(Thanh tra) - Đây là một trong những nội dung được đề xuất trong việc sửa đổi, bổ sung Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước năm 2017, nhằm đáp ứng yêu cầu tình hình mới và bảo đảm phù hợp với việc sắp xếp tổ chức bộ máy hệ thống chính trị, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền và cải cách thủ tục hành chính.
Ngày 18/11, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tú dự và chỉ đạo Hội thảo Thực tiễn thi hành Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước năm 2017 và những vấn đề cần sửa đổi, bổ sung nhằm đáp ứng yêu cầu trong tình hình mới.
Ông Cù Thu Anh, Cục trưởng Cục Đăng ký giao dịch bảo đảm và Bồi thường nhà nước (Bộ Tư pháp) cho biết, sau gần 8 năm thi hành, Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước năm 2017 đã thực sự đi vào cuộc sống, góp phần bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của người bị thiệt hại; nâng cao trách nhiệm công vụ của đội ngũ công chức.
Tuy nhiên, qua quá trình triển khai thi hành Luật cũng đã bộc lộ một số hạn chế, vướng mắc cần phải khắc phục. Đồng thời, trước bối cảnh và yêu cầu mới đặt ra hiện nay, cần phải thể chế hóa quy định về quyền được bồi thường của người đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực tại Quy định số 231-QĐ/TW ngày 17/01/2025 của Bộ Chính trị về bảo vệ người đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, bảo đảm phù hợp với việc sắp xếp tổ chức bộ máy hệ thống chính trị, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền và cải cách thủ tục hành chính.
Do đó, việc sửa đổi, bổ sung Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước là hết sức cần thiết. Dự kiến Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước sẽ trình Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ 2, Quốc hội khóa XVI (tháng 10/2026).
Tại hội thảo, Cục trưởng Cù Thu Anh đề nghị các đại biểu trao đổi, thảo luận, tập trung đánh giá, làm sâu sắc hơn những kết quả đã đạt được trong công tác tổ chức triển khai thi hành Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước; phân tích, chỉ rõ các hạn chế, vướng mắc và nguyên nhân, chia sẻ những kinh nghiệm hay trong tổ chức triển khai thi hành Luật tại Bộ, ngành, địa phương mình. Đồng thời, đề xuất các nội dung cần phải sửa đổi, bổ sung trong Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước để đáp ứng yêu cầu trong tình hình mới.
Đại diện Cục Đăng ký giao dịch bảo đảm và Bồi thường nhà nước, bà Nguyễn Thị Tươi, đã trình bày đánh giá tình hình thi hành Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước năm 2017 và các văn bản hướng dẫn thi hành, qua đó nêu một số đề xuất để hoàn thiện pháp luật về trách nhiệm bồi thường của Nhà nước đáp ứng yêu cầu trong tình hình mới.
Trong đó, để thể chế hóa Quy định số 231 về bảo vệ người đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, Cục Đăng ký giao dịch bảo đảm và Bồi thường nhà nước sẽ nghiên cứu, bổ sung các quy định về trách nhiệm bồi thường của Nhà nước đối với người đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực hoặc người thân bị thiệt hại khi không áp dụng hoặc áp dụng không kịp thời biện pháp bảo vệ tại Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước, bảo đảm phù hợp, thống nhất với các quy định về việc Nhà nước bồi thường trong các lĩnh vực khác, phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và khả năng chi trả của ngân sách nhà nước. Đồng thời, sửa đổi các quy định của một số bộ luật, luật có liên quan tại Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước.
Cụ thể, dự kiến việc sửa đổi, bổ sung tập trung vào các nhóm quy định, gồm: Nhóm quy định về cơ quan giải quyết bồi thường; Nhóm quy định về trình tự, thủ tục giải quyết yêu cầu bồi thường tại cơ quan trực tiếp quản lý người thi hành công vụ gây thiệt hại; Nhóm quy định về quản lý nhà nước về công tác bồi thường.
Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước cũng sẽ được sửa đổi, bổ sung một số quy định nhằm khắc phục những khó khăn, vướng mắc trong tổ chức thực hiện Luật. Chẳng hạn, cần nghiên cứu bổ sung một số trường hợp có hành vi trái pháp luật của người thi hành công vụ, có thiệt hại xảy ra nhưng không thuộc những trường hợp liệt kê từ Điều 17 đến Điều 21; cần nghiên cứu để lượng hóa một số thiệt hại được bồi thường để đảm bảo quyền lợi của người bị thiệt hại; cần nghiên cứu sửa đổi, bổ sung các điều quy định về cơ quan giải quyết bồi thường trong hoạt động tố tụng hình sự để đảm bảo thống nhất cách hiểu và dễ áp dụng trong thực tiễn; cần tiếp tục nghiên cứu bổ sung các quy định nhằm bảo đảm tính khả thi trong quá trình thực hiện và khắc phục được những khó khăn, vướng mắc trong quá trình thi hành…
Tại hội thảo, các đại biểu đã tập trung thảo luận, đóng ý ý kiến đề xuất vào các quy định về: Phạm vi trách nhiệm bồi thường của Nhà nước; thiệt hại được bồi thường; trình tự, thủ tục giải giải quyết yêu cầu bồi thường; cơ quan giải quyết bồi thường; trách nhiệm hoàn trả của người thi hành công vụ, quản lý nhà nước về công tác bồi thường.
Kết luận hội thảo, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tú ghi nhận 3 nhóm vấn đề lớn cần tập trung giải quyết để chuẩn bị cho việc sửa đổi, bổ sung Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước.
Thứ nhất, về việc thể chế hóa quy định liên quan đến bảo vệ người tố cáo, theo Thứ trưởng, cần cụ thể hóa Quy định 231 về bảo vệ người tố giác trong chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, đặc biệt là xác định Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước trong trường hợp không bảo vệ được các chủ thể liên quan. Ông cho biết, vừa qua, Bộ Tư pháp đã phối hợp chặt chẽ với Ban Nội chính Trung ương, Viện kiểm sát, Tòa án, Công an và các cơ quan hữu quan, về cơ bản đã thống nhất định hướng xử lý và sẽ tiếp tục rà soát để hoàn thiện nội dung này.
Thứ hai, về việc đồng bộ hóa luật với công tác sắp xếp bộ máy và phân cấp, phân quyền, trong thời gian qua, việc sắp xếp lại bộ máy, tổ chức lại chính quyền địa phương và thực hiện chủ trương phân cấp, phân quyền nên nhiều nội dung của Luật không còn phù hợp. Do đó, lần sửa đổi này sẽ kế thừa các quy định về phân cấp, phân quyền đã được nêu trong Nghị định 120 và 121 để cụ thể hóa vào Luật, đảm bảo tính thống nhất của hệ thống pháp luật.
Thứ ba, về giải quyết những bất cập, vướng mắc của Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước, theo Thứ trưởng, đây là vấn đề khó khăn và phức tạp nhất.
Ông cho biết, có một số vướng mắc bắt nguồn từ quy định của pháp luật và công tác tổ chức thi hành. Riêng đối với các quy định cần sửa đổi, Thứ trưởng ghi nhận 6 vấn đề trọng tâm. Trong đó, về phạm vi bồi thường, hiện tại, phạm vi của Luật chưa bao gồm các quy định liên quan của Quy định 231. Vấn đề đặt ra là có nên thu hẹp phạm vi hiện hành hay không? Đây là một việc rất khó, nhưng cần được xem xét bởi nhiều quy định trong phạm vi này không được áp dụng trên thực tế.
Ngoài ra, Thứ trưởng Nguyễn Thanh Tú cho rằng, cần đảm bảo sự tương thích vấn đề thiệt hại được bồi thường với Bộ luật Dân sự, nhưng vẫn phải thừa nhận tính đặc thù của quyền lực nhà nước. Trong nhiều trường hợp, Nhà nước phải đưa ra quyết định bắt buộc, không thể hoàn toàn tuân theo cơ chế dân sự thông thường…
Thứ trưởng nhấn mạnh, việc giải quyết trọn vẹn các vấn đề trên sẽ quyết định phương án sửa đổi, bổ sung hay phải sửa đổi toàn diện Luật. Dù còn gần một năm, song Thứ trưởng đề nghị cơ quan chủ trì phải hoàn thành các thủ tục thẩm định, trình Chính phủ trước tháng 7/2026 để kịp trình Quốc hội.
