(Thanh tra) - Điều 47 Luật Tố cáo 2018 quy định, bảo vệ người tố cáo là việc bảo vệ bí mật thông tin của người tố cáo; bảo vệ vị trí công tác, việc làm, tính mạng, sức khỏe, tài sản, danh dự, nhân phẩm của người tố cáo, vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người tố cáo. Tuy nhiên, theo báo cáo của một số bộ, ngành, công tác bảo vệ người tố cáo mới chỉ áp dụng hình thức giữ bí mật danh tính người tố cáo qua các văn bản xử lý đơn.
Bảo vệ người tố cáo: Quy định rộng nhưng thực hiện vẫn hẹp
Theo báo cáo của các bộ, ngành Trung ương, trong 9 tháng đầu năm, số lượng đơn tố cáo gửi về các đơn vị này là khá lớn, cụ thể: Bộ Tài chính nhận được 945 đơn; Bộ Tư pháp nhận được 752 đơn; Bộ Nội vụ nhận được 210 đơn; Bộ Giáo dục và Đào tạo nhận được 154 đơn; Bộ Y tế nhận được 71 đơn; Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch nhận được 159 đơn… Tuy nhiên, theo báo cáo của một số bộ, ngành Trung ương, việc áp dụng các biện pháp bảo vệ người tố cáo trong thời gian qua vẫn chủ yếu dừng lại ở hình thức giữ bí mật thông tin người tố cáo trong văn bản xử lý đơn. Các biện pháp có tính chất can thiệp mạnh hơn như bảo vệ vị trí việc làm, bảo vệ nơi cư trú, áp dụng biện pháp ngăn chặn hành vi trả thù, đe dọa… hầu như chưa được triển khai.
Đáng chú ý, Bộ Nội vụ cho biết, trong tổng số 210 trường hợp áp dụng biện pháp bảo vệ theo Luật Tố cáo, không có trường hợp nào được bảo vệ về vị trí công tác, việc làm.
Trong khi đó, theo Bộ Giáo dục và Đào tạo, 9 tháng đầu năm 2025, Bộ không nhận được phản ánh về việc người tố cáo bị trả thù, trù dập; và cũng không có người tố cáo nào yêu cầu được bảo vệ thuộc lĩnh vực Bộ Giáo dục và Đào tạo quản lý.
Tương tự, Bộ Xây dựng cũng cho biết, Bộ không nhận được đề nghị bảo vệ người tố cáo, thân nhân của người tố cáo. Trong quá trình giải quyết 3 đơn tố cáo thuộc thẩm quyền, Bộ Xây dựng thực hiện đúng các quy định về quyền và trách nhiệm của người tố cáo, người bị tố cáo, không để lộ lọt thông tin của người tố cáo.
Thực tiễn này phản ánh tâm lý e dè của người dân khi đề nghị áp dụng biện pháp bảo vệ cho hành động tố cáo của mình.
Cơ chế bảo vệ người tố cáo được đặt ra nhằm bảo vệ an toàn cho công dân, đồng thời tạo động lực để họ mạnh dạn, dũng cảm tham gia phát hiện, đấu tranh với tham nhũng, tiêu cực và các hành vi vi phạm pháp luật. Tuy nhiên, thực tế triển khai cho thấy hệ thống quy định pháp luật về bảo vệ người tố cáo vẫn thiếu các hướng dẫn chi tiết, đặc biệt là tiêu chuẩn, điều kiện áp dụng, quy trình thực hiện và bảo đảm kinh phí. Việc thiếu cụ thể hóa dẫn đến tình trạng người tố cáo gặp khó trong việc nhận diện cơ quan có thẩm quyền tiếp nhận yêu cầu bảo vệ, cũng như nắm bắt thời điểm hành vi tố cáo của mình được đặt dưới sự bảo vệ của pháp luật.
Hoàn thiện pháp luật, chìa khóa để bảo vệ người tố cáo hiệu quả hơn
Theo Thượng tá Phạm Hồng Hải, Phó Trưởng phòng Tiếp công dân và xử lý đơn thư, Thanh tra Bộ Công an, Luật Tố cáo 2018 đã dành cả Chương VI với 12 điều để quy định về việc bảo vệ người tố cáo, quyền, nghĩa vụ của các bên cũng như trình tự, thủ tục và các biện pháp bảo vệ; Nghị định 31/2019/NĐ-CP cũng đã chỉ rõ hơn trách nhiệm của người giải quyết tố cáo và cơ quan đề nghị hoặc yêu cầu áp dụng biện pháp bảo vệ người tố cáo. Tuy nhiên, vẫn cần phải có hướng dẫn chi tiết, cụ thể hơn về trách nhiệm của các cơ quan, cơ chế xác định chủ thể, phạm vi và thời hạn bảo vệ người tố cáo.
Hiến pháp năm 2013 quy định, tính mạng con người được pháp luật bảo hộ (Điều 19); mọi người có quyền bất khả xâm phạm về thân thể, được pháp luật bảo hộ về sức khỏe, danh dự và nhân phẩm (Điều 20); mọi người có quyền bất khả xâm phạm về đời sống riêng tư, bí mật cá nhân và bí mật gia đình; có quyền bảo vệ danh dự, uy tín của mình (Điều 21). Như vậy, bất kỳ người dân Việt Nam nào cũng được pháp luật bảo vệ về tính mạng, sức khỏe, tài sản, danh dự, nhân phẩm, chứ không phải chỉ riêng những người tố cáo như quy định tại điều 49 của Luật Tố cáo.
Thêm nữa, điểm a, khoản 2, điều 54, Luật Tố cáo quy định, việc áp dụng biện pháp bảo vệ người tố cáo chấm dứt trong trường hợp người giải quyết tố cáo đã ra kết luận nội dung tố cáo hoặc quyết định đình chỉ việc giải quyết tố cáo. Tuy nhiên, điểm d, khoản 1, Điều 9 Luật Tố cáo cũng quy định người tố cáo có quyền tố cáo tiếp khi có căn cứ cho rằng việc giải quyết tố cáo của cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền không đúng pháp luật hoặc quá thời hạn quy định mà tố cáo chưa được giải quyết. Trong trường hợp này, nếu người tố cáo thực hiện quyền tố cáo tiếp và được cơ quan có thẩm quyền thụ lý, giải quyết, thì sẽ tạo ra khoảng thời gian “chênh” mà người tố cáo không được bảo vệ khi thực hiện quyền tố cáo tiếp.
Những điều này sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới tâm lý, sự an tâm và niềm tin của công dân khi thực hiện quyền tố cáo, một quyền hiến định và là kênh quan trọng trong kiểm soát quyền lực, phòng ngừa tham nhũng.
“Người dân chưa thực sự yên tâm, tin tưởng vào công tác bảo vệ người tố cáo, nên tình trạng viết đơn nặc danh, mạo danh vẫn còn nhiều, bởi nhiều người coi đó là một biện pháp tự bảo vệ trước nguy cơ bị trả thù khi đứng ra tố cáo” – Thượng tá Phạm Hồng Hải cho biết.
