Quốc hội đã biểu quyết thông qua Nghị quyết về thí điểm xử lý vật chứng, tài sản trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử một số vụ việc, vụ án hình sự, với 450/455 đại biểu có mặt tán thành, ngày 28/11.

Nghị quyết này quy định việc thí điểm xử lý vật chứng, tài sản bị thu giữ, tạm giữ, kê biên, phong tỏa trong quá trình giải quyết nguồn tin về tội phạm, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử vụ việc, vụ án hình sự thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực theo dõi, chỉ đạo.

Thủ tướng Phạm Minh Chính bấm nút biểu quyết. Ảnh: P.Thắng

5 biện pháp được thí điểm áp dụng, trong đó có 4 nhóm biện pháp áp dụng đối với vật chứng, tài sản đã thu giữ, tạm giữ, kê biên, phong tỏa.

1 nhóm biện pháp áp dụng có tính chất “khẩn cấp tạm thời”, có thể áp dụng ngay ở giai đoạn giải quyết nguồn tin về tội phạm là “tạm ngừng giao dịch; tạm dừng việc đăng ký, chuyển quyền sở hữu, sử dụng tài sản”.

Nghị quyết được thông qua nêu rõ nguyên tắc thực hiện 5 biện pháp thí điểm. Trong đó, Quốc hội yêu cầu bảo đảm kiểm soát quyền lực giữa các cơ quan tiến hành tố tụng, giám sát của cơ quan, tổ chức có thẩm quyền với hoạt động tố tụng theo quy định của pháp luật.

“Xử lý nghiêm hành vi vi phạm, lạm dụng, tham nhũng, tiêu cực xảy ra trong quá trình áp dụng biện pháp xử lý vật chứng, tài sản”, theo nghị quyết của Quốc hội.

Nghị quyết có hiệu lực thi hành từ 1/1/2025 và được thực hiện trong 3 năm, trừ trường hợp Quốc hội có quyết định khác.

Chưa nên mở rộng phạm vi thí điểm

Quá trình thảo luận trước đó, một số ý kiến đề nghị mở rộng phạm vi thí điểm áp dụng đối với cả vụ việc, vụ án hình sự thuộc diện theo dõi, chỉ đạo của Ban Chỉ đạo cấp tỉnh.

Ý kiến khác đề nghị mở rộng áp dụng đối với các vụ việc, vụ án rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng được quy định trong Bộ luật Hình sự.

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga. Ảnh: P.Thắng

Trình bày báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo nghị quyết trước khi đại biểu bấm nút biểu quyết, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho hay, các biện pháp xử lý vật chứng, tài sản được thí điểm là cơ chế mới, chưa được quy định trong pháp luật tố tụng hình sự.

“Để bảo đảm thận trọng khi tổ chức thực hiện, phạm vi thí điểm chỉ nên giới hạn trong các vụ việc, vụ án hình sự thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương theo dõi, chỉ đạo”, bà Nga nêu quan điểm của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Về 5 biện pháp thí điểm, một số ý kiến đề nghị không nên áp dụng thí điểm ở giai đoạn “tiền tố tụng” (giải quyết nguồn tin tội phạm) vì chưa có căn cứ pháp lý do chưa khởi tố vụ án và khó có tính khả thi vì số lượng các vụ án kinh tế, chức vụ rất lớn.

Theo đó, chỉ nên thí điểm các biện pháp xử lý vật chứng, tài sản đã được kê biên, phong tỏa.

Về vấn đề này, Ủy ban thường vụ Quốc hội cho hay, theo quy định tại Chương IX Bộ luật Tố tụng Hình sự, giai đoạn khởi tố vụ án bắt đầu từ thời điểm cơ quan tiến hành tố tụng tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố và có quyền thu giữ vật chứng, đồ vật, tài liệu.

Còn vụ việc là quá trình giải quyết nguồn tin về tội phạm để xem xét, quyết định việc khởi tố vụ án hình sự.

Vì vậy, việc áp dụng biện pháp xử lý vật chứng, tài sản ngay từ giai đoạn giải quyết nguồn tin về tội phạm là phù hợp với nguyên tắc của Bộ luật Tố tụng hình sự.

Bà Lê Thị Nga cũng cho hay quy định này đã được cơ quan chủ trì soạn thảo, cơ quan chủ trì thẩm tra và các cơ quan hữu quan cân nhắc kỹ nhằm thể chế hóa đầy đủ Kết luận số 87-KL/TW của Bộ Chính trị.

“Phạm vi áp dụng thí điểm chỉ giới hạn trong các vụ việc, vụ án hình sự thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương theo dõi, chỉ đạo, với số lượng vụ việc không nhiều, nên quy định này hoàn toàn khả thi”, theo Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp.