(Thanh tra) - Tại hội thảo góp ý dự thảo Nghị định của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong một số lĩnh vực, đại biểu nêu thực tế, khi phát hiện hành vi vi phạm trong quá trình thanh tra, do không có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính nên cán bộ thanh tra không rõ khi nào và theo hình thức nào cần chuyển hồ sơ, biên bản hay chờ kết luận thanh tra có kiến nghị xử phạt mới thực hiện chuyển người có thẩm quyền xử phạt.
Sáng 19/11, Bộ Tư pháp tổ chức hội thảo lấy ý kiến đối với Dự thảo Nghị định của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong một số lĩnh vực như bổ trợ tư pháp; hành chính tư pháp; hôn nhân và gia đình; thi hành án dân sự; phá sản doanh nghiệp, hợp tác xã. Việc xây dựng Dự thảo Nghị định nằm trong kế hoạch triển khai thi hành Luật sửa đổi, bổ sung một số điều Xử lý vi phạm hành chính năm 2025.
Phát biểu tại hội thảo, ông Hồ Quang Huy, Cục trưởng Cục Kiểm tra văn bản và quản lý xử lý vi phạm hành chính nhấn mạnh, việc xây dựng Nghị định thay thế Nghị định số 82/2020/NĐ-CP là yêu cầu tất yếu trong quá trình hoàn thiện pháp luật về bổ trợ tư pháp, hành chính tư pháp, hôn nhân và gia đình; thi hành án dân sự; phá sản doanh nghiệp, hợp tác xã. Dự thảo Nghị định đã được Bộ Tư pháp giao Cục Kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật chủ trì nghiên cứu, xây dựng, do liên quan trực tiếp đến nhiều chủ thể, đặc biệt là các tổ chức hành nghề. Ông đề nghị các đại biểu nghiên cứu kỹ dự thảo, thẳng thắn nêu ý kiến, phản ánh những khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn để cơ quan soạn thảo tiếp thu, hoàn thiện.
Theo ông Nguyễn Hoàng Việt, Trưởng phòng Quản lý xử lý vi phạm hành chính, sau hơn 5 năm áp dụng, nhiều quy định của Nghị định số 82/2020/NĐ-CP đã bộc lộ bất cập, như phát sinh hành vi vi phạm mới, quy định chưa rõ ràng, cách hiểu khác nhau và mức phạt chưa tương xứng.
Bên cạnh đó, thời gian qua, hàng loạt luật, nghị định liên quan đã được thay đổi trong quá trình sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy Nhà nước, dẫn tới thay đổi về chức năng, nhiệm vụ và thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính. Trong đó, việc ban hành Luật Thanh tra năm 2025 và các luật sửa đổi trong lĩnh vực bổ trợ tư pháp, hành chính tư pháp, đấu giá, công chứng, quốc tịch… đã làm thay đổi thẩm quyền, chức danh xử phạt, đòi hỏi phải rà soát và chỉnh sửa toàn diện. Vì vậy, việc ban hành nghị định thay thế là yêu cầu khách quan, cấp thiết nhằm bảo đảm sự đồng bộ, thống nhất và hiệu lực của hệ thống pháp luật.
Dự thảo Nghị định được xây dựng với 9 chương, 96 điều. Trong đó, quy định rõ hành vi vi phạm, hình thức và mức xử phạt trong từng lĩnh vực: bổ trợ tư pháp, hành chính tư pháp, hôn nhân và gia đình, thi hành án dân sự, phá sản doanh nghiệp, hợp tác xã và một số hành vi vi phạm khác. Đồng thời, quy định thẩm quyền lập biên bản và xử phạt vi phạm hành chính.
“Dự thảo Nghị định được hoàn thiện trên cơ sở bám sát các luật mới được sửa đổi, bổ sung, bảo đảm đồng bộ, thống nhất và khả thi trong tổ chức thực hiện’’, ông Việt cho biết.
Cũng theo ông Việt, về thẩm quyền xử phạt, dự thảo quy định phân định rõ giữa cơ quan Trung ương và địa phương. Ở địa phương chỉ có trưởng đoàn kiểm tra nhưng không có thẩm quyền xử phạt. Trong khi đó, tại bộ và cơ quan ngang bộ, các đoàn kiểm tra vừa có thẩm quyền kiểm tra vừa có thẩm quyền xử phạt. Ví dụ, đoàn kiểm tra do các cục chuyên môn thành lập (như Cục Bổ trợ tư pháp, Cục Hành chính tư pháp, Cục Phổ biến giáo dục pháp luật, Trợ giúp pháp lý, Đăng ký giao dịch bảo đảm…), sẽ có thẩm quyền xử phạt theo phạm vi quản lý Nhà nước của cục. Đồng thời, dự thảo cũng bổ sung thẩm quyền xử phạt đối với trưởng đoàn kiểm tra do Bộ trưởng Bộ Tư pháp thành lập (dành cho các tổ chức được giao nhiệm vụ kiểm tra trong phạm vi quản lý nhà nước của bộ).
Theo bà Tạ Thị Tài, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Thanh tra Chính phủ, hiện nay nhiều cơ quan thanh tra cấp tỉnh khi tiến hành thanh tra còn băn khoăn về quy trình xử lý vi phạm hành chính. Cụ thể, khi phát hiện hành vi vi phạm trong quá trình thanh tra, do không có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính nên cán bộ thanh tra không rõ khi nào và theo hình thức nào cần chuyển hồ sơ, biên bản hay chờ kết luận thanh tra có kiến nghị xử phạt mới thực hiện chuyển người có thẩm quyền xử phạt.
Bà Tài cho biết, nếu chờ đến khi ban hành kết luận thanh tra mới kiến nghị xử phạt, việc xử lý sẽ không đảm bảo nguyên tắc kịp thời theo quy định của Luật Xử lý vi phạm hành chính, đặc biệt với những vi phạm tại thời điểm phát hiện thì đang trong thời hiệu xử phạt nhưng đến thời điểm ban hành kết luận thanh tra thì hết thời hiệu xử phạt.
Bà Tài cho rằng, nội dung này cần được xem xét trong dự thảo Nghị định, bởi theo Luật Thanh tra 2025, Luật Xử lý vi phạm hành chính, thanh tra tỉnh không có thẩm quyền xử phạt hành chính, nhưng thẩm quyền lập biên bản vi phạm hành chính được giao Chính phủ quy định. Do đó, cơ quan soạn thảo nên xem xét, cân nhắc bổ sung quy định để vừa đảm bảo tính pháp lý, vừa sát với thực tiễn thanh tra.
Hiện nay, Bộ Tư pháp dự kiến giao nhiệm vụ kiểm tra đối với một số lĩnh vực (phổ biến, giáo dục pháp luật, trợ giúp pháp lý, giao dịch bảo đảm, bồi thường Nhà nước, hôn nhân và gia đình, hợp tác quốc tế và cải cách tư pháp) cho Văn phòng Bộ. Trên cơ sở đó, dự thảo Nghị định sẽ quy định thẩm quyền xử phạt của Chánh Văn phòng Bộ đối với các hành vi vi phạm hành chính trong các lĩnh vực nói trên.
Theo ý kiến của ông Lã Hoàng Hưng, đại diện Sở Tư pháp Hà Nội, vai trò của văn phòng trong công tác tiếp công dân và xử lý đơn thư là hết sức quan trọng. Thực tế cho thấy, dù các đơn vị chuyên môn thực hiện tốt nhiệm vụ thì văn phòng vẫn giữ vai trò tổng hợp, tham mưu; còn trong nhiều trường hợp hồ sơ không được giải quyết đến nơi đến chốn, công dân có thể tiếp tục khiếu nại hoặc gửi đơn tố cáo trực tiếp lên giám đốc sở, thậm chí Bộ trưởng. Vì vậy, cần có một bộ phận độc lập, khách quan để tham mưu, giám sát, đôn đốc, hỗ trợ lãnh đạo trong tiếp công dân và xử lý các vụ việc phát sinh.
Ông cũng đồng tình với việc bổ sung thẩm quyền xử phạt của chủ tịch UBND cấp xã. Theo ông, khối lượng hồ sơ hành chính tư pháp ở địa phương hàng năm rất lớn, như Hà Nội là hơn 300.000 hồ sơ mỗi năm, nên không thể dồn toàn bộ trách nhiệm lên chủ tịch UBND cấp tỉnh. Những vi phạm đơn giản cần được phân cấp cho cấp xã hoặc giám đốc sở xử lý để tránh quá tải và bảo đảm hiệu quả quản lý.
Kết thúc hội thảo, ông Hồ Quang Huy, Cục trưởng Cục Kiểm tra văn bản và quản lý xử lý vi phạm hành chính một lần nữa nhấn mạnh, Nghị định tác động trực tiếp đến rất nhiều đối tượng, vì vậy cần rà soát kỹ lưỡng. Việc hoàn thiện dự thảo không chỉ nhằm tăng cường hiệu quả quản lý Nhà nước mà còn tạo không gian pháp lý rõ ràng, thuận lợi để các đơn vị và tổ chức hành nghề hoạt động hiệu quả.
Tăng mức xử phạt hành vi “ngoại tình”: Đủ răn đe hay vẫn còn “kẽ hở”?
Dự thảo Nghị định cũng dự kiến nâng mức xử phạt từ 3 - 5 triệu đồng lên 5 - 10 triệu đồng đối với các hành vi kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng với người đã có gia đình, kết hôn giữa các quan hệ nuôi dưỡng, gia đình cận kề và cản trở quyền kết hôn.
Mức xử phạt áp dụng cho các hành vi như: (1) Người đang có vợ/chồng kết hôn với người khác, hoặc người chưa có vợ/chồng mà biết rõ đối phương đã có gia đình vẫn kết hôn; (2) Người đang có vợ/chồng chung sống như vợ chồng với người khác; (3) Người chưa có vợ/chồng chung sống với người biết rõ đang có gia đình; (4) Kết hôn hoặc chung sống như vợ chồng giữa các quan hệ nuôi dưỡng hoặc quan hệ gia đình cận kề (cha mẹ nuôi - con nuôi, cha chồng - con dâu, mẹ vợ - con rể, cha dượng/mẹ kế - con riêng của vợ/chồng); (5) Cản trở việc kết hôn, yêu sách tài sản hoặc quyền lợi trong hôn nhân.
Luật sư Nguyễn Thanh Điệp (Đoàn Luật sư TP Hải Phòng) nhận định: “Hành vi chung sống trái pháp luật không chỉ là vấn đề đạo đức mà còn là vi phạm pháp luật. Tuy nhiên, về khía cạnh tài chính, mức phạt từ 5 - 10 triệu đồng chưa thật sự cao so với thu nhập trung bình của nhiều người, nên tác dụng răn đe chưa phải tuyệt đối”.
Ông Điệp lưu ý, mức phạt tiền chỉ là một phần của cơ chế răn đe. Để đạt hiệu quả, pháp luật cần kết hợp với các biện pháp khác như tư vấn, hòa giải hoặc khuyến khích bồi thường thiệt hại về tinh thần và tài sản.
