(Thanh tra) - Theo quy định mới, cấp xã không bắt buộc thành lập ban tiếp công dân. Chủ tịch UBND xã được quyền chủ động phân công đơn vị hoặc công chức đảm nhiệm, miễn là bảo đảm đúng quy định của Luật Tiếp công dân, Nghị định 141/2025/NĐ-CP và Thông tư 02/2025/TT-TTCP. Điều quan trọng là tổ chức khoa học, gắn trách nhiệm cá nhân, đảm bảo điều kiện vật chất và ứng dụng công nghệ để nâng cao hiệu quả tiếp công dân ngay từ cơ sở.
Căn cứ Nghị định 141/2025/NĐ-CP ngày 12/6/2025 của Chính phủ, tại Khoản 3, Điều 3 quy định: “Việc tiếp công dân ở cấp xã sau sắp xếp được thực hiện theo quy định tại Điều 15 Luật Tiếp công dân, Khoản 2 Điều này và các quy định pháp luật liên quan. Chủ tịch UBND cấp xã phân công đơn vị, công chức có chuyên môn phù hợp thực hiện các nhiệm vụ tiếp công dân...”.
Cùng với đó, tại Khoản 1 và Khoản 2, Điều 3, Thông tư 02/2025/TT-TTCP ngày 26/6/2025 của Thanh tra Chính phủ quy định:
Khoản 1: Chủ tịch UBND cấp xã chịu trách nhiệm chỉ đạo, tổ chức công tác tiếp công dân theo quy định tại Điều 3 Nghị định 141/2025/NĐ-CP và các quy định pháp luật liên quan.
Khoản 2: Văn phòng Hội đồng Nhân dân (HĐND) và UBND cấp xã hỗ trợ Chủ tịch UBND cấp xã thực hiện một số nhiệm vụ tiếp công dân.
Tuy nhiên, các quy định trên không nêu rõ cấp xã có bắt buộc thành lập ban tiếp công dân hoặc bộ phận tiếp công dân hay không. Sau khi mô hình chính quyền địa phương hai cấp chính thức vận hành từ ngày 1/7/2025, nhiều địa phương băn khoăn liệu cấp xã có cần thành lập ban tiếp công dân để đảm bảo tổ chức bộ máy và hiệu quả giải quyết khiếu nại, tố cáo tại cơ sở hay không.
Đề nghị cơ quan chức năng hướng dẫn cụ thể về việc tổ chức công tác tiếp công dân tại cấp xã, bao gồm việc có cần thành lập ban hoặc bộ phận tiếp công dân hay không, và các bước triển khai để đảm bảo thực hiện đúng quy định pháp luật.
Quy định pháp luật hiện hành
Căn cứ Nghị định số 141/2025/NĐ-CP ngày 12/6/2025 của Chính phủ và Thông tư số 02/2025/TT-TTCP ngày 25/6/2025 của Thanh tra Chính phủ:
• Khoản 3, Điều 3 Nghị định 141/2025/NĐ-CP quy định: Việc tiếp công dân ở cấp xã thực hiện theo Điều 15 Luật Tiếp công dân và các quy định có liên quan. Chủ tịch UBND cấp xã phân công đơn vị hoặc công chức có chuyên môn phù hợp thực hiện nhiệm vụ tiếp công dân, xử lý đơn thư, giải quyết khiếu nại, tố cáo.
• Khoản 1 và khoản 2, Điều 3 Thông tư 02/2025/TT-TTCP xác định: Chủ tịch UBND cấp xã chịu trách nhiệm chỉ đạo, tổ chức công tác tiếp công dân; Văn phòng HĐND&UBND cấp xã giúp Chủ tịch UBND xã thực hiện một số nhiệm vụ được giao.
Điểm đáng chú ý là không có quy định bắt buộc cấp xã phải thành lập ban tiếp công dân hoặc tổ chức độc lập tương tự.
Vì sao chưa bắt buộc lập ban tiếp công dân cấp xã?
Trước đây, một số xã, phường từng lập tổ hoặc bộ phận tiếp công dân để chuyên trách. Tuy nhiên, chủ trương hiện nay là tinh gọn bộ máy, giảm đầu mối trung gian theo Nghị quyết 18-NQ/TW và các nghị quyết của Quốc hội về sắp xếp đơn vị hành chính. Ngoài ra, Luật Tiếp công dân cũng chưa quy định yêu cầu bắt buộc thành lập ban tiếp công dân cấp xã.
Nếu duy trì một ban hoặc tổ riêng ở cấp xã sẽ làm tăng biên chế, phát sinh thêm thủ tục mà chưa chắc nâng cao hiệu quả. Thay vào đó, pháp luật giao quyền chủ động cho Chủ tịch UBND xã trong việc lựa chọn, phân công bộ phận hoặc cá nhân phụ trách, bảo đảm phù hợp đặc thù từng địa phương.
Tổ chức thực hiện thế nào cho đúng?
Để triển khai đúng quy định và bảo đảm chất lượng tiếp công dân, cấp xã cần:
1. Ban hành quyết định phân công cụ thể: Chủ tịch UBND xã giao cho công chức văn phòng hoặc cán bộ chuyên môn phù hợp đảm nhận nhiệm vụ tiếp công dân.
2. Quy định rõ trách nhiệm cá nhân: Công chức được giao nhiệm vụ phải chịu trách nhiệm tiếp nhận, ghi sổ, tham mưu xử lý đơn thư, lập báo cáo định kỳ gửi cấp trên.
3. Bố trí phòng tiếp công dân riêng biệt: Đảm bảo điều kiện vật chất tối thiểu như bàn ghế, máy tính, tủ hồ sơ… để phục vụ công tác.
4. Bảo đảm lịch tiếp công dân hợp lý: Trước mắt, Chủ tịch UBND xã trực tiếp tiếp công dân tại trụ sở UBND cấp xã ít nhất 1 ngày/1 tuần và thực hiện việc tiếp công dân đột xuất trong các trường hợp quy định theo khoản 2, Điều 15 Luật Tiếp công dân 2013.
Tránh tình trạng hình thức
Nếu không phân công rõ ràng, công tác tiếp công dân dễ rơi vào hình thức, bị động. Để khắc phục, cần:
• Tập huấn, bồi dưỡng kỹ năng tiếp công dân và xử lý đơn thư cho công chức được giao nhiệm vụ.
• Ứng dụng phần mềm báo cáo trực tuyến để đồng bộ dữ liệu từ xã lên tỉnh và Trung ương.
• Tăng cường giám sát, kiểm tra định kỳ của Thanh tra tỉnh, UBND tỉnh để bảo đảm hoạt động tiếp công dân ở cơ sở thực chất, hiệu quả.
Cần hướng dẫn thống nhất
Thực tế hiện nay, mỗi địa phương đang áp dụng cách tổ chức khác nhau. Để tránh chồng chéo, Thanh tra Chính phủ cần:
• Ban hành hướng dẫn thống nhất trên toàn quốc về tổ chức bộ phận tiếp công dân cấp xã.
• Khuyến khích lồng ghép hoạt động tiếp công dân với công tác hòa giải ở cơ sở nhằm giảm khiếu kiện vượt cấp.
Như vậy, theo quy định mới, cấp xã không bắt buộc thành lập ban tiếp công dân. Chủ tịch UBND xã được quyền chủ động phân công đơn vị hoặc công chức đảm nhiệm, miễn là bảo đảm đúng quy định của Luật Tiếp công dân, Nghị định 141/2025/NĐ-CP và Thông tư 02/2025/TT-TTCP. Điều quan trọng là tổ chức khoa học, gắn trách nhiệm cá nhân, đảm bảo điều kiện vật chất và ứng dụng công nghệ để nâng cao hiệu quả tiếp công dân ngay từ cơ sở.
