Ảnh: sunnews

Nigeria mất hàng tỷ USD vì tham nhũng

Giám đốc Điều hành CASER Frank Tietie, trong một tuyên bố ngày 24/11 cho biết, việc Nigeria không có khả năng thực hiện theo dõi hàng hóa đã khiến nước này mất hàng tỷ USD tiền thuế vì "những nhà nhập khẩu vô đạo đức", những người thông đồng với các quan chức cảng tham nhũng để khai báo hạ thấp giá trị hàng nhập khẩu.

Tietie nhắc tới 2 công ty được Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Rotimi Amaechi giao cho việc theo dõi hàng hóa, là công ty thiết bị y tế và công ty phát triển bất động sản thuộc sở hữu của 2 người Lebanon có tiếng trong kinh doanh ở Nigeria.

Tuy nhiên, 2 công ty này chưa từng có kinh nghiệm về quản lý an ninh cảng và thu ngân sách cho bất kỳ chính phủ nào nhưng lại được lựa chọn.

Và, theo CASER, việc lựa chọn các công ty không có năng lực, kém cỏi để thực hiện theo dõi hàng hóa là minh chứng cho sự gian dối, biểu hiện tham nhũng.

Cần phải chấm dứt điều này, "bất kể họ đã đi xa đến đâu, thậm chí là trình bày sai sự thật với Tổng thống, họ phải bị dừng lại. Nếu không chính quyền liên bang sẽ nhận về hậu quả cho hành vi sai trái này", đó là "thất thu thuế và những lo ngại về an ninh", Frank Tietie nói.

Lãnh đạo CASER cũng kêu gọi Tổng thống Nigeria Muhammadu Buhari "ngay lập tức áp dụng các biện pháp ngăn chặn những hành vi bất hợp pháp và tham nhũng tiềm ẩn liên quan đến việc chỉ định một bên thứ 3 thực hiện theo dõi hàng hóa ở Nigeria".

Giải pháp về thuế để chống tham nhũng

Cũng liên quan đến vấn đề thuế và tham nhũng tại Nigeria, khu vực phi chính thức là một nguồn quan trọng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, khả năng cạnh tranh và năng suất, tuy nhiên, lại không bị đánh thuế cũng như không bị quản lý bởi Chính phủ, theo Trung tâm Giám sát Minh bạch và Liêm chính về Tài chính (CeFTIW).

Các số liệu cho thấy, hoạt động kinh tế trong lĩnh vực này cung cấp 50% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của quốc gia. Hầu hết công việc có xu hướng dạy các kỹ năng kỹ thuật và kinh doanh, giúp phát triển năng lực quản lý trong các bộ phận tư nhân và Nhà nước.

Năm 2018, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) ước tính Nigeria có 56.329 tập đoàn đang tích cực nộp thuế thu nhập doanh nghiệp. 14.823 doanh nghiệp đang tích cực nộp thuế thương nghiệp.

Có 77.082 doanh nghiệp nộp thuế giá trị gia tăng (VAT) trong số 3.098.193 công ty đã đăng ký. Tuy nhiên, IMF phát hiện ra rằng chỉ có 16,7% số lao động nộp thuế thu nhập.

Nhiều người trong số những cá nhân này đang làm việc cho các tập đoàn lớn có đăng ký tại Nigeria. Báo cáo cũng phát hiện ra 80% lực lượng lao động của đất nước tham gia vào khu vực phi chính thức, có nghĩa là họ không phải trả thuế.

Ảnh: guardian

CeFTIW cho rằng, để tăng nguồn thu thuế, Nigeria cần thu hẹp khoảng cách giữa các tập đoàn, doanh nghiệp và công ty đã đăng ký nộp thuế. Đồng thời, cần thu hẹp khoảng cách giữa lực lượng lao động đóng thuế và những người làm việc trong khu vực phi chính thức.

Có thể nói, điều này cũng góp phần vào các hoạt động tham nhũng kinh tế. Sự tồn tại của những mâu thuẫn quan liêu, những sai sót có hệ thống và tham nhũng ở mọi giai đoạn của hoạt động nền kinh tế đòi hỏi phải có sự giám sát chặt chẽ.

Nigeria nên thiết kế một chính sách giảm thiểu các hoạt động thị trường không được khai báo có thể dẫn đến rửa tiền, giao dịch chợ đen và các tội phạm tài chính khác.

Số hóa nền kinh tế được cho là một chiến lược linh hoạt sẽ giúp bình thường hóa việc đăng ký của mọi người vào cơ sở dữ liệu. Quá trình số hóa có thể diễn ra bằng cách khuyến khích tiếp thị điện tử, lập hóa đơn điện tử, thanh toán điện tử hoặc bất kỳ hình thức giao dịch số hóa nào khác.

Mexico là một ví dụ, đã thực hiện một chiến lược tầm cỡ tương tự trong thập kỷ trước và có thể cắt giảm một tỷ lệ đáng kể các hoạt động kinh tế trong bóng tối, tăng doanh thu từ thuế.

Trong khi đó, Malaysia cũng đã áp dụng nền kinh tế kỹ thuật số như một phương pháp cơ bản để giải quyết tham nhũng. Quy trình tự động của các hoạt động hàng ngày cho phép Chính phủ lên kế hoạch phù hợp cần thiết để đảm bảo nền kinh tế chống lại tham nhũng.

Trong một bài báo trên StarBiz, lãnh đạo thuế Ernst & Young châu Á và đối tác quản lý, Amarjeet Singh, cho rằng, số hóa hệ thống thuế là lĩnh vực quan trọng nhất cần tập trung vào.

“Tự động hóa, chia sẻ dữ liệu giữa các cơ quan thuế, cơ quan quản lý, người nộp thuế, tổ chức tài chính và việc sử dụng dữ liệu lớn (big data) và trí tuệ nhân tạo (AI) sẽ giúp cải thiện tính tuân thủ và giảm thiểu tham nhũng hoặc thất thu thuế thông qua nền kinh tế trong bóng tối, đồng thời cho phép các nhà quản lý thuế hợp tác ở cấp độ quốc tế”, ông lưu ý.

Theo Trung tâm Quốc tế về Thuế và Phát triển (ICTD), 48% người Nigeria phàn nàn rằng việc tìm hiểu thông tin về thuế và cách thức thanh toán rất khó khăn; 65% doanh thu của Chính phủ đến từ lĩnh vực dầu khí và "tinh thần đóng thuế" (thái độ của người dân đối với việc nộp thuế) của người dân là cực kỳ thấp.

Dữ liệu mới cho thấy, hơn 1/5 người Nigeria cho rằng, việc không đóng thuế đối với thu nhập là "không sai chút nào", trong khi hơn một nửa cho rằng, điều đó là "sai nhưng có thể hiểu được".

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng những người nộp thuế ở cấp địa phương và liên bang đang đặt ra câu hỏi về sự thiếu rõ ràng và minh bạch trong chính sách thuế của quốc gia.

Những phát hiện này cho thấy, để Nigeria đạt được mục tiêu trong việc nới rộng mạng lưới thuế, Chính phủ phải tăng cường tính minh bạch và trách nhiệm giải trình về tài khóa và tiền tệ.