(Thanh tra) - Phát hiện hành vi cấu kết với cán bộ Viện Pháp y tâm thần Trung ương để “chạy” kết luận giám định tâm thần không đúng thực tế, cơ quan Công an đề nghị rà soát toàn bộ các trường hợp được giám định từ năm 2020 đến nay, nhất là bị can trong vụ án rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng kết luận tâm thần bất thường.
Tiếp tục rà soát toàn bộ các trường hợp được giám định
Cơ quan Cảnh sát điều tra, Công an thành phố Hà Nội (CATP Hà Nội) vừa khởi tố vụ án hình sự liên quan đến các hành vi: Tàng trữ trái phép chất ma túy; Tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy; Đưa hối lộ; Nhận hối lộ; Môi giới hối lộ và Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ.
Vụ án xảy ra tại Viện Pháp y tâm thần Trung ương và một số địa điểm tại Hà Nội, Thanh Hóa.
Qua điều tra, CATP Hà Nội phát hiện nhiều đối tượng có hành vi cấu kết với cán bộ Viện Pháp y tâm thần Trung ương để “chạy” kết luận giám định tâm thần không đúng thực tế.
Mục đích của hành vi này là nhằm trốn tránh việc xử lý hình sự bằng cách hợp thức hóa tình trạng bệnh tâm thần, qua đó được áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh thay vì bị truy tố, xét xử.
Nổi bật trong vụ án là trường hợp của bị can Nguyễn Thị Mai Anh và chồng là Lê Văn Đông. Dù nhiều lần phạm tội, cả hai liên tục được kết luận mắc bệnh tâm thần và được đưa đi điều trị bắt buộc. Trong thời gian điều trị tại viện, các đối tượng vẫn tổ chức sử dụng ma túy, ra ngoài tự do, thậm chí đi du lịch cùng nhân viên của viện.
Theo tài liệu điều tra, nguyên Viện trưởng Trần Văn Trường đã nhận tiền từ Mai Anh để can thiệp vào quy trình giám định. Sau khi nhận hàng trăm triệu đồng, ông Trường đã chia tiền cho các thành viên hội đồng giám định, chỉ đạo thêm triệu chứng bệnh giả vào hồ sơ để hợp thức hóa kết luận giám định tâm thần. Hàng loạt cán bộ khác trong các khoa, phòng chuyên môn cũng bị phát hiện tham gia tiếp tay hoặc hưởng lợi.
Cơ quan công an đã tiến hành bắt giữ, khám xét khẩn cấp nhiều địa điểm, thu giữ lượng lớn tang vật, tài liệu liên quan. Đặc biệt, tại thời điểm kiểm tra, có tới 22 đối tượng có quyết định chữa bệnh bắt buộc nhưng không có mặt tại viện. Qua xác minh ban đầu, 15 đối tượng có dấu hiệu can thiệp trái pháp luật để có kết luận giám định tâm thần không đúng quy định nhằm mục đích trốn tránh bị xử lý hình sự theo pháp luật.
Đến nay, CATP Hà Nội đã khởi tố 40 bị can; triệu tập 90 đối tượng, người liên quan. Trong đó, có 76 đối tượng là lãnh đạo, cán bộ Viện Pháp y tâm thần Trung ương và 4 đối tượng chữa bệnh bắt buộc tại Viện Pháp y tâm thần Trung ương.
Công an TP đề nghị các đơn vị có liên quan tự tổ chức rà soát lại các vụ án, vụ việc có đối tượng được đưa đi giám định pháp y tâm thần tại Viện Pháp y tâm thần Trung ương từ năm 2020 đến nay. Đặc biệt rà soát các đối tượng có hành vi phạm tội rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng nhưng trước khi phạm tội không có hồ sơ, bệnh án tâm thần hoặc sau khi được cơ quan tư pháp áp dụng biện pháp cấm đi khỏi nơi cư trú thì lại đến các bệnh viện để khám, điều trị tâm thần.
Cần siết chặt quy trình giám định, ngăn lợi dụng trốn tránh
Liên quan đến vụ việc nhiều đối tượng móc nối với cán bộ Viện Pháp y tâm thần Trung ương để “chạy” kết luận giám định tâm thần, nhằm trốn tránh xử lý hình sự, luật sư Hoàng Việt Hùng (Công ty Luật Uplaw) đã có những trao đổi về các quy định pháp luật hiện hành điều chỉnh vấn đề này.
Theo Luật Giám định tư pháp, cơ quan tiến hành tố tụng (Công an, Viện Kiểm sát, Tòa án) có quyền trưng cầu giám định pháp y tâm thần khi cần làm rõ năng lực hành vi, khả năng nhận thức và điều khiển hành vi của bị can, bị cáo; việc giao nhận đối tượng giám định phải lập biên bản đầy đủ, đặc biệt khi tiến hành giám định “tại chỗ” đối với người bị tạm giam hoặc không thể di chuyển.
Bên cạnh đó, Luật Tố tụng hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung) cũng quy định, cơ quan tố tụng có thể yêu cầu giám định tâm thần nếu có nghi vấn về trạng thái tâm thần tại thời điểm phạm tội hoặc trong suốt quá trình điều tra, truy tố, xét xử.
Quy trình giám định được hướng dẫn bởi Bộ Y tế gồm 3 hình thức: Giám định nội trú, giám định tại phòng khám và giám định tại chỗ.
Về mức độ nghiêm trọng của hành vi phạm tội, luật sư Hùng dẫn Bộ luật Hình sự 2015 phân loại: Tội “rất nghiêm trọng” là hành vi có thể gây thiệt hại từ 500 triệu đồng trở lên, “đặc biệt nghiêm trọng” có thể gây thiệt hại từ 1,5 tỷ đồng trở lên hoặc bị xử lý với khung hình phạt đến 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình. Với các hành vi thuộc nhóm này, việc giám định cần khách quan, đúng quy định, không thể để hồ sơ tâm thần bị làm giả, hợp thức hóa sai sự thật.
Liên quan đến biện pháp "cấm đi khỏi nơi cư trú", Bộ luật Tố tụng hình sự quy định rõ: Bị can không được rời khỏi nơi cư trú trừ khi có sự đồng ý của cơ quan tiến hành tố tụng. Trong trường hợp cần thiết như đi khám hoặc điều trị bệnh, bao gồm bệnh tâm thần, việc di chuyển phải được phê duyệt cụ thể về thời gian, địa điểm và mục đích. Cơ quan tiến hành tố tụng có trách nhiệm giám sát chặt chẽ hoặc tổ chức đưa người đến cơ sở y tế phù hợp.
Luật sư Hùng nhận định, pháp luật không cấm hoàn toàn việc đi điều trị tâm thần trong thời gian bị áp dụng biện pháp ngăn chặn, nhưng phải bảo đảm đúng thủ tục, minh bạch và cần siết chặt quy trình giám định để ngăn lợi dụng trốn tránh trách nhiệm hình sự.
Nếu buông lỏng giám sát hoặc làm sai quy định sẽ dẫn đến việc bị can lợi dụng để trốn tránh truy cứu trách nhiệm hình sự như đã xảy ra trong vụ án tại Viện Pháp y tâm thần Trung ương vừa qua.
