Tổng Thanh tra Chính phủ Lê Minh Khái. Ảnh: HG

Giải trình làm rõ việc thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý, sử dụng vốn NN tại DN và cổ phần hóa DNNN, Tổng Thanh tra cho hay, giai đoạn từ năm 2011 - 2016, Thanh tra Chính phủ ban hành kết luận 19 cuộc thanh tra tại các tập đoàn, tổng công ty NN.

Báo cáo tài chính không trung thực… hậu quả khó lường

Từ kết quả thanh tra, ông Lê Minh Khái nhận định, những hạn chế, tồn tại, xuất phát từ báo cáo tài chính của DN tại thời điểm báo cáo thường chưa trung thực, chưa chính xác, không phản ánh đúng vốn, tài sản NN.

“Người ta quan niệm, báo cáo này phản ánh tình hình sức khỏe của DN tại thời điểm đó”, Tổng Thanh tra nói, nếu báo cáo không trung thực, không đẩy đủ, khi công khai sẽ gây ra “hậu quả khó lường”, đặc biệt là với các nhà đầu tư, các nhà quản lý.

Tư lệnh ngành Thanh tra cho hay, để làm báo cáo tài chính có nhiều người tham gia, từ tài chính kế toán, đến giám đốc, tổng giám đốc, và cuối cùng là hội đồng quản trị, hội đồng thành viên thông qua công bố. Nếu báo cáo sai, phát hiện sớm sẽ tốt.

“Tuy nhiên, nhiều trường hợp không được phát hiện, do đó khi phát hiện, xử lý thông tin trên báo cáo tài chính hết sức nguy hiểm, phức tạp. Chúng tôi nghĩ rằng, DN bị bệnh rồi, bác sỹ không chuẩn đoán được, không phát hiện được, không bóc tách được những loại bệnh và không có đơn thuốc thì bệnh càng ngày càng nặng và đi đến phá sản là điều đương nhiên”, Tổng Thanh tra nhấn mạnh.

Dấu lỗ, tránh trách nhiệm

Phân tích rõ hơn, theo Tổng Thanh tra, có 2 trường hợp dẫn đến báo cáo tài chính không chính xác, trung thực. Đầu tiên, là một số DN làm tốt với mong muốn thận trọng muốn giữ lại vốn, tài sản để làm nguồn phòng khi rủi ro cho năm tiếp theo.

Thứ hai, là những DN thua lỗ, làm thất thoát tài sản, vốn NN nên thường cố tình tạo ra khoảng có lợi, không có thật để che dấu nhằm tránh trách nhiệm, cũng như tiếp tục tìm cơ hội để khắc phục. “Cái này là đa số”, Tổng Thanh tra nói.

Ông cũng chỉ ra, một số ít cán bộ hoạt động trong ngành tài chính, kế toán chuyên môn hạn chế, đạo đức nghề nghiệp chưa trong sáng khi làm báo cáo tài chính. Trong khi, hội nghề nghiệp kế toán, kiểm toán chưa giám sát được, chưa có chế tài, xử ý nghiêm nên sai sót, hạn chế tiếp tục diễn ra. Cơ quan thanh tra, kiểm tra cũng chưa làm hết trách nhiệm.

Cũng theo Tổng Thanh tra, các sai phạm lớn nhất là sai về hạch toán thu, chi, chi phí, nộp thuế thay thủ tục đầu tư, mua sắm tài sản công, đầu tư  ngoài ngành.

"Rồi sử dụng vốn không hợp lý, vốn ngắn hạn thì sử dụng dài hạn, vốn dài hạn đem sử dụng trong ngắn hạn…, làm cho tình hình tài chính phức tạp", ông Khái chỉ ra.

Cần có cơ chế khuyến khích làm tốt

Thời gian tới, bên cạnh chủ trương sắp xếp DNNN, quản lý, sử dụng vốn NN mà Trung ương, QH, Chính phủ đã đề ra, Tổng Thanh tra đề nghị, tăng cường hoạt động, hiệu lực, hiệu quả của hội nghề nghiệp, đặc biệt là hội kiểm toán, kế toán trong việc xử lý trách nhiệm đạo đức nghề nghiệp.

Cùng với đó, tăng cường thanh tra, kiểm tra, kiểm toán; có cơ chế động viên, khuyến khích cho lãnh đạo DN, đặc biệt là tổng giám đốc khi điều hành, quản lý sử dụng vốn, tổ chức kinh doanh làm có lãi hơn mức bình thường.

“Sai thì xử lý trách nhiệm, nhưng làm ra phần hơn, chúng ta không có thái độ rõ ràng mà đánh đồng thì sẽ không khuyến khích”, Tổng Thanh tra nói.

Còn về cổ phần hóa, xác định giá trị DN, theo Tổng Thanh tra có hai yếu tố rất đáng quan tâm, là giá trị tiền thuê đất và quyền sử dụng đất.

“Khi cổ phần hóa, phương án sắp xếp xử lý, sử dụng nhà, đất chuyển đổi, chúng ta thực hiện không nghiêm”, Tổng Than tra nêu, nếu thuê hàng năm thì không có giá trị hình thành, nhưng thuê 50 năm thì giá trị rất lớn… Cho nên, cần quan tâm đến vấn đề này.

Hương Giang