Một trò múa Xuân Phả tại lễ hội

Truyền thuyết kể rằng, trò Xuân Phả ra đời từ thời nhà Đinh, lại có nhà nghiên cứu cho rằng, trò diễn này ra đời vào thế kỉ XV. Đã từ lâu, trò Xuân Phả luôn là niềm tự hào của người dân làng Xuân Phả, đồng thời là vốn văn hóa nghệ thuật riêng mà cha ông đã truyền lại cho người Xuân Phả từ đời này qua đời khác. Trải qua thời gian, trò Xuân Phả đã đi sâu vào đời sống tinh thần thiêng liêng của người dân nơi đây.
 
Trong lễ hội, các đạo cụ diễn trò được chế bằng nguyên liệu tre, trúc, gỗ, vông, rễ cây si, các nhạc cụ gồm trống, nhị, hồ, thanh la, não bát. Ngoài ra, các đạo cụ còn rất hấp dẫn với những lốt Voi, lốt Hổ, lốt Ngựa, lốt Kỳ Lân, Mái chèo thuyền, Cờ Lẹm, cờ Chạy giải.

Đặc biệt, trong lễ hội trò Xuân Phả có các hệ thống trò diễn chính như: Trò Hà Lan mô phỏng việc Hoa Lang đến tiến cống vua Đại Việt; trò Chiêm Thành và Tú Huần, mô phỏng việc nước Chiêm Thành, tộc người Tú Huần đến tiến cống vua Đại Việt; trò Ngô Quốc mang sắc phục và hình tượng người Tàu sang dự lễ hội tại kinh đô Đại Việt; trò Ai Lao mô phỏng việc nước Ai Lao (Lào) sang tiến cống vua Đại Việt, đoàn quân về kinh đo dự lễ mang theo cả voi, hổ …

Văn Thanh