Tiếp công dân - cầu nối trực tiếp giữa chính quyền và người dân

Theo Nghị định số 141/2025/NĐ-CP ngày 12/6/2025 của Chính phủ quy định về phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương 2 cấp trong lĩnh vực quản lý Nhà nước của Thanh tra Chính phủ, công tác tiếp công dân, giải quyết KNTC, kiến nghị, phản ánh được xác định là một trong những nhiệm vụ then chốt nhằm đảm bảo quyền con người, quyền công dân, đồng thời phát huy tính minh bạch và trách nhiệm giải trình của chính quyền địa phương.  

Thông tư số 02/2025/TT-TTCP ngày 25/6/2025 của Thanh tra Chính phủ về hướng dẫn thực hiện một số quy định thuộc lĩnh vực quản lý Nhà nước của Thanh tra Chính phủ liên quan đến chính quyền địa phương 2 cấp, công tác tiếp công dân được tổ chức chặt chẽ tại cấp xã và cấp tỉnh, với các quy định cụ thể.

Trong đó, tại cấp xã, Chủ tịch UBND cấp xã chịu trách nhiệm chỉ đạo, tổ chức tiếp công dân định kỳ và đột xuất, đảm bảo cơ sở vật chất và phân công cán bộ làm công tác tiếp công dân thường xuyên. Trường hợp có vụ việc đông người hoặc phức tạp, cần kịp thời báo cáo lên Chủ tịch UBND cấp tỉnh để chỉ đạo xử lý.

Văn phòng HĐND và UBND cấp xã tham mưu giúp Chủ tịch UBND cấp xã trong việc phối hợp với các cơ quan như Đảng ủy, Ủy ban Kiểm tra Đảng ủy xã phân công người tiếp công dân thường xuyên tại trụ sở UBND cấp xã.

Tại cấp tỉnh, Chủ tịch UBND cấp tỉnh có trách nhiệm chỉ đạo thực hiện công tác tiếp công dân, giải quyết KNTC trong phạm vi địa bàn quản lý; xem xét, giải quyết, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong thực hiện nhiệm vụ tiếp công dân, giải quyết KNTC theo đề nghị của Chủ tịch UBND cấp xã.

Với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp mới, Trung ương đã phân định rõ thẩm quyền, trao thêm quyền chủ động nhiều hơn cho chính quyền xã, phường, đặc khu để gần dân, sát dân, vì dân, phục vụ dân được tốt hơn. Vì vậy, người dân có quyền tin tưởng vào đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức và chính quyền theo mô hình mới sẽ làm tốt hơn công tác tiếp công dân, giải quyết KNTC, phản ánh, kiến nghị của người dân.

Một số thuận lợi, khó khăn, thách thức trong tiếp công dân ở chính quyền địa phương 2 cấp

Mô hình chính quyền địa phương 2 cấp đẩy mạnh việc ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số. Cổng Dịch vụ công Quốc gia và các hệ thống hành chính điện tử được triển khai để hỗ trợ người dân nộp hồ sơ trực tuyến, giảm thời gian và chi phí đi lại; kết nối liên thông giữa cấp tỉnh và cấp xã, đảm bảo xử lý văn bản, báo cáo và thông tin nhanh chóng. Đặc biệt, tăng cường minh bạch thông qua công khai danh mục thủ tục hành chính và kết quả giải quyết. Việc KNTC, phản ánh, kiến nghị của người dân chủ yếu thực hiện ngay từ cơ sở cấp xã, sẽ thuận lợi rất nhiều cho người dân.

Tuy nhiên, trong công tác tiếp công dân cũng có không ít khó khăn khi thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp. Đó là việc tiếp nhận thêm nhiệm vụ từ cấp huyện nên cấp xã phải xử lý khối lượng lớn đơn thư, KNTC, phản ánh, kiến nghị, gây áp lực lớn, đòi hỏi năng lực và nguồn lực cao hơn. Việc thiếu hụt nhân sự và cơ sở vật chất có ảnh hưởng không nhỏ. Đặc biệt, ở vùng sâu, vùng xa, có thể gặp khó khăn trong việc bố trí cán bộ và trang bị cơ sở vật chất phù hợp. Ngoài ra, các vụ việc đông người hoặc liên quan đến tham nhũng, tiêu cực có thể gây áp lực lớn lên chính quyền cơ sở.

Cần sự quyết tâm của chính quyền và đồng lòng của người dân

Để công tác tiếp công dân thực sự hiệu quả, giải quyết dứt điểm các vụ việc ngay từ cơ sở, tránh khiếu kiện đông người, vượt cấp, cần có những giải pháp đồng bộ và quyết liệt.

Theo ông Lê Tiến Hào, nguyên Phó Tổng Thanh tra Chính phủ, giải pháp đầu tiên là phải nâng cao nhận thức, trách nhiệm về công tác tiếp dân, giải quyết KNTC, phải luôn xác định KNTC là quyền của người dân, việc giải quyết KNTC là trách nhiệm của chính quyền các cấp. Chính quyền phải tổ chức tốt công tác tiếp công dân thường xuyên, định kỳ; bố trí cán bộ, công chức có phẩm chất, năng lực, trách nhiệm, kinh nghiệm làm công tác tiếp công dân, giải quyết KNTC; tiếp công dân phải gắn với giải quyết KNTC, phản ánh, kiến nghị của người dân.  

Hai là, tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn cho đội ngũ cán bộ cấp xã về kỹ năng tiếp công dân, xử lý đơn thư, giải quyết KNTC và sử dụng thành thạo công nghệ thông tin. Điều này sẽ nâng cao năng lực chuyên môn, giúp cán bộ xử lý các vụ việc một cách chuyên nghiệp, chính xác và kịp thời hơn. Tiếp công dân, giải quyết KNTC là công việc rất áp lực, vất vả, vì vậy cần quan tâm động viên, tạo điều kiện làm việc cho những cán bộ làm công tác này.

Ba là, đầu tư cơ sở vật chất, đảm bảo nơi tiếp công dân được trang bị đầy đủ, tiện nghi, tạo môi trường thoải mái, thuận tiện cho người dân khi đến KNTC, phản ánh, kiến nghị. Việc bố trí cơ sở vật chất phù hợp sẽ góp phần nâng cao chất lượng phục vụ và sự hài lòng của người dân. Mặt khác, cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, kết hợp giữa tiếp công dân trực tiếp và tiếp công dân trực tuyến, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân.

Bốn là, có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan có liên quan trong công tác tiếp công dân, giải quyết KNTC, nhất là những vụ việc đông người, phức tạp, vượt cấp; chính quyền cấp xã phải chủ động giải quyết dứt điểm KNTC, phản ánh, kiến nghị thuộc thẩm quyền ngay từ cơ sở, không đùn đẩy lên cấp trên.

Năm là, đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến pháp luật về tiếp công dân, KNTC và pháp luật có liên quan để người dân hiểu rõ quyền lợi, nghĩa vụ và trình tự, thủ tục. Từ đó tự giác chấp hành nội quy, quy chế, hợp tác, tôn trọng việc giải thích, hướng dẫn của cán bộ tiếp dân để KNTC theo đúng quy định của pháp luật.

Có thể nói, công tác tiếp công dân trong mô hình chính quyền địa phương 2 cấp có vai trò quan trọng trong việc xây dựng một nền hành chính gần dân, vì dân, phục vụ Nhân dân. Thông qua tiếp công dân, việc giải quyết KNTC, phản ánh, kiến nghị được thông tin trực tiếp giữa người dân và chính quyền sẽ hạn chế KNTC vượt cấp, kéo dài. Làm tốt công tác tiếp dân sẽ huy động được sự tham gia rộng rãi của Nhân dân vào hoạt động quản lý Nhà nước; kiểm tra, đánh giá cơ chế chính sách, công tác chỉ đạo, điều hành của chính quyền để có những quyết sách đúng đắn, hợp lòng dân.