(Thanh tra) - Cùng với đề xuất xoá bỏ cơ chế Nhà nước độc quyền sản xuất vàng miếng, xuất nhập khẩu vàng nguyên liệu, việc sửa đổi, bổ sung Nghị định quản lý hoạt động kinh doanh vàng đề cập tới việc chuyển chức năng thanh tra phù hợp với nhiệm vụ của các bộ, ngành sau khi Chính phủ tinh gọn, sắp xếp bộ máy.
Xoá bỏ cơ chế độc quyền
Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cho biết, Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 24/2012/NĐ-CP về quản lý hoạt động kinh doanh vàng đang xây dựng theo trình tự, thủ tục rút gọn.
Theo đó, sau hơn 10 năm triển khai các giải pháp quản lý theo Nghị định 24, thị trường vàng trong nước diễn biến tương đối ổn định.
Tuy nhiên, từ năm 2022, đã bắt đầu bộc lộ một số vấn đề như: Chênh lệch lớn giữa giá vàng miếng trong nước và thế giới tại nhiều thời điểm; buôn lậu vàng diễn ra khá phổ biến, tác động đến tỷ giá USD/VND trên thị trường tự do, gây áp lực lên thị trường ngoại tệ và tỷ giá chính thức, từ đó ảnh hưởng bất lợi tới điều hành chính sách tiền tệ, kiểm soát lạm phát cũng như ổn định kinh tế vĩ mô.
Cơ chế độc quyền sản xuất vàng miếng, xuất nhập khẩu vàng nguyên liệu để sản xuất vàng miếng cũng bộc lộ hạn chế. NHNN từng phải sử dụng ngoại tệ từ dự trữ ngoại hối Nhà nước để nhập khẩu vàng nhằm can thiệp, bình ổn thị trường khi cần thiết.
Ngoài ra, có doanh nghiệp, tổ chức tín dụng (TCTD) lợi dụng chức năng kinh doanh vàng để kinh doanh trái phép, hợp thức hoá vàng lậu, vàng tặc, trốn thuế, đầu cơ trục lợi…
Theo báo cáo gửi Chính phủ, NHNN đề xuất bãi bỏ khoản 3, Điều 4, tức là xoá bỏ cơ chế Nhà nước độc quyền sản xuất vàng miếng, xuất khẩu vàng nguyên liệu, nhập khẩu vàng nguyên liệu để sản xuất vàng miếng.
Đồng thời, dự thảo sửa đổi, bổ sung khoản 6, Điều 4, quy định hoạt động sản xuất vàng miếng là ngành nghề kinh doanh có điều kiện, phải được NHNN cấp phép.
Dự thảo cũng bổ sung Điều 11a về điều kiện cấp phép sản xuất vàng miếng cho doanh nghiệp và TCTD; sửa đổi, bổ sung quy định về xuất nhập khẩu vàng (Điều 14), trách nhiệm của các doanh nghiệp, TCTD trong hoạt động kinh doanh vàng và trách nhiệm của các bộ ngành, UBND tỉnh, thành phố.
Xác định rõ vai trò thanh tra trong quản lý
Trao đổi về các nội dung liên quan công tác thanh tra đề cập đến tại Dự thảo sửa đổi, bổ sung Nghị định 24 đang được NHNN lấy ý kiến rộng rãi, Luật sư Hoàng Việt Hùng (Công ty Luật Uplaw) nhận định, những điểm mới này sẽ đảm bảo sự minh bạch, ổn định của thị trường vàng.
Thứ nhất, về điều kiện cấp Giấy phép sản xuất vàng miếng được bổ sung tại Điều 11a, có yêu cầu các doanh nghiệp và tổ chức tín dụng không được bị xử phạt vi phạm hành chính liên quan đến hoạt động kinh doanh vàng. Trường hợp đã từng bị xử phạt, phải hoàn tất việc khắc phục hậu quả theo kết luận thanh tra của cơ quan có thẩm quyền.
Đây là bước đi quan trọng nhằm nâng cao trách nhiệm tuân thủ pháp luật của các chủ thể tham gia thị trường, gắn kết chặt chẽ giữa việc cấp phép và việc thực hiện kết luận thanh tra.
Thứ hai, về trách nhiệm của NHNN quy định tại Điều 16, Dự thảo đã mở rộng phạm vi thanh tra, kiểm tra so với quy định hiện hành.
Thay vì chỉ tập trung vào vàng trang sức, mỹ nghệ và nguyên liệu, Dự thảo bổ sung thêm nội dung thanh tra đối với hoạt động sản xuất, kinh doanh và xuất nhập khẩu vàng miếng, phù hợp với chủ trương xóa bỏ cơ chế độc quyền sản xuất vàng miếng.
Thứ ba, Dự thảo đã có sự điều chỉnh quan trọng về mặt tổ chức khi chuyển chức năng thanh tra từ các bộ, ngành sang Thanh tra Chính phủ, phù hợp với chủ trương sắp xếp bộ máy nhà nước tinh gọn, hiệu lực.
Nếu như Điều 17 Nghị định 24 không đề cập đến trách nhiệm của Thanh tra Chính phủ, thì Dự thảo lần này đã quy định rõ: “Thanh tra Chính phủ thực hiện chức năng thanh tra hoạt động sản xuất, kinh doanh mua, bán vàng”.
Trước đây, Bộ Công Thương, Bộ Khoa học và Công nghệ có trách nhiệm kiểm tra, thanh tra các hoạt động liên quan đến vàng trang sức, mỹ nghệ. Tuy nhiên, Dự thảo đã bỏ nội dung “thanh tra”, chỉ giữ chức năng kiểm tra, phối hợp quản lý.
Đối với cấp địa phương, Nghị định 24 chỉ giao UBND tỉnh, thành phố thực hiện quản lý hoạt động kinh doanh vàng. Dự thảo lần nay bổ sung thêm: Thanh tra cấp tỉnh giúp UBND cùng cấp thực hiện công tác thanh tra đối với hoạt động mua, bán vàng trang sức, mỹ nghệ trên địa bàn.
Như vậy, Dự thảo Nghị định mới không chỉ điều chỉnh về cơ chế quản lý thị trường vàng mà còn phân định rõ ràng hơn về thẩm quyền, trách nhiệm của hệ thống thanh tra, kiểm tra đảm bảo thống nhất, hiệu quả hơn, góp phần minh bạch hóa hoạt động kinh doanh vàng, hạn chế tình trạng vi phạm và bảo đảm an toàn cho thị trường vàng.
NHNN khẳng định việc sửa đổi, bổ sung Nghị định 24 là cần thiết, phù hợp thực tiễn và bám sát chỉ đạo của Đảng, Nhà nước, đặc biệt là chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm tại Thông báo số 211-TB/VPTW ngày 30/5/2025 về quản lý Nhà nước đối với thị trường vàng theo hướng đưa thị trường vận động phù hợp với các nguyên tắc thị trường, có sự quản lý của Nhà nước, xóa bỏ cơ chế độc quyền về sản xuất vàng miếng một cách có kiểm soát trên nguyên tắc Nhà nước vẫn quản lý hoạt động sản xuất vàng miếng; mở rộng quyền nhập khẩu có kiểm soát để tăng cung vàng; bảo đảm nguyên tắc tôn trọng quyền sở hữu, quyền tài sản, quyền tự do kinh doanh của người dân, doanh nghiệp; bảo đảm sự minh bạch trên thị trường; tiếp tục mục tiêu cấm sử dụng vàng làm phương tiện thanh toán.
