(Thanh tra) - Dự thảo luật quy định về phát triển, quản lý hoạt động thương mại điện tử (livestream bán hàng, dịch vụ logistics, review...), bao gồm, các hành vi bị cấm, giải quyết tranh chấp, thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm, đang được Bộ Công Thương báo cáo Chính phủ và lấy ý kiến rộng rãi.
Theo Bộ Công Thương, thương mại điện tử (TMĐT) Việt Nam đứng thứ 3 Đông Nam Á về quy mô năm 2024 và từng xếp thứ 5 thế giới về tốc độ tăng trưởng năm 2022. Thị trường B2C tăng từ 2,97 tỷ USD (2014) lên 25 tỷ USD (2024), đóng góp 10% doanh thu tiêu dùng cả nước.
TMĐT thu hút đầu tư nước ngoài, mở rộng lựa chọn cho người tiêu dùng Việt Nam. Các doanh nghiệp nhỏ và vừa đã tận dụng nền tảng số để phát triển kênh phân phối, đưa hàng hóa trong nước vươn ra thị trường toàn cầu.
Quan hệ pháp luật trong lĩnh vực TMĐT hiện đang được điều chỉnh bởi nhiều văn bản thuộc các ngành luật khác nhau như Luật Thương mại, Luật Giao dịch điện tử, Luật An toàn thông tin mạng và Luật An ninh mạng.
Tuy nhiên, theo Bộ Công Thương, các quy định hiện hành trong các luật chung hiện nay không đủ chi tiết, cụ thể để xử lý các vấn đề đặc thù, phức tạp của TMĐT.
Hiện nay, văn bản quy phạm pháp luật cao nhất đang điều chỉnh hoạt động TMĐT, bao gồm các hành vi bị cấm, là Nghị định số 52/2013/NĐ-CP (sửa đổi bởi Nghị định 85/2021/NĐ-CP), trong khi theo Hiến pháp 2013 và Bộ luật Dân sự 2015, quyền công dân và quyền dân sự chỉ có thể bị hạn chế bằng luật.
Do đó, việc ban hành Luật TMĐT để phù hợp với hệ thống pháp luật hiện hành là cần thiết.
Ngoài ra, các nghị định về TMĐT hiện chưa đồng bộ với các luật chuyên ngành như Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, Luật Quản lý thuế, Luật Sở hữu trí tuệ… Việc xây dựng Luật TMĐT sẽ giúp điều chỉnh thống nhất, tránh chồng chéo và đảm bảo tính hợp hiến, hợp pháp trong quản lý lĩnh vực này.
Dự thảo Luật được Bộ Công Thương trình Chính phủ, lấy ý kiến rộng rãi gồm 7 Chương, 55 Điều với các nội dung cơ bản như: Mục tiêu và phạm vi điều chỉnh; Giao kết và thực hiện hợp đồng; Các mô hình nền tảng và điều kiện hoạt động; Phát triển và dịch vụ hỗ trợ; Quản lý dữ liệu và nền tảng số; Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và giải quyết tranh chấp; Quản lý Nhà nước.
Trong đó, nội dung quản lý Nhà nước về TMĐT bao gồm thanh tra, kiểm tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm pháp luật về TMĐT.
Về thanh tra, kiểm tra trong TMĐT, dự thảo luật quy định, tổ chức có hoạt động TMĐT chịu sự kiểm tra của Bộ Công Thương, Sở Công Thương các tỉnh, thành phố và các cơ quan quản lý Nhà nước có liên quan theo quy định của pháp luật. Hoạt động thanh tra TMĐT theo pháp luật về thanh tra.
Dự thảo Luật đã liệt kê khá chi tiết những hành vi bị cấm, gồm:
1. Lợi dụng danh nghĩa hoạt động TMĐT để huy động vốn trái phép từ các tổ chức, cá nhân khác.
2. Thực hiện các hành vi lừa đảo, lừa dối khách hàng trên nền tảng TMĐT.
3. Có hành vi gian dối hoặc cố ý cung cấp thông tin sai sự thật khi thực hiện các thủ tục hành chính hoặc khi cung cấp thông tin cho cơ quan quản lý Nhà nước.
4. Lợi dụng hoạt động TMĐT để kinh doanh theo phương thức đa cấp nhưng chưa được cấp giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp theo quy định của pháp luật.
5. Kinh doanh hoặc tạo điều kiện cho người khác kinh doanh hàng hoá, dịch vụ thuộc ngành, nghề cấm đầu tư kinh doanh, hàng giả, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, hàng nhập lậu, hàng hoá không rõ nguồn gốc, xuất xứ, hàng hoá quá hạn sử dụng, hàng hoá vi phạm quy định của pháp luật về chất lượng sản phẩm, hàng hoá và các quy định pháp luật khác.
6. Tham gia hoạt động TMĐT trên nền tảng TMĐT chưa đáp ứng điều kiện hoạt động tại Việt Nam.
7. Vận hành nền tảng TMĐT khi chưa hoàn thành các thủ tục pháp lý với cơ quan quản lý Nhà nước.
8. Ép buộc hoặc ngăn cản người dùng đăng ký sử dụng hoặc sử dụng nền tảng TMĐT khác như là điều kiện bắt buộc để sử dụng dịch vụ.
9. Sử dụng các thuật toán hoặc biện pháp để hạn chế hoặc ưu tiên việc hiển thị sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ của các tổ chức, cá nhân kinh doanh mà không công khai tiêu chí lựa chọn.
10. Sử dụng biện pháp để ngăn hiển thị hoặc hiển thị không trung thực kết quả phản hồi, đánh giá của người dùng về sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ, tổ chức, cá nhân kinh doanh trên nền tảng TMĐT, trừ trường hợp phản hồi, đánh giá đó vi phạm quy định của pháp luật hoặc trái chuẩn mực đạo đức xã hội.
Luật sư Phạm Thanh Dạ Quỳnh (Trưởng Văn phòng Luật sư Vạn Bảo) cho rằng, việc hoàn thiện thể chế và bổ sung chính sách phát triển TMĐT, đặc biệt cho khu vực kinh tế tư nhân, là yêu cầu cấp thiết trong kỷ nguyên số.
Dự thảo Luật TMĐT đã thể chế hóa các chủ trương của Đảng, trong đó có Nghị quyết 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, đáp ứng yêu cầu hoàn thiện khung pháp lý cho các mô hình kinh doanh số như TMĐT, tài sản ảo, tiền ảo, tài sản mã hoá, tiền mã hoá... và có chế tài nghiêm khắc đối với hành vi vi phạm về sở hữu trí tuệ, nhất là vi phạm trên không gian TMĐT.
Luật sư Quỳnh kỳ vọng, khi được thông qua, Luật TMĐT sẽ giúp doanh nghiệp tư nhân nâng cao năng lực cạnh tranh, mở rộng thị trường, tối ưu chuỗi cung ứng và thích ứng nhanh với xu hướng mua sắm trực tuyến.
