêm chính, đủ bản lĩnh để thực thi nhiệm vụ trong bối cảnh ngày càng phức tạp của công cuộc phòng, chống tham nhũng và tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa.